Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 kwietnia 1998 r.
I PKN 9/98
Przepis art. 18 § 2 KP nie dotyczy oceny, czy bardziej korzystne jest dla
pracownika zawarcie umowy o pracę, czy nawiązanie stosunku pracy na pods-
tawie powołania. Nie ma przeszkód aby strony stosunku pracy z powołania w
umowie uregulowały swoje uprawnienia i obowiązki.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef
Iwulski (sprawozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 kwietnia 1998 r. sprawy z powódz-
twa Stefana S. przeciwko "F." Spółce Akcyjnej w B. o wynagrodzenie, na skutek ka-
sacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Warszawie z dnia 12 czerwca 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej koszty
postępowania kasacyjnego w kwocie 600 zł (sześćset złotych).
U z a s a d n i e n i e
Powód Stefan S. w pozwie skierowanym przeciwko "F." SA w B. wniósł o
zmianę świadectwa pracy przez ustalenie, że stosunek pracy pomiędzy stronami
uległ rozwiązaniu z dniem 29 lutego 1996 r. wskutek wypowiedzenia dokonanego
przez zakład pracy z przyczyn ekonomicznych, o zasądzenie wynagrodzenia za
okres wypowiedzenia, o zasądzenie ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy w wymia-
rze 21 dni za rok 1995 i w wymiarze 26 dni za rok 1996, o zasądzenie odprawy pie-
niężnej na podstawie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zasądzenie odprawy pieniężnej w wysokości 6-miesięcznego wynagro-
dzenia przewidzianej w § 6 umowy o pracę.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
- 2 -
kiem z dnia 13 lutego 1997 r. [...] zasądził na rzecz powoda kwotę 15 126 zł tytułem
odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę oraz kwotę 3
612 zł tytułem ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy za rok 1995, a w pozostałej czę-
ści powództwo oddalił. Sąd Wojewódzki ustalił, że uchwałą Rady Nadzorczej poz-
wanej Spółki z dnia 24 kwietnia 1993 r. powołano powoda na stanowisko wicepre-
zesa Zarządu Spółki. W tym samym dniu została zawarta z powodem umowa o
pracę na czas nie określony, zgodnie z którą powód miał zajmować stanowisko wi-
ceprezesa Zarządu za wynagrodzeniem określonym w umowie. Z § 6 tej umowy wy-
nikało, że w razie odwołania ze stanowiska wiceprezesa Zarządu przed upływem
kadencji i rozwiązania stosunku pracy przysługiwać mu będzie odprawa pieniężna w
wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia za pracę. Natomiast z § 8 umowy wyni-
kało, że w sprawach, które nie zostały umową uregulowane, będą miały zastosowa-
nie przepisy Kodeksu pracy dotyczące stosunku pracy na podstawie powołania.
Uchwałą [...] Rady Nadzorczej Spółki z dnia 13 lutego 1995 r. powoda pozbawiono
funkcji wiceprezesa Spółki i postanowiono powierzyć mu jako członkowi Zarządu
stanowisko głównego specjalisty d/s marketingu. W dniu 14 lutego 1995 r. Prezes
Rady Nadzorczej Marek S. w godzinach rannych wręczył powodowi pismo wypowia-
dające mu umowę o pracę w części dotyczącej stanowiska i wynagrodzenia. Po
upływie okresu wypowiedzenia zaproponowano powodowi stanowisko Głównego
Specjalisty d/s Marketingu. Powód pisma nie przyjął. Następnie udał się do lekarza,
otrzymał zwolnienie lekarskie, które dostarczył pracodawcy. Od dnia 14 lutego 1995
r. do 10 listopada 1995 r. powód korzystał ze zwolnienia lekarskiego. W trakcie cho-
roby uchwałą z dnia 24 marca 1995 r. zawieszono powoda w czynnościach członka
Zarządu, a uchwałą z dnia 17 lipca 1995 r. odwołano go ze składu Zarządu. Dnia 13
listopada 1995 r. powód podjął pracę. Pismem z dnia 14 listopada 1995 r. strona
pozwana wypowiedziała mu umowę o pracę ze skutkiem na dzień 29 lutego 1995 r.,
wskazując jako podstawę art. 1 w związku z art. 10 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.
o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przy-
czyn dotyczących zakładu pracy. Następnie powód korzystał z urlopu wypoczynko-
wego i stawił się do pracy w dniu 29 listopada 1995 r. Prezes Spółki zaproponował
powodowi, aby w okresie wypowiedzenia wykonywał pracę przy upłynnianiu zapa-
sów, na co powód nie wyraził zgody. Podnosił, że mają do niego zastosowanie
- 3 -
przepisy Kodeksu pracy dotyczące pracowników powołanych, wobec czego nie ma
obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia. Nadto twierdził, że propo-
nowana mu praca uwłacza jego godności, bowiem musiałby ją wykonywać pod nad-
zorem zaopatrzeniowca. Jedyne obowiązki, na wykonywanie których powód się go-
dził, to były obowiązki wiceprezesa. Ponieważ na wykonywanie tych obowiązków
przez powoda pozwana Spółka nie zgadzała się, od dnia 2 grudnia 1995 r. powód
zaprzestał świadczenia pracy. Pismami z dnia 1 grudnia 1995 r., 2 grudnia 1995 r. i
15 grudnia 1995 r. powód informował pozwaną Spółkę, że jako pracownik powołany
nie ma obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia, natomiast zatrud-
nienie go w tym okresie przy innej pracy jest możliwe tylko na jego wniosek lub za
jego zgodą. Wyrażał przy tym gotowość świadczenia pracy na stanowisku wicepre-
zesa. W odpowiedzi na te pisma strona pozwana poinformowała powoda pismem z
dnia 20 grudnia 1995 r., że jego zachowanie nosi znamiona samowolnego uchylania
się od wykonywania pracy, wobec czego za czas od 2 grudnia 1995 r. do chwili
podjęcia wykonywania powierzonych obowiązków nie będzie mu przysługiwało wy-
nagrodzenie. W dniu 29 lutego 1996 r. doręczono powodowi świadectwo pracy, z
którego wynikało, że stosunek pracy wygasł z dniem 2 grudnia 1995 r. na skutek
porzucenia pracy. Sąd Wojewódzki doszedł do przekonania, że stosunek pracy po-
między stronami został nawiązany na podstawie umowy o pracę, a nie na podstawie
powołania. Świadczy o tym, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, sama nazwa umowy z
dnia 24 kwietnia 1993 r., a także jej warunki szczególne określone w § 2 i § 3. Wo-
bec tego zapis § 8 tej umowy, odsyłający do przepisów Kodeksu pracy dotyczących
stosunku pracy z powołania, jest błędny. W takiej sytuacji powód miał obowiązek
świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia. Nie mógł jednak wykonywać obowiąz-
ków wiceprezesa Zarządu, bo z tego stanowiska odwołano go uchwałą z dnia 13
lutego 1995 r., a ze składu Zarządu - uchwałą z dnia 17 lipca 1995 r. Sąd Woje-
wódzki stwierdził, że skuteczne również było wypowiedzenie powodowi warunków
pracy i płacy, dokonane dnia 14 lutego 1995 r. Powód zapoznał się z treścią pisma i
odmówił jego przyjęcia, a dopiero następnie udał się do lekarza i uzyskał zwolnienie
lekarskie na ten dzień. Nie nastąpiło więc naruszenie art. 41 KP. Chociaż powód nie
świadczył pracy w okresie wypowiedzenia to, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, poz-
wana nie miała podstaw, aby uznać umowę o pracę za wygasłą na skutek porzuce-
- 4 -
nia pracy. Powód bowiem pozostawał w przeświadczeniu, że jest pracownikiem po-
wołanym i nie ma obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia, w czym
mógł go utwierdzać § 8 umowy. Pisma powoda kierowane do strony pozwanej już w
okresie wypowiedzenia wyraźnie świadczą o tym, że powód uważał, iż jego stosunek
pracy powstał na podstawie powołania i dlatego nie świadczył pracy. Uznanie, że
powód pracę porzucił nie jest więc uzasadnione. Sąd Wojewódzki podniósł, że takie
zachowanie powoda mogło być zakwalifikowane jako nieusprawiedliwiona nie-
obecność w pracy i ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych,
co dawałoby możliwość rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 KP. Uznanie
umowy o pracę za wygasłą nastąpiło w okresie biegnącego wypowiedzenia, wobec
czego z mocy art. 60 KP powodowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie w wyso-
kości wynagrodzenia do upływu okresu wypowiedzenia, tj. do 29 lutego 1996 r. W
takiej sytuacji Sąd Wojewódzki uznał za uzasadnione również roszczenie powoda o
ekwiwalent za urlop wypoczynkowy za rok 1995. Pozostałe roszczenia powoda Sąd
Wojewódzki uznał za nieuzasadnione. Sąd podniósł, że nie ma żadnych podstaw do
ustalenia, że umowa o pracę została rozwiązana z dniem 29 lutego 1996 r. za wy-
powiedzeniem pracodawcy. Faktycznie bowiem uznano umowę o pracę za wygasłą
z dniem 2 grudnia 1995 r. Uznanie przez Sąd, że taki sposób ustania stosunku
pracy był niezgodny z prawem, powoduje zasądzenie odszkodowania na podstawie
art. 60 KP i stanowi to całkowite zaspokojenie roszczeń powoda z tego tytułu. Brak
jest również możliwości zasądzenia na rzecz powoda wynagrodzenia za pracę za
okres wypowiedzenia. Powód bowiem po dniu 2 grudnia 1995 r. nie świadczył pracy
na rzecz pozwanego. Z tych samych względów nie ma podstaw do zasądzenia
ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy za rok 1996. W dniu 1 stycznia
1996 r. powód nie pozostawał w stosunku pracy z pozwanym, wobec czego nie na-
był prawa do urlopu wypoczynkowego za ten rok. Sąd Wojewódzki uznał również, że
nie może być na rzecz powoda zasądzona odprawa pieniężna, wynikająca z ustawy
z dnia 28 grudnia 1989. r., bowiem ostatecznie umowa o pracę została rozwiązana z
innych przyczyn niż wskazano w piśmie z dnia 14 listopada 1995 r. Sąd Wojewódzki
nie znalazł również podstaw do uwzględnienia roszczenia powoda o zasądzenie
odprawy, wynikającej z § 6 umowy o pracę. Wskazał, że uprawnienie do tej odprawy
powstałoby wówczas, gdyby odwołanie ze stanowiska wiceprezesa Zarządu i
- 5 -
rozwiązanie stosunku pracy były równoczesne. Powoda natomiast odwołano ze
stanowiska wiceprezesa, ale pozostawiono w stosunku pracy i tym samym brak jest
przesłanek do uwzględnienia tego roszczenia.
Powód zaskarżył wyrok w części oddalającej jego roszczenie o odprawę pie-
niężną z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. i o odprawę z § 6 umowy o
pracę. Strona pozwana zaskarżyła wyrok Sądu Wojewódzkiego w części zasądzają-
cej na rzecz powoda odszkodowanie i ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.
Sąd Apelacyjny w Warszawie, wyrokiem z dnia 12 czerwca 1997 r. [...] zmie-
nił zaskarżony wyrok w punkcie II w ten sposób, że zasądził od strony pozwanej na
rzecz powoda kwotę 4 575 zł z ustawowymi odsetkami. Oddalił apelację powoda w
pozostałej części, a apelację strony pozwanej w całości. Sąd drugiej instancji uznał,
że apelacja strony pozwanej jest bezzasadna. Jego zdaniem, nie ma żadnych pods-
taw do stwierdzenia, że Sąd Wojewódzki naruszył prawo materialne orzekając o od-
szkodowaniu za niezgodne z prawem uznanie umowy o pracę za wygasłą oraz o
ekwiwalencie pieniężnym za urlop wypoczynkowy za rok 1995. Z materiału dowo-
dowego wynika, że ostatecznie pozwana zdecydowała o tym, że umowa o pracę z
powodem wygasła wskutek porzucenia pracy dopiero w dacie doręczenia powodowi
świadectwa pracy, tj. 29 lutego 1996 r. Ponieważ powód uważał, że jest zwolniony
od obowiązku świadczenia pracy przez okres wypowiedzenia, to nie można przyjąć,
iż wiedział i miał świadomość, że porzucił pracę z określoną datą. Zdaniem Sądu
drugiej instancji trafnie Sąd Wojewódzki przyjął, iż w okolicznościach sprawy nie
można uznać, aby zachowanie powoda wypełniło przesłanki umożliwiające uznanie
zaistnienia porzucenia pracy. W konsekwencji wyrok Sądu Wojewódzkiego w części
zasądzającej na rzecz powoda odszkodowanie za niezgodne z prawem uznanie
umowy o pracę za wygasłą w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu
wypowiedzenia (art. 60 KP w związku z art. 67 KP) jest trafny. Zasądzenie na rzecz
powoda ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy za rok 1995 jest konsek-
wencją zasądzenia odszkodowania za niezgodne z prawem uznanie umowy o pracę
za wygasłą. Apelację powoda Sąd drugiej instancji uznał za uzasadnioną w części
dotyczącej oddalenia jego powództwa o zasądzenie odprawy pieniężnej na podsta-
wie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. W
- 6 -
tym zakresie Sąd drugiej instancji zmienił zaskarżony wyrok przez zasądzenie na
rzecz powoda tej odprawy. Apelację powoda w pozostałej części Sąd Apelacyjny
uznał za nieuzasadnioną. Sąd drugiej instancji podzielił pogląd Sądu Wojewódzkie-
go, że stosunek pracy pomiędzy stronami powstał na podstawie umowy o pracę, a
nie na podstawie powołania. Członek zarządu spółki mógł być zatrudniony tak na
podstawie umowy o pracę jak i na podstawie powołania. Ocena, czy konkretny sto-
sunek pracy powstał na podstawie umowy o pracę czy powołania zależy od treści
podejmowanych przez strony oświadczeń woli, rzeczywistej woli stron oraz celów
czynności prawnych. Sąd Apelacyjny podzielił pogląd, że strony wybrały jako formę
zatrudnienia powoda umowę o pracę. Wynika to zarówno z nazwy zawartej w dniu
24 kwietnia 1993 r. umowy jak i z jej treści (zwłaszcza z § 2 i § 3 umowy). Nawiąza-
nie stosunku pracy na podstawie powołania jest dla pracownika znacznie mniej ko-
rzystne niż zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Nie łączy się bowiem z
ochroną trwałości stosunku pracy. W takiej sytuacji uznanie, że pracownik został
powołany na stanowisko musi nie budzić żadnych wątpliwości, co do tego, że taki
właśnie charakter mógł mieć w świetle obowiązujących przepisów i miał akt nawią-
zania stosunku pracy. W sytuacji, gdy obie strony podpisują dokument nazwany
umową o pracę i z treści tego dokumentu wynika, że w istocie spełnia on wszelkie
warunki umowy o pracę, to nie można uznać, iż jest on aktem powołania tylko z
uwagi na treść § 8 umowy, który w sprawach nie uregulowanych umową odsyła do
przepisów Kodeksu pracy dotyczących stosunku pracy z powołania. Taki zapis w
umowie o pracę jest bowiem nieważny jako mniej korzystny dla pracownika niż
przepisy prawa pracy (art. 18 § 2 KP). Sąd Apelacyjny uznał, że wniosek Sądu Wo-
jewódzkiego, iż strony łączyła umowa o pracę jest w pełni uzasadniony. Wobec tego
za prawidłowe uznał również stanowisko o skuteczności wypowiedzenia warunków
pracy i płacy. Skoro bowiem powód był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, to
pozwana była uprawniona do złożenia takiego oświadczenia woli. Wypowiedzenie to
nie naruszało żadnych przepisów. Powód nie złożył oświadczenia o odmowie
przyjęcia proponowanych mu warunków ani od wypowiedzenia nie odwołał się, wo-
bec czego to oświadczenie woli pozwanego było skuteczne. Po upływie okresu wy-
powiedzenia, tj. od 1 czerwca 1995 r., wiązała więc strony umowa o pracę, która w
swojej treści nie przewidywała wypłaty jakiejkolwiek odprawy pieniężnej w przypadku
- 7 -
odwołania powoda z funkcji członka Zarządu i rozwiązania stosunku pracy. W takiej
sytuacji roszczenie powoda o zasądzenie odprawy przewidzianej w § 6 umowy z 24
kwietnia 1993 r. było nieuzasadnione. Sąd Apelacyjny nie podzielił poglądu Sądu
Wojewódzkiego, że warunkiem wypłaty odprawy z § 6 umowy o pracę z dnia 24
kwietnia 1993 r. było równoczesne (tzn. następujące w tym samym czasie) odwoła-
nie ze stanowiska wiceprezesa Zarządu przed upływem kadencji i rozwiązanie sto-
sunku pracy. Rozwiązanie stosunku pracy nie następuje bowiem z dnia na dzień, a
ponadto objęte jest wieloma przepisami o charakterze ochronnym. Równoczesne
odwołanie ze stanowiska wiceprezesa Zarządu i rozwiązanie stosunku pracy w
większości wypadków nie byłoby więc możliwe. Warunkiem wypłaty tej odprawy było
natomiast, aby odwołanie ze stanowiska wiceprezesa Zarządu Spółki przed upły-
wem kadencji i rozwiązanie stosunku pracy było wynikiem tego samego zdarzenia, a
więc aby nastąpiły z tej samej przyczyny. W przypadku powoda, nawet pomijając
dokonane mu wypowiedzenie zmieniające, warunek ten nie został spełniony. Ze
stanowiska wiceprezesa Zarządu odwołany został w dniu 13 lutego 1995 r. z powo-
du niewłaściwego wypełniania obowiązków, zaś stosunek pracy został z nim rozwią-
zano w terminie późniejszym z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Kasację od tego wyroku wniósł powód. Powołując się na art. 392 § 1 KPC w
związku z art. 393
1
§ 1 KPC zaskarżył wyrok w części oddalającej powództwo o od-
prawę pieniężną z § 6 umowy o pracę i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w
tej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania lub o orzeczenie co do
istoty sprawy. Zdaniem powoda wolą stron było nawiązanie stosunku pracy na pods-
tawie powołania, jednak "sama umowa co do formy została nieudolnie skonstruowa-
na". Według powoda nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania nie było
dla niego mniej korzystne niż zawarcie umowy o pracę. Aby mówić o tym, co jest dla
powoda korzystniejsze, przed zastosowaniem przepisu art. 18 § 2 KP, należało w
pierwszej kolejności uwzględnić wolę stron, a nie literalne brzmienie przepisu, który z
pewnością może być bardziej korzystny dla szeregowego pracownika, ale nieko-
niecznie dla wiceprezesa Spółki, któremu z pewnością bardziej zależy na odprawie
niż na ochronie trwałości jego stosunku pracy. Według poglądów przedstawionych w
kasacji podniesienie przez Sąd Wojewódzki, że dla odprawy, o której mowa w § 6
umowy, konieczne było zaistnienie koniunkcji, tj. odwołania i rozwiązania stosunku
- 8 -
pracy, było niesłuszne. Poglądu tego nie podzielił Sąd Apelacyjny. Ta koniunkcja
może być zdaniem powoda rozumiana wyłącznie tak, że zarówno w razie odwołania,
jak i rozwiązania stosunku pracy powodowi będzie przysługiwała odprawa.
Strona pozwana wniosła o oddalenie względnie o odrzucenie kasacji i przyz-
nanie kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 393
3
KPC kasacja powinna przede wszystkim wskazywać
przytoczenie jej podstaw i ich uzasadnienie. Polegać to powinno na wskazaniu kon-
kretnych przepisów prawa materialnego lub procesowego, które według skarżącego
zostały naruszone przez sąd drugiej instancji. Kasacja powoda wymagania te speł-
nia w minimalnym wymiarze i tylko przy bardzo liberalnej ocenie tej przesłanki. Ka-
sacja bowiem tylko w swoim uzasadnieniu, w jednym miejscu, wskazuje przepis art.
18 KP (bez podania jego poszczególnych części) jako naruszony. Tylko w tym za-
kresie podlega ona rozpoznaniu, gdyż zarzut naruszenia § 6 umowy o pracę (aktu
powołania) nie może być rozpoznany w ramach wyłącznie podniesionego zarzutu
naruszenia prawa materialnego. Treść umowy o pracę (stosunku pracy) nie jest bo-
wiem prawem materialnym. Sąd Najwyższy rozpoznając kasację powoda miał
wobec tego obowiązek ustosunkowania się wyłącznie do zarzutu naruszenia art. 18
KP, gdyż w postępowaniu kasacyjnym obowiązuje zasada związania granicami
kasacji (art. 393
11
KPC).
Jak się wydaje (nie jest to wyraźnie wypowiedziane) kasacja sprowadza się
do zarzutu, że został naruszony przepis art. 18 § 2 KP, w ten sposób, że Sąd drugiej
instancji uznał za bardziej korzystne dla powoda zawarcie umowy o pracę niż na-
wiązanie z nim stosunku pracy z powołania. Zarzut ten w ujęciu abstrakcyjnym
mógłby być uznany za słuszny. Przepis art. 18 § 2 KP stanowi bowiem, że postano-
wienia umów i aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, mniej korzyst-
ne dla pracownika niż przepisy prawa pracy są nieważne i zamiast nich stosuje się
odpowiednie przepisy. Jest to więc reguła służąca do oceny sprzeczności między
treścią umowy o pracę (aktów nawiązania stosunku pracy) a treścią przepisów
prawa pracy. Art. 18 § 2 KP nie może być więc wykorzystywany do oceny czy bar-
- 9 -
dziej korzystne dla pracownika jest zawarcie umowy o pracę, czy nawiązanie stosun-
ku pracy na podstawie powołania. Taka ocena jest wyjściem poza treść tego przepi-
su i stanowi jego błędne zastosowanie. Jak się wydaje Sąd Apelacyjny przedsta-
wiając swoje rozumowanie sięgnął do argumentacji użytej przez Sąd Najwyższy w
uzasadnieniu uchwały z dnia 4 października 1994 r., I PZP 42/94 (OSNAPiUS 1994
nr 11 poz. 174), według której członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzial-
nością, będący jednocześnie kierownikiem zakładu pracy, może być zatrudniony za-
równo na podstawie umowy o pracę jak i na podstawie powołania w rozumieniu art.
68 i następnych KP. W uzasadnieniu tym Sąd Najwyższy uznał, że nie może
sprzeciwiać się swobodzie nawiązania stosunku pracy z kierownikiem zakładu
brzmienie art. 68 § 1 KP, gdyż zgodnie z art. 18 KP, choć postanowienia umów o
pracę powinny być zgodne z przepisami prawa pracy, to jednak tylko postanowienia
takich umów mniej korzystne dla pracownika są nieważne i zamiast nich stosuje się
odpowiednie przepisy prawa pracy. Ustalenie przez strony treści stosunku pracy z
kierownikiem zakładu na innej podstawie i zasadach niż stosunek pracy z powołania
jest korzystniejsze dla pracownika, a jako takie jest ważne w świetle art. 18 § 2 KP.
Rozumowanie to związane było z założeniem, że przepisy prawa pracy nakazują
nawiązanie stosunku pracy z kierownikiem zakładu pracy na podstawie powołania.
Zastosowanie art. 18 § 2 KP w tym aspekcie polegało na uznaniu, że nawiązanie
stosunku pracy na podstawie umowy o pracę z kierownikiem zakładu pracy (treść tej
umowy) jest korzystniejsze niż przepisy prawa pracy przewidujące nawiązanie tego
stosunku na podstawie powołania. Nie oznaczało to więc porównania i oceny ko-
rzystności dwóch podstaw nawiązania stosunku pracy, lecz porównaniu zawartej
umowy o pracę z przepisami prawa pracy, nakazującymi nawiązanie stosunku pracy
na podstawie powołania.
Jednakże dla rozstrzygnięcia sprawy, a tym samym oceny zasadności posta-
wionego w kasacji zarzutu naruszenia art. 18 § 2 KP, kwestia ta nie ma znaczenia.
W istocie podstawą oddalenia powództwa o odprawę przewidzianą w § 6 umowy o
pracę powoda nie było uznanie, że był to umowny stosunek pracy, a nie stosunek
pracy powstały na podstawie powołania. Ocena zasadności tego roszczenia pole-
gała bowiem na ustaleniu treści łączącego strony stosunku pracy i spełnienia przes-
łanek z § 6 umowy, a nie na ocenie podstawy nawiązania stosunku pracy. Sądy od-
- 10 -
daliły to roszczenie dlatego, że uznały, iż nie były spełnione jego przesłanki okreś-
lone w § 6 umowy. Sąd pierwszej instancji uznał, że powstanie roszczenia było
uzależnione od jednoczesności odwołania z funkcji członka Zarządu strony pozwa-
nej i rozwiązania stosunku pracy, a Sąd drugiej instancji uznał, że przesłanką tą była
tożsamość przyczyny tych czynności. Dla tego rozstrzygnięcia było więc w istocie
obojętne czy powód był zatrudniony na podstawie umowy o pracę czy stosunku z
powołania, którego treść w zakresie obowiązków pracodawcy dotyczących rozwią-
zania stosunku pracy, regulowała między stronami umowa. Nie ma bowiem żadnych
przeszkód, aby strony stosunku pracy z powołania w umowie uregulowały różnego
rodzaju swoje obowiązki, np. dotyczące rozwiązania stosunku pracy. Rzeczywisty
problem w sprawie w tym zakresie sprowadzał się więc do ustalenia treści łączącego
strony stosunku pracy, a nie podstawy jego nawiązania. Ocena, czy Sąd drugiej
instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i prawidłowo zastosował przepisy
prawa materialnego dotyczące ustalania treści stosunków prawnych i wykładni
oświadczeń woli, jest poza zakresem rozpoznania kasacji. Nie powołuje się ona bo-
wiem na naruszenie przepisów postępowania dotyczących ustalania stanu faktycz-
nego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia (np. art. 233 § 1 w związku z art. 382
KPC) czy na naruszenie przepisów prawa materialnego dotyczących wykładni
oświadczeń woli i treści stosunku prawnego (np. art. 56 KC i 65 KC w związku z art.
300 KP). Skoro więc Sąd drugiej instancji ustalił i ocenił, że przesłanką roszczenia
powoda o odprawę określoną w § 6 łączącej strony umowy była tożsamość przyczy-
ny odwołania z funkcji w Zarządzie strony pozwanej i rozwiązania stosunku pracy, a
takiej tożsamości nie było, to zaskarżony wyrok nie narusza art. 18 KP, wskazanego
w kasacji jako jej podstawa.
Wobec tego kasacja nie miała usprawiedliwionych podstaw i podlegała od-
daleniu z mocy art. 393
12
KPC. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono
na podstawie art. 98 § 1 KPC.
========================================