Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 25 marca 1998 r.
II UKN 576/97
Odpowiednie stosowanie do adwokatów prawa o świadczeniach pie-
niężnych z ubezpieczenia społecznego (art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia
1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie cho-
roby i macierzyństwa, jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.) nie
oznacza, iż adwokatowi przysługuje prawo do zasiłku wychowawczego. Zasiłek
ten jest bowiem świadczeniem wypłacanym pracownikom korzystającym z
urlopu wychowawczego udzielonego przez pracodawcę.
Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kuźniar, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 25 marca 1998 r. sprawy z wniosku
Mieczysławy - Zofii G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w
W. o zasiłek wychowawczy, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 10
czerwca 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 17 marca 1997 r. oddalił odwołanie Mieczysławy-Zofii G. od decyzji ZUS
Oddziału w W. z dnia 2 września 1996 r., którą organ rentowy odmówił wnioskodaw-
czyni prawa do zasiłku wychowawczego, ponieważ nie pozostaje w stosunku pracy.
W uzasadnieniu wyroku Sąd podał, że wnioskodawczyni złożyła wniosek o
przyznanie zasiłku wychowawczego na córkę Olgę, urodzoną 16 sierpnia 1993 r.
Córka wnioskodawczyni jest dzieckiem specjalnej troski. Od 1 czerwca 1996 r. mąż
wnioskodawczyni pobiera na córkę Olgę zasiłek pielęgnacyjny. Sąd podkreślił, że
2
wnioskodawczyni prowadzi indywidualną kancelarię adwokacką od 1992 r. Do ubez-
pieczenia społecznego była zgłoszona od 1 września 1992 r. do 31 grudnia 1993 r.
oraz od 22 listopada 1995 r. do 20 kwietnia 1996 r. Od 21 kwietnia 1996 r. zawiesiła
działalność zawodową.
Sad Wojewódzki rozważył problem, czy przepisy rozporządzenia Rady Minis-
trów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie urlopów wychowawczych (Dz.U. Nr 60, poz.
277) mogą być stosowane do adwokatów wykonujących zawód indywidualnie. Sąd
powołał się na przepis art. 40a ustawy z dnia 17 października 1974 r. o świadcze-
niach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
(jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.), zgodnie z treścią którego
zasiłek wychowawczy przysługuje pracownikowi korzystającemu z urlopu wycho-
wawczego. Sąd zwrócił także uwagę na przepis art. 58 tej ustawy, który stosuje się
do adwokatów z tytułu ich pracy w zespołach adwokackich oraz na to, że w rozpo-
rządzeniu Rady Ministrów o urlopach wychowawczych brak jest regulacji dotyczącej
prawa do tego urlopu dla adwokatów wykonujących zawód indywidualnie. Sąd nie
podzielił zaprezentowanej przez wnioskodawczynię interpretacji art. 24 ust. 1 w
związku z art. 37 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U. nr 16,
poz. 124), sprowadzającej się do tego, że skoro adwokaci - członkowie zespołów
adwokackich są uprawnieni do świadczeń z zakresu ubezpieczeń społecznych „na
równi” z pracownikami, to można z tego wyprowadzić wniosek, iż są oni pracowni-
kami. Zdaniem Sądu do takiego wniosku nie prowadzi ani wykładnia gramatyczna
ani systemowa tych przepisów.
Apelacja wnioskodawczyni wniesiona od tego wyroku została oddalona wyro-
kiem Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z
dnia 10 czerwca 1997 r.
W uzasadnieniu wyroku Sad Apelacyjny zwrócił uwagę, że art. 24 Prawa o
adwokaturze przewiduje, iż adwokaci - członkowie zespołów adwokackich, mają na
równi z pracownikami prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego z wszyst-
kich jego działów. Przy ustalaniu prawa do tych świadczeń i ich wysokości pracę w
zespołach adwokackich traktuje się jako zatrudnienie, a otrzymane wynagrodzenie
jako wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia. Przepis art. 24 mieści się w dziale II
ustawy - Prawo o adwokaturze, a przepis art. 37 tej ustawy nakazuje odpowiednie
stosowanie przepisów działu II ustawy dotyczącego zespołów adwokackich do adwo-
katów wykonujących zawód indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem, z wyjąt-
3
kiem art. 19 ust. 1 pkt 3. Sąd Apelacyjny zaakcentował, że odesłanie zawarte w art.
24 Prawa o adwokaturze oznacza - przede wszystkim - odesłanie do ustawy z dnia
17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, które
między innymi obejmują zasiłek wychowawczy w okresie urlopu wychowawczego.
Przepis art. 58 tej ustawy nakazuje odpowiednie jej stosowanie między innymi do
adwokatów z tytułu pracy w zespołach adwokackich. Zgodnie z art. 58 ust. 2 ustawy
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa, przepisy ustawy, z wyjątkiem przepisów dotyczących zasiłków
wyrównawczego, opiekuńczego i wychowawczego, stosuje się również do osób
wykonujących pracę nakładczą, spełniających warunki wymagane do uznania ich za
pracowników w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin. Taką treść art. 58 ust. 2 trudno interpretować inaczej niż potwierdzenie
zasady wyrażonej w ust. 1 tego przepisu, który stanowi, że przepisy o zasiłkach wy-
chowawczych mają zastosowanie jedynie do adwokatów wykonujących zawód w
zespołach adwokackich. Tym bardziej, że dokonując zmian w art. 24 Prawa o adwo-
katurze, w zakresie opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przez adwoka-
tów, ustawodawca nie dokonał zmian w kierunku wyraźnego zrównania obu grup
adwokatów w zakresie zasiłków wychowawczych.
Odnosząc się do tej części wywodów apelacji, w której wnioskodawczyni po-
lemizowała ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji co do dokonanej przez ten Sąd
interpretacji art. 58 ustawy o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego z dnia 17
grudnia 1974 r. ze względu na to, że w momencie uchwalania tej ustawy, nie było w
Polsce możliwości prowadzenia indywidualnych kancelarii adwokackich, Sąd Apela-
cyjny zwrócił uwagę, że wywody te przede wszystkim pozostają w sprzeczności z
wyraźną treścią tego przepisu. Sąd Apelacyjny przyznał, że w sposobie wykonywania
zawodu adwokata następują zmiany. Konsekwencje tych przeobrażeń dla ubez-
pieczeń społecznych adwokatów nie są tak oczywiste, jak to wydaje się przyjmować
apelacja. Sąd Apelacyjny wskazał, że jeżeli sięgnąć do porównań, to zmiana form
organizacyjnych wykonywania zawodu przez adwokata wykazuje co raz więcej podo-
bieństw do prowadzenia działalności gospodarczej, co oznacza powiększenie się
różnic w stosunku do zatrudnienia pracowników. Ustawodawca przewidział prawo do
zasiłku wychowawczego (art. 58 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa) dla grupy osób, których status jest
bardzo zbliżony do pracowniczego. Sąd Apelacyjny podkreślił, że obowiązujące
4
przepisy prawa o adwokaturze i ustawy o zasiłkach z ubezpieczenia społecznego nie
wykluczają możliwości wystąpienia sytuacji, kiedy zakres świadczeń tą ustawą prze-
widzianych będzie zależał od tego, czy adwokat wykonuje pracę osobiście, czy w
zespole. Ponieważ w apelacji wnioskodawczyni rozszerzyła swoje żądanie o przyz-
nanie jej urlopu wychowawczego, Sąd Apelacyjny odwołał się do art. 383 KPC, a
ponadto wskazał, że prawo do zasiłku wychowawczego nie może powstać, zgodnie z
obowiązującymi przepisami, poza prawem do urlopu wychowawczego. Adwokatom
wykonującym zawód w zespołach urlopu wychowawczego udziela kierownik zespołu.
Nie ma natomiast przepisu, który powierzałby adwokatowi wykonującemu zawód w
indywidualnej kancelarii prawo do udzielenia urlopu wychowawczego „samemu
sobie”.
W kasacji wnioskodawczyni zarzuciła wyrokowi Sądu Apelacyjnego narusze-
nie przepisów prawa materialnego - art. 24 ust. 1 i art. 37 ustawy z dnia 12 maja
1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U. Nr 16, poz. 124 ze zm.) przez uznanie za
słuszny pogląd Sądu Wojewódzkiego, że intencją ustawodawcy było zróżnicowanie
uprawnień adwokatów wykonujących zawód w zespołach i w indywidualnych kance-
lariach. W kasacji zarzucono także naruszenie art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18
grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gos-
podarczą i ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.) w
związku z art. 24 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej
(Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.). polegające na tym, że „przepisy te ściśle definiowały
kiedy działalność adwokata jest działalnością gospodarczą i podlega innemu niż
pracowniczy systemowi ubezpieczeń społecznych”. Wnioskodawczyni domagała się
zmiany zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego
oraz decyzji organu rentowego z dnia 2 września 1996 r. i przyznania jej prawa do
zasiłku wychowawczego. W uzasadnieniu wnioskodawczyni podkreśliła, że nie zga-
dza się ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego co do podobieństwa zawodu adwokata
wykonywanego indywidualnie lub w zespole adwokackim do prowadzenia działal-
ności gospodarczej. Zdaniem wnoszącej kasację nie ma żadnej istotnej różnicy mię-
dzy pracą adwokata w kancelarii indywidualnej i w zespole adwokackim. Zmiany
ustawy - Prawo o adwokaturze, które weszły w życie 15 września 1997 r. potwier-
dzają, że intencją ustawodawcy było i jest ujednolicenie praw wszystkich adwokatów
bez względu na formę wykonywania zawodu. Wnosząca kasację odwołała się do art.
37 ustawy - Prawo o adwokaturze, który zrównuje wszystkich adwokatów w prawach
5
do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W kasacji podkreślono także brak po-
dobieństwa między adwokatem prowadzącym indywidualną kancelarię a przedsię-
biorcą. Wywodom w tej materii poświęcono wiele uwagi. W dalszych wywodach
kasacja zajęła się oceną ewentualnych różnic między pracą adwokata w zespole i w
indywidualnej kancelarii. Zdaniem wnoszącej kasację różnic tych trudno było się do-
patrzeć pod rządami poprzednio obowiązujących przepisów, a ustawa z dnia 22 maja
1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 75, poz. 471), usunęła wszystkie przepisy, które w
jakikolwiek sposób różnicowały adwokatów. Nie zmieniono natomiast art. 24 ust. 1 i
2 oraz art. 37 ustawy - Prawo o adwokaturze, co według wywodów zawartych w
kasacji, jest jeszcze jednym argumentem przemawiającym za jednakowym trakto-
waniem wszystkich adwokatów, także w zakresie przepisów z zakresu ubezpieczeń
społecznych. W kasacji ponadto wyrażono pogląd, że osoba prowadząca indywi-
dualną kancelarię adwokacką jest równocześnie pracownikiem i pracodawcą, a
prawo do udzielenia sobie urlopu wychowawczego jest takim samym prawem jak
udzielenie sobie urlopu wypoczynkowego. Nawiązując do treści art. 58 ustawy o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, autorka kasacji wyraziła
pogląd, że z przepisu tego nie można wyprowadzić wniosku, iż nie ma on zastoso-
wania do adwokatów prowadzących indywidualne kancelarie. W kasacji podkreślono,
że według Sądu Apelacyjnego słowo „odpowiednio” użyte w ustawie o świadczeniach
z ubezpieczenia społecznego znaczy co innego niż to samo słowo użyte w ustawie -
Prawo o adwokaturze. W pierwszym wypadku daje ono członkom zespołów
adwokackich uprawnienia pracowników, a użyte w ustawie - Prawo o adwokaturze
nie daje tych uprawnień adwokatom wykonującym zawód indywidualnie. Na zakoń-
czenie wnosząca kasację podkreśliła, że otrzymywała zasiłek chorobowy na pods-
tawie ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa, a nie na podstawie przepisów o
działalności gospodarczej.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Bezprzedmiotowe są wywody kasacji polemizujące z rzekomym przyjęciem
przez Sąd Apelacyjny, że wnioskodawczyni podlega przepisom ustawy z dnia 18
grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gos-
6
podarczą i ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 50 ze zm.). Sąd
Apelacyjny zwrócił jedynie uwagę na tę część wywodów apelacji, w której użyto ar-
gumentu iż fakt, że dopiero art. 4 ust. 3 ustawy - Prawo o adwokaturze wprowadził
możliwość prowadzenia przez adwokatów indywidualnych kancelarii przemawia na
rzecz takiej interpretacji art. 58 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego, która prowadzi do wniosku, że dotyczy on także tych adwokatów.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego interpretacja taka byłaby sprzeczna z wyraźnym
brzmieniem tego przepisu. Sąd Apelacyjny kontynuując te rozważania, przyznał, że
w sposobie wykonywania zawodu adwokata zachodzą zmiany, ale nie prowadzą
one, jak sądzi apelacja, do traktowania pracy wykonywanej przez adwokatów jako
zatrudnienia pracowniczego „Jeśli sięgnąć do porównań” - stwierdził Sąd Apelacyjny,
„zmiana form wykonywania zawodu adwokata wykazuje co raz więcej podobieństw
(mimo różnic w przedmiocie działalności) do prowadzenia działalności gospodarczej.
Oznacza to tym samym powiększanie się różnic w stosunku do zatrudnienia
pracowniczego. Ewolucja ubezpieczenia społecznego adwokatów wcale więc nie
oznacza dążenia do jeszcze większego zrównania z ubezpieczeniem pracowniczym”.
Na tym zakończyły się wywody Sądu Apelacyjnego co do ubezpieczenia
społecznego osób prowadzących działalność gospodarczą. Ani Sąd Apelacyjny, ani
Sąd Wojewódzki rozstrzygając uprawnienia wnioskodawczyni do zasiłku wychowaw-
czego nie odwoływały się do ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospo-
darczej. Sąd Apelacyjny wyraźnie stwierdził w uzasadnieniu swego wyroku, że:
„Status prawny adwokatów w dziedzinie ubezpieczeń społecznych regulują dwie
grupy przepisów: a) przepisy ustawy - Prawo o adwokaturze, b) przepisy dotyczące
poszczególnych rodzajów świadczeń ubezpieczenia społecznego, zawarte w usta-
wach szczególnych, do których odsyła ustawa Prawo o adwokaturze”.
Żaden z Sądów obu instancji nie powoływał się też na przepisy ustawy z dnia
18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gos-
podarczą. Dlatego też zawarty w kasacji zarzut naruszenia przepisu art. 1 tej ustawy
jest nie tylko bezpodstawny, ale wręcz niezrozumiały, podobnie jak zawarte w
uzasadnieniu kasacji wywody zmierzające do wykazania różnicy między prowa-
dzeniem przez adwokata indywidualnej kancelarii a działalnością gospodarczą,, w
kontekście podważenia dokonanych przez te Sądy ustaleń.
Oddalając odwołanie wnioskodawczyni od decyzji organu rentowego Sądy
obu instancji uwzględniły przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja
7
1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych (Dz.U. Nr 60, poz. 277). Roz-
porządzenie to wydane zostało na podstawie delegacji zawartej w art. 186 § 2 w
związku z art. 189
1
§ 1 Kodeksu pracy oraz art. 40a ust. 2 ustawy o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity
tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.). Zgodnie z przepisami tego rozpo-
rządzenia ma ono zastosowanie do pracowników (§ 21 ust. 1), a urlop wychowawczy
przysługuje osobie pozostającej w stosunku pracy. Urlopu wychowawczego udziela
pracodawca na pisemny wniosek pracownicy (§ 3 ust. 1). Pracodawca jest obowią-
zany udzielić tego urlopu, gdy pracownica spełnia wymagane przez przepisy rozpo-
rządzenia warunki. Zasiłek wychowawczy przysługuje pracownicy korzystającej z
urlopu wychowawczego, jeżeli zostaną spełnione warunki określone w § 6 ust. 6
rozporządzenia. Zasiłek wychowawczy (finansowany z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych) wypłaca, na wniosek pracownicy pracodawca, który urlopu udzielił, a
dopiero wówczas, gdy nie jest on upoważniony do wypłacania zasiłków z ubezpie-
czenia społecznego - właściwy Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (§ 8 ust.
2). Rozporządzenie reguluje także szczegółowo warunki przyznawania zasiłku wy-
chowawczego. Przepisy tego rozporządzenia zostały całkowicie w kasacji pominięte.
Pogląd wyrażony w kasacji w kwestii urlopu wychowawczego ograniczony został do
tego, że adwokat prowadzący indywidualną kancelarię „jest pracownikiem i zarówno
pracodawcą” i „sam sobie udziela urlopu wychowawczego”. Koncepcja taka
pozostaje w ewidentnej sprzeczności z treścią art. 22 § 1 KP oraz z oczywistym , w
myśl obowiązujących przepisów, ograniczeniem prawa do urlopu wychowawczego
jedynie dla pracowników. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie urlopów i zasił-
ków wychowawczych, zostało wydane z mocy delegacji zawartej w przepisach Ko-
deksu pracy i w art. 40a ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pienięż-
nych z ubezpieczenia społecznego. Zgodnie z jego treścią, jak wspomniano, zasiłek
wychowawczy przysługuje pracownicy przebywającej na urlopie wychowawczym,
której urlopu tego udzielił pracodawca. Treść art. 40a ust. 1 ustawy o świadczeniach
pieniężnych jest jednoznaczna - zasiłek wychowawczy przysługuje tylko pracowni-
kowi korzystającemu z urlopu wychowawczego. Zasiłek wychowawczy nie jest więc
samoistnym świadczeniem z ubezpieczenia społecznego. Warunkiem uzyskania
tego świadczenia jest korzystanie przez pracownika z urlopu wychowawczego.
O ile zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne z mocy ustawy z dnia 1 grudnia 1994 r. o
zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych (Dz.U. z 1995 r. Nr 4, poz. 17), stały się
8
świadczeniami niezależnymi od pozostawania uprawnionego w stosunku pracy, o
tyle zasiłek wychowawczy jest ściśle związany ze statusem pracownika, który spełnił
warunki wymagane do uzyskania urlopu wychowawczego i któremu tego urlopu
udzielił pracodawca. Art. 58 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. przewiduje,
że przepisy ustawy stosuje się odpowiednio do adwokatów z tytułu pracy w zespo-
łach adwokackich. Zgodnie z art. 4 b ust. 1 pkt 1 ustawy - Prawo o adwokaturze - ad-
wokat nie może wykonywać zawodu jeżeli pozostaje w stosunku pracy. Tym samym
nie przysługuje mu urlop wychowawczy jako świadczenie ze stosunku pracy. Konse-
kwencją tego jest brak w przepisach ustawy - Prawo o adwokaturze jakichkolwiek
przepisów o urlopie wychowawczym. Przepis art. 23 ust. 2 przewiduje jedynie prawo
adwokata - członka zespołu do corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego.
Prawa do urlopu wychowawczego nie można wyprowadzać z treści art. 24 tej
ustawy. Ustawa - Prawo o adwokaturze weszła w życie z dniem 1 października 1982
r. Przewidziane w przepisie art. 24 ust. 1 tej ustawy prawo adwokata do świadczeń z
tytułu ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz z tytułu powszech-
nego zaopatrzenia emerytalnego na równi z pracownikami nie mogło dotyczyć zasił-
ku wychowawczego, albowiem w tej dacie prawo do zasiłku wychowawczego i zasa-
dy jego wypłaty regulowały wyłącznie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
17 lipca 1981 r. o urlopach wychowawczych (jednolity tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr 76,
poz. 454 ze zm.).
Do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego roz-
dział 7a dotyczący zasiłku wychowawczego został wprowadzony dopiero przez
ustawą z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń spo-
łecznych, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1987 r. Z tą samą datą zmieniony
został art. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubez-
pieczenia społecznego, poprzez dodanie pkt 6, w którym wśród świadczeń pienięż-
nych z ubezpieczenia społecznego wymieniony został zasiłek wychowawczy - w
okresie urlopu wychowawczego.
Wprowadzenie z dniem 1 stycznia 1987 r. zasiłku wychowawczego do katalo-
gu świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie oznacza, że z mocy art. 24 ustawy -
Prawo o adwokaturze, zasiłek ten stał się świadczeniem przysługującym adwokatom
w zespołach adwokackich, a następnie z mocy art. 37 także adwokatom prowadzą-
cym indywidualne kancelarie. W ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpie-
czenia społecznego prawo do zasiłku wychowawczego jest uwarunkowane korzysta-
9
niem z urlopu wychowawczego (art. 2 i art. 40a). Urlop ten przysługuje wyłącznie
pracownikom. Wynika to także z treści art. 40a ustawy o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego. Jak wspomniano, ani ustawa - Prawo o adwokaturze,
ani rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych
nie przewidują dla adwokatów wykonujących zawód w zespołach, czy w indywidual-
nych kancelariach, prawa do urlopu wychowawczego. Prawa takiego nie można rów-
nież wywodzić z art. 58 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia spo-
łecznego. Przepis ten, realizując zapis art. 24 ustawy - Prawo o adwokaturze stwier-
dza w ust. 1, że przepisy ustawy stosuje się odpowiednio do adwokatów z tytułu
pracy w zespołach adwokackich. Brak jakichkolwiek przesłanek do przyjęcia, że na
podstawie tego przepisu adwokatom przysługuje zasiłek wychowawczy, skoro ta
sama ustawa we wspomnianych już przepisach art. 2 pkt 6 i art. 40a ust. 1 prawo do
zasiłku wychowawczego przewiduje jedynie dla pracowników korzystających z urlopu
wychowawczego.
W orzecznictwie i w doktrynie przyjmowany jest jednolity pogląd, że objęcie
adwokatów na równi z pracownikami prawem do świadczeń z ubezpieczenia spo-
łecznego na wypadek choroby i macierzyństwa oraz z tytułu ubezpieczenia społecz-
nego pracowników nie czyni ich tym samym pracownikami. W konsekwencji nie mają
oni prawa do urlopu wychowawczego, gdyż nie pozostają w stosunku pracy. Brak
prawa do urlopu wychowawczego oznacza brak prawa do zasiłku wychowawczego,
który jest świadczeniem przysługującym wyłącznie pracownikom korzystającym z
urlopu wychowawczego i to pod warunkiem spełnienia warunków określonych w
rozporządzeniu w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych. Dlatego też dla rozs-
trzygnięcia sprawy nie mają istotnego znaczenia rozważania dotyczące tego, czy
zagwarantowane przez art. 24 ust. 1 prawa o adwokaturze prawo adwokatów -
członków zespołów do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na równi z pracow-
nikami obejmuje także z mocy art. 37 ustawy - Prawo o adwokaturze adwokatów
prowadzących kancelarie adwokackie w zakresie prawa do zasiłku wychowawczego.
Zasiłek ten przysługuje bowiem tylko pracownikom korzystającym z urlopu wycho-
wawczego, a prawa do tego urlopu nie mają adwokaci bez względu na to, czy wyko-
nują swój zawód w zespołach, czy indywidualnych kancelariach. Zawarte w art. 58
ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpiecze-
nia społecznego, określenie o „odpowiednim” stosowaniu jej przepisów do adwoka-
tów oznacza, tak jak to przyjmuje się w teorii prawa, możliwość stosowania niektó-
10
rych przepisów wprost, innych z modyfikacjami lub brak możliwości stosowania
pewnych przepisów w ogóle. Ta ostatnia ewentualność dotyczy właśnie zasiłku wy-
chowawczego. „Odpowiedniość” w tym wypadku oznacza brak możliwości korzysta-
nia przez adwokatów, bez względu na formę w jakiej wykonują zawód, z zasiłku wy-
chowawczego, który jest świadczeniem przysługującym wyłącznie pracownikom w
trakcie korzystania z urlopu wychowawczego.
Na marginesie Sąd Najwyższy zauważa, na podstawie treści art. 37 w związku
z art. 24 ustawy - Prawo o adwokaturze, że brak jest podstaw do różnicowania granic
ochrony z ubezpieczenia społecznego adwokatów - członków zespołów i prowadzą-
cych indywidualnie kancelarie. Korzystają oni z takiego samego zakresu tych świad-
czeń. Nie mogą natomiast korzystać z zasiłku wychowawczego, który wskutek „od-
powiedniego” stosowania ochrony ubezpieczeniowej w ogóle nie przysługuje adwo-
katom ze względu na to, iż nie mają oni prawa do urlopu wychowawczego.
Dlatego też Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, że zaskarżony wyrok, mimo
częściowo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu i na mocy art. 393
11
KPC ka-
sację oddalił.
========================================