Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 lutego 1998 r.
I PKN 527/97
Do zakresu działania rady nadzorczej spółdzielni nie należy udzielanie
urlopu wypoczynkowego prezesowi zarządu (art. 46 § 1 pkt 6 i 8 ustawy z dnia
16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze, jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 54,
poz. 288 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 1998 r. sprawy z powódz-
twa Michała G. przeciwko Usługowej Spółdzielni Zaopatrzenia Rolnictwa i Ogrodnic-
twa "D." w D. o zapłatę i sprostowanie świadectwa pracy, na skutek kasacji powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z
dnia 8 lipca 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację powoda (pkt III)
oraz wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Byd-
goszczy z dnia 22 kwietnia 1997 r. [...], w części oddalającej powództwo (pkt 6) - oba
w przedmiocie dotyczącym odprawy w związku z odwołaniem powoda z funkcji Pre-
zesa Zarządu strony pozwanej i sprawę przekazał temu Sądowi Wojewódzkiemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powód Michał G. zaskarżył kasacją wyrok Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia 8 lipca 1997 r. „w części oddalającej
apelację powoda”, podnosząc zarzut naruszenia prawa materialnego przez błędną
wykładnię art. 46 Prawa spółdzielczego i § 40 Statutu pozwanej Usługowej Spół-
dzielni Zaopatrzenia Rolnictwa i Ogrodnictwa „D.” w D. przez przyjęcie, że Rada
Nadzorcza jest organem uprawnionym do udzielania urlopów wypoczynkowych
- 2 -
członkom Zarządu strony pozwanej oraz art. 40 Prawa spółdzielczego i § 44 Statutu
pozwanej przez przyjęcie, że udzielanie urlopów członkom Zarządu nie leży w za-
kresie kompetencji tego Zarządu. Zdaniem skarżącego korzystanie przez powoda za
zgodą Zarządu, ale bez zgody Rady Nadzorczej pozwanej Spółdzielni, z przysługu-
jącego mu urlopu wypoczynkowego nie mogło stanowić podstawy do rozwiązania z
nim stosunku pracy bez wypowiedzenia, co było przyczyną pozbawienia go prawa do
odprawy w związku z odwołaniem go ze stanowiska Prezesa Zarządu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Z uzasadnienia kasacji wynika, że jej przedmiot stanowiło oddalenie przez
Sąd Apelacyjny apelacji powoda od wyroku Sądu pierwszej instancji w części odda-
lającej powództwo o zasądzenie na rzecz powoda kwoty 9683,80 zł z ustawowymi
odsetkami z tytułu odprawy pieniężnej, przysługującej w wysokości 6 miesięcznego
wynagrodzenia w związku z odwołaniem powoda ze stanowiska Prezesa Zarządu
strony pozwanej. Stosowne postanowienie umowy o pracę, z którego powód wywo-
dził to roszczenie stanowiło, że odprawa nie przysługuje, gdy odwołanie nastąpi z
przyczyn uzasadniających wypowiedzenie z winy pracownika. Takie umowne posta-
nowienie wymagało od Sądów orzekających w sprawie ustalenia, czy powód został
odwołany ze stanowiska Prezesa strony pozwanej z przyczyn, które uzasadniałyby
wypowiedzenie umownego stosunku pracy z winy pracownika.
Rozpoznając ten zakres sporu Sądy obu instancji przyjęły, że przeszkodą w
uzyskaniu prawa do spornej odprawy było samowolne skorzystanie przez powoda w
1996 r. z przysługującego mu urlopu wypoczynkowego bez zgody Rady Nadzorczej
pozwanej Spółdzielni, co eo ipso stanowiło ciężkie naruszenie podstawowych obo-
wiązków pracowniczych , które poddawało się kwalifikacji prawnej z art. 52 § 1 KP, a
w konsekwencji jako dalej idąca niż odwołanie w trybie wypowiedzenia z winy pra-
cownika, samoistna i wystarczająca przyczyna niezwłocznego odwołania powoda ze
stanowiska kierowniczego stanowiła przeszkodę w nabyciu przezeń uprawnień do
spornej odprawy. Wobec takich konstatacji dotyczących spornego zakresu Sądy
orzekające w sprawie nie badały wnikliwie dalszych przyczyn odwołania powoda,
wskazanych przez stronę pozwaną - jako uzasadnienie „dyscyplinarnego” zwolnienia
- 3 -
powoda z pracy - w obszernej uchwale Rady Nadzorczej [...], stanowiącej „ załącz-
nik” do pisma rozwiązującego umowę o pracę.
W ocenie Sądu Najwyższego nie ma uzasadnienia prawnego stanowisko, że
do zakresu działania Rady Nadzorczej Spółdzielni należy udzielanie urlopu wy-
poczynkowego jej Prezesowi, który jako osoba kierująca bieżącą działalnością gos-
podarczą Spółdzielni był kierownikiem zakładu pracy w rozumieniu Kodeksu pracy.
Taki błędny pogląd Sąd Apelacyjny wywiódł z art. 46 § 1 pkt 6 ustawy z dnia 16
września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (jednolity tekst: Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz.
288 ze zm.), który poddaje ustawowemu zakresowi działania rad nadzorczych spół-
dzielni - podejmowanie uchwał w sprawach czynności prawnych dokonywanych
między spółdzielnią a członkiem zarządu lub dokonywanych przez spółdzielnię w
interesie członka zarządu oraz reprezentowanie spółdzielni przez dwóch upoważ-
nionych członków przy tych czynnościach. Zdaniem tego Sądu powołana regulacja
prawna dotyczy wszelkich czynności prawnych podejmowanych w stosunku do
członka zarządu, w tym wynikających z pracowniczego stosunku pracy członka za-
rządu, zatrudnionego - tak jak powód -na podstawie umowy o pracę. Równocześnie
Sąd Apelacyjny bardzo szeroko pojmuje sferę tych czynności prawnych - uznając, że
rada nadzorcza jest organem uprawnionym nie tylko do nawiązania i kształtowania
treści stosunku pracy, ale również do udzielania członkom zarządu urlopów bezpłat-
nych i wypoczynkowych oraz „innych czynności”, dotyczących wszelkich uprawnień
pracowniczych wynikających ze stosunku pracy.
Tymczasem w ocenie Sądu Najwyższego tak szerokie rozumienie kompe-
tencji rad nadzorczych spółdzielni nie ma uzasadnienia normatywnego. Określone w
art. 46 § 1 pkt 8 Prawa spółdzielczego uprawnienie rady nadzorczej spółdzielni do
podejmowania uchwał odnosi się wyłącznie do dokonywanych między spółdzielnią a
członkiem zarządu lub dokonywanych w interesie członka zarządu czynności praw-
nych, które jednakże są aktami woli rady nadzorczej - prowadzącymi do powstania,
zmiany (przekształcenia) lub ustania stosunków prawnych, łączących członka zarzą-
du ze spółdzielnią. Już pojęciowo i z istoty czynności prawnych wynika, że nie mają
takiego charakteru prawnego inne czynności, nie będące czynnościami prawnymi lub
zachowania faktyczne, które nie kształtują lub nie modyfikują stosunków prawnych,
w tym stosunku pracy. Podejmowanie decyzji w sprawach nie zastrzeżonych do
- 4 -
kompetencji innych organów spółdzielczych w ustawie lub w statucie spółdzielni,
które dotyczą wszelkich innych czynności, nie będących czynnościami prawnymi,
należy do ustawowego zakresu umocowania zarządu spółdzielni, który kieruje dzia-
łalnością spółdzielni i reprezentuje ją na zewnątrz (art. 48 Prawa spółdzielczego).
Odniesienie tych reguł do spornej kwestii kasacyjnej dyskwalifikuje przyjęcie
przez Sądy orzekające w sprawie kompetencji Rady Nadzorczej strony pozwanej do
udzielenia urlopu wypoczynkowego powodowi lub konieczności uzgodnienia terminu
wykorzystania tego urlopu. Kompetencja taka nie miała oparcia ani w treści art. 46 §
1 pkt 8 Prawa spółdzielczego, ani nie została zastrzeżona w postanowieniach statu-
towych strony pozwanej. W konsekwencji podjęcie decyzji w sprawie udzielenia
urlopu wypoczynkowego członkowi zarządu pozwanej Spółdzielni należało na pods-
tawie art. 48 Prawa spółdzielczego i § 44 ust. 1 i ust. 2 pkt 8 Statutu pozwanej do
kompetencji zarządu. Planowanie i udzielanie urlopów wypoczynkowych oraz po-
dejmowanie innych czynności w zakresie stosunku pracy, nie będących czynnoś-
ciami prawnymi, leży w sferze działania spółdzielni jako zakładu pracy (pracodawcy),
a przeto kompetencje w tym zakresie wywodzą się z przepisów zaliczanych do mate-
rii prawa pracy. I tak na podstawie art. 53 § 2 Prawa spółdzielczego (aktualnie skreś-
lonego) organ lub osoba kierująca bieżącą działalnością gospodarczą spółdzielni
była kierownikiem spółdzielni jako zakładu pracy w rozumieniu Kodeksu pracy. Kie-
rownik zakładu pracy zgodnie z art. 4 KP reprezentował i podejmował decyzje w
imieniu zakładu pracy wobec wszystkich pracowników. Również po skreśleniu, w
wyniku ostatniej nowelizacji Kodeksu pracy, tego przepisu i wprowadzenia w art. 3
1
KP nowych reguł dotyczących prawnej reprezentacji - kompetencje pracodawcy do-
tyczące stosunków pracy, nie zastrzeżone wyraźnie dla innych organów spółdziel-
czych, sprawuje zarząd spółdzielni. Dodatkowo stosownie do treści art. 163 KP do
Zarządu należy, realizowane w praktyce, ustalanie planu urlopów w pozwanej Spół-
dzielni. Dlatego brak było jakichkolwiek podstaw prawnych do uznania samowolnego
wykorzystywania przez powoda urlopów wypoczynkowych, skoro już według zatwier-
dzonego planu urlopów na 1996 r., przez powoda jako Prezesa Zarządu, miał on
zaplanowany urlop wypoczynkowy w styczniu, marcu i sierpniu tego roku. Równo-
cześnie odstępstwo od zasady wykorzystania urlopów wypoczynkowych zgodnie z
ich planem przewiduje art. 164 § 1 KP , a zatem przesunięcie terminu zaplanowane-
- 5 -
go urlopu leżało w kompetencjach powoda jako uprawnionego reprezentanta praco-
dawcy do podejmowania stosownych czynności w zakresie stosunku pracy.
Powyższe rozważania potwierdziły zasadność kasacyjnego zarzutu naru-
szenia prawa materialnego - art. 46 § 1 pkt 8 i art. 48 Prawa spółdzielczego w
związku z postanowieniem § 42 ust. 2 pkt 8 Statutu pozwanej Spółdzielni - przez
bezpodstawne ustalenie kompetencji Rady Nadzorczej strony pozwanej do udziela-
nia urlopów wypoczynkowych powodowi, który pełnił funkcję Prezesa Zarządu. W
konsekwencji nie mogło być mowy o samowolnym wykorzystywaniu przez powoda
urlopu wypoczynkowego w 1996 r., które bezpodstawnie zostało zakwalifikowane
jako negatywna przesłanka nabycia uprawnienia do spornej, umownie określonej,
odprawy pieniężnej w związku z odwołaniem powoda ze stanowiska Prezesa. Dlate-
go przy ponownym rozpoznaniu sprawy należy rozważyć, czy dalsze przyczyny
podane jako uzasadnienie niezwłocznego rozwiązania z powodem stosunku pracy
były przyczynami uzasadniającymi „wypowiedzenie z winy pracownika”, które mogły
stanowić przeszkodę w nabyciu przez powoda uprawnień do spornej odprawy. W
tym zakresie Sąd pierwszej instancji zajął nieprecyzyjne stanowisko podając, że
wskazane przez pozwaną Spółdzielnię inne przyczyny nie stanowiły samoistnych
przesłanek uzasadniających rozwiązanie z powodem stosunku pracy w trybie art. 52
KP, ale mogły uzasadniać rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem z przyczyn leżą-
cych po stronie pracownika. Dlatego w celu ustalenia, czy te dalsze okoliczności
uzasadniały odwołanie powoda z przyczyn umownie określonych jako „uzasadnia-
jące wypowiedzenie z winy pracownika”, Sąd Najwyższy wyrokował kasatoryjnie na
podstawie art. 393
13
§ 1 zdanie drugie KPC.
========================================