Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 marca 1998 r.
I PKN 560/97
Nieważne jest ustanowienie odpowiedzialności odszkodowawczej pra-
cownika z tytułu rozwiązania przez niego stosunku pracy na podstawie weksla
gwarancyjnego.
Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 marca 1998 r. sprawy z powództwa
Czesława T. przeciwko Jackowi D. o zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia 18
września 1997 r. [...]
1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od powoda Czesława T. na rzecz pozwanego Jacka D. kwotę 500
zł (pięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu wyrokiem z
dnia 18 września 1997 r. oddalił apelację powoda Czesława T. od wyroku Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Toruniu z dnia 21 kwietnia 1997 r. [...], uchylającego w
całości nakaz zapłaty przez pozwanego Jacka D. na rzecz powoda kwoty 9.617,62 zł
wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.
Sąd Wojewódzki podzielił ustalenia faktyczne i konstatacje prawne Sądu
pierwszej instancji, wskazując na brak podstaw prawnych do obciążenia pozwanego
wystawionym wekslem in blanco na sporną kwotę z tytułu rozwiązania w trybie art.
55 KP umowy o pracę, zawartej na czas nie określony, nie krótszy niż 3 lata, przed
upływem tego terminu, a nadto obciążenia pozwanego kosztami szkoleń, odbytych u
powoda oraz odszkodowania za podjęcie przez pozwanego działalności konkuren-
2
cyjnej i udostępnienie informacji objętych tajemnicą zawodową lub handlową nowe-
mu pracodawcy pozwanego.
W kasacji powoda, odnoszącej się do zaskarżonego wyroku w części oddala-
jącej apelację powoda do kwoty 5.617,60 zł z tytułu „ekwiwalentu za rozwiązanie
przez pozwanego umowy o pracę przed upływem trzyletniego okresu zatrudnienia”,
podniesiono zarzut naruszenia prawa materialnego, polegający na uznaniu przez
Sąd drugiej instancji, iż było to roszczenie związane ze stosunkiem pracy, podczas
gdy było ono poddane nie wymienionym w kasacji przepisom Prawa wekslowego, a
nadto zarzut błędnej oceny dowodów przez uznanie, że pozwany rozwiązał umowę o
pracę w trybie art. 55 „dawnego KP”, podczas gdy faktyczną przyczyną ustania sto-
sunku pracy było porzucenie pracy przez pozwanego, co nie znalazło odzwiercied-
lenia w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy, wyłącznie ze względu na
zmiany regulacji prawnych w tym zakresie.
W odpowiedzi na kasację pozwany wnosił o jej oddalenie i zasądzenie od po-
woda kosztów postępowania kasacyjnego, argumentując, że skarżący nie wskazał
przepisów prawa materialnego lub procesowego, które miały być naruszone w pos-
tępowaniu apelacyjnymi oraz podniósł, że ustalenia faktyczne Sądu drugiej instancji
nie podlegają kontroli kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest bezzasadna. Rozpoznając sprawę w granicach kasacji, które
określają podstawy kasacyjne (art. 393
1
KPC) oraz wnioski kasacyjne (art. 393
3
KPC), należało zwrócić uwagę, że skarżący w istocie rzeczy przedstawił jedynie za-
rzut naruszenia art. 55 KP i to w kontekście błędnej oceny dowodów przez Sądy
orzekające w sprawie, prowadzący do subsumpcji dokonanych ustaleń faktycznych
pod tę normę prawa materialnego. W istocie rzeczy kasacja wdała się w tym zakre-
sie jedynie w krytykę ustaleń faktycznych, na jakich został oparty zaskarżony wyrok,
dowodząc sprzeczność istotnych ustaleń Sądów z treścią zebranego w sprawie ma-
teriału dowodowego, który zdaniem skarżącego przekreślał zasadność sądowej
kwalifikacji sposobu rozwiązania stosunku pracy przez pozwanego w trybie art. 55 §
1 KP, jednakże bez wskazania przepisów prawa procesowego, które miały być naru-
szone. Tymczasem sądowe ustalenia faktyczne mogą być przedmiotem uprawnio-
nych zarzutów tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał, że zostały one poczynione
3
przez Sąd drugiej instancji z pogwałceniem istotnych przepisów proceduralnych, co
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy w ujęciu art. 393
1
pkt 2 KPC. Inaczej
rzecz ujmując, ustalenia faktyczne przyjęte za podstawę wyrokowania przez ten Sąd
uchylają się spod kontroli kasacyjnej, jeżeli wnoszący kasację nie wskazał w ogóle
naruszenia przepisów postępowania, a taka sytuacja miała miejsce w rozpoznawanej
sprawie.
Równocześnie spod kontroli kasacyjnej usuwa się zarzut naruszenia przepi-
sów ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz. U. Nr 37, poz. 282 ze
zm.), albowiem w tej części skarżący również nie wskazał, jakie przepisy prawa wek-
slowego były naruszone przez Sąd Wojewódzki, co według ukształtowanej linii
orzecznictwa Sądu Najwyższego stanowi nieusuwalną wadę skargi kasacyjnej [...].
W tych okolicznościach Sąd Najwyższy podjął merytoryczne rozpoznanie ka-
sacji jedynie z uwagi na przedstawienie zarzutu naruszenia art. 55 § 1 KP i prak-
tyczną doniosłość oraz kwestyjność dopuszczalności kreowania w oparciu o gwa-
rancyjny weksel in blanco pracowniczej odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu
rozwiązania stosunku pracy. Wstępnie i dla porządku należało wskazać, że Sąd
drugiej instancji wcale nie przesądził, że jednostronne rozwiązanie umowy o pracę
przez pozwanego pracownika (dokonane zresztą w okresie jego niezdolności do
pracy wskutek choroby), odpowiadało warunkom z art. 55 KP. Sąd ten sygnalizował,
że taki sposób rozwiązania stosunku pracy wynikał nie tylko z pisma pozwanego
pracownika z czerwca 1996 r., ale także z zachowań powodowego pracodawcy, który
wydał świadectwo pracy potwierdzające taki tryb rozwiązania umowy o pracę przez
pozwanego oraz podtrzymywał to stanowisko w pisemnej korespondencji z organem
ubezpieczeniowym ( z Inspektoratem ZUS). Odnosząc się do tego zakresu sprawy
Sąd Wojewódzki wskazał jedynie, że pracodawcy nie akceptującemu wypowiedzenia
przez pracownika stosunku pracy „ w trybie natychmiastowym z dniem 18 czerwca
1996 r.” i bez odwołania się do wymagań art. 55 § 1 KP, przysługiwało roszczenie
odszkodowawcze z art. 61
1
KP. Godzi się wszakże przypomnieć, iż takie roszczenie
przysługuje pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika
umowy o pracę wyłącznie z powodu nieuzasadnionego zarzutu ciężkiego naruszenia
podstawowych obowiązków przez pracodawcę. Na ogół przyjmuje się, że w innych
przypadkach sprzecznego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia
przez pracownika, pracodawcy nie przysługują żadne roszczenia, w tym także
roszczenie odszkodowawcze. Równocześnie roszczenie odszkodowawcze z art. 61
1
4
KP, przewidziane na wypadek wadliwego rozwiązania niezwłocznego stosunku przez
pracownika, ma walor regulacji wyjątkowej i przez to wyczerpującej, co powoduje, iż
pracodawcy nie przysługują żadne inne roszczenia odszkodowawcze, w tym
dochodzone na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego (art. 300 KP).
Taki stan prawny podważa już co do zasady dopuszczalność stosowania gwa-
rancyjnych weksli in blanco jako sposobu zabezpieczenia interesów pracodawcy na
wypadek nieuzasadnionego rozwiązania stosunku pracy przez pracownika, skoro
stosowna regulacja zabezpieczająca interesy pracodawców ma charakter wyczer-
pująco określony w przepisach prawa pracy (art. 61
1
KP). W takiej sytuacji nie za-
chodzi podstawowa przesłanka dopuszczalności odpowiedniego stosowania do sto-
sunku pracy przepisów Kodeksu cywilnego (art. 300 KP). Dodatkowo w sprawach
nieuzasadnionego rozwiązania stosunku pracy przez pracownika brak jest jakich-
kolwiek podstaw prawnych do stosowania poręczeń cywilnych w postaci weksli gwa-
rancyjnych in blanco, skoro o odszkodowaniu z art. 61
1
KP orzeka sąd pracy jedynie
w razie udowodnienia przez pracodawcę poniesionej szkody oraz jej wysokości,
która w żadnym razie nie może przekroczyć wynikającego z art. 61
2
§ 1 KP górnego
limitu obowiązku odszkodowawczego, który nie może przewyższać wynagrodzenia
pracownika za okres wypowiedzenia, a w przypadku rozwiązania umowy o pracę
zawartej na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy - wynagro-
dzenia za okres 2 tygodni.
W takich okolicznościach należało uznać, iż zabezpieczenie ewentualnych
roszczeń pracodawcy na wypadek wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę na
czas nie określony, nie krótszy niż 3 lata, ustanowione w dołączonej do umowy o
pracę deklaracji wekslowej było sprzeczne nie tylko z zasadą wolności pracy i jej
konsekwencjami w postaci pracowniczej wolności rozwiązania stosunku pracy (art.
11 KP), ale również z wyjątkową i wyczerpującą regulacją roszczenia odszkodowaw-
czego w przypadku nieuzasadnionego rozwiązania stosunku pracy przez pracownika
w trybie art. 55 § 1
1
KP w związku z art. 66
1
KP, a przez to z mocy samego prawa
nieważne (art. 18 § 2 KP). W konsekwencji dochodzone roszczenie z weksla gwa-
rancyjnego co do równowartości średniego 6-miesięcznego wynagrodzenia brutto w
5 podstawowych działach gospodarki narodowej z ostatniego miesiąca poprzedzają-
cego wystawienie weksla, wraz z ustawowymi odsetkami, było pozbawione prawnej
doniosłości, a przeto bezzasadne.
5
Mając powyższe na uwadze kasacja w tym zakresie podlegała oddaleniu na
podstawie art. 393
12
KPC.
========================================