Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 maja 1998 r.
I PKN 106/98
Zastosowanie art. 8 KP wobec pracownika pełniącego funkcję w zakła-
dowej organizacji związkowej, który rażąco naruszył podstawowe obowiązki
pracownicze i z którym rozwiązano umowę o pracę w trybie art. 52 KP z naru-
szeniem prawa, oznacza że w miejsce żądanego przywrócenia do pracy możli-
we jest na podstawie art. 477
1
§ 2 KPC zasądzenie odszkodowania przewidzia-
nego w art. 56 KP.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie: SN Adam
Józefowicz, SA Alina Krusz-Stankiewicz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 13 maja 1998 r. sprawy z powództwa
Henryka Z. przeciwko Zakładom Mięsnym SA w K. o przywrócenie do pracy, na
skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Poznaniu z dnia 5 grudnia 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowe-
go-Sądu Pracy w Kole z 23 czerwca 1997 r. [...] uzupełniony wyrokiem z dnia 16
lipca 1997 r. i sprawę przekazał temu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoz-
nania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z 5 grudnia 1997 r. [...] zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Kole z 23
czerwca 1997 r. uzupełniony wyrokiem z 16 lipca 1997 r. i oddalił powództwo
Henryka Z. o przywrócenie do pracy w Zakładach Mięsnych SA w K.
Sąd Wojewódzki podzielił ustalenia Sadu Rejonowego dotyczące stanu fak-
tycznego sprawy, z których wynika, że powód pracował jako magazynier w pozwa-
nych Zakładach, pełniąc jednocześnie funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Zakła-
2
dowej NSZZ „Solidarność 80”, a także był członkiem Komisji Krajowej tego Związku.
Dnia 4 kwietnia 1997 r. stwierdzono, że powód przebywa na terenie zakładu pracy i
wykonuje swoje obowiązki, będąc pod wpływem alkoholu. Zaproponowano mu pod-
danie się badaniom alkotesterem. Mimo uprzedzenia o skutkach odmowy, powód
odmówił przeprowadzenia próby. Wówczas powód otrzymał polecenie opuszczenia
terenu zakładu pracy, lecz po kilku godzinach powrócił, zgłaszając chęć poddania się
próbie trzeźwości, na co pracodawca nie wyraził zgody. Pracodawca zawiadomił
Komisję Zakładową Związku o zamiarze rozwiązania z powodem umowy o pracę w
trybie art. 52 KP i mimo zastrzeżeń Komisji doręczył powodowi oświadczenie woli o
rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z jego winy. Sąd Wojewódzki pot-
wierdzając stanowisko Sądu pierwszej instancji odnośnie ciężkiego naruszenia przez
powoda podstawowych obowiązków pracowniczych poprzez wykonywanie pracy w
stanie po spożyciu alkoholu, co dawało podstawę do rozwiązana z nim umowy o
pracę w trybie art. 52 KP nie podzielił jednocześnie poglądu tego Sądu o konieczno-
ści przywrócenia powoda do pracy z uwagi na szczególną ochronę trwałości jego
stosunku pracy wynikającą z art. 32 ust. 1 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach za-
wodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.).
Sąd Wojewódzki uznał, że pracodawca naruszył nakaz wynikający z powoła-
nego przepisu, a dotyczący obowiązku uzyskania zgody Zakładowej Komisji Związku
Zawodowego na rozwiązanie z członkiem tej Komisji umowy o pracę bez wypowie-
dzenia, ale jednocześnie doszedł do przekonania, że ustalony stan faktyczny uza-
sadnia zastosowanie w sprawie art. 8 KP. Powód nie może skutecznie powoływać
się na szczególną ochronę trwałości stosunku pracy, gdyż pozostawałoby to w
sprzeczności ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. Zachowanie po-
woda, przy uwzględnieniu podobnych sytuacji mających miejsce poprzednio, stano-
wiło podstawę do rozwiązania umowy o pracę w przyjętym trybie i nie można przyjąć,
iż naruszenie wymogów formalno-prawnych określonych w powołanym przepisie po-
winno stanowić jedyną przesłankę do uwzględnienia powództwa. Szczególna
ochrona trwałości stosunku pracy pracowników pełniących określone funkcje w or-
ganach związku zawodowego, ma bowiem na celu wyeliminowanie sytuacji, gdy
podstawą rozwiązania umowy o pracę byłaby niezaakceptowana przez pracodawcę
działalność związkowa. Żądanie przez powoda przywrócenia do pracy stanowiło
więc, w ocenie Sądu Wojewódzkiego, nadużycie prawa.
3
Wyrok ten zaskarżył powód, zarzucając naruszenie art. 32 ust. 1 i 4 oraz art.
30 ust. 2
1
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych poprzez nieza-
sadne przyjęcie, że z powodem jako członkiem zarządu zakładowej organizacji
NSZZS „Solidarność 80” można było rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z
jego winy mimo braku na to zgody zakładowej organizacji związkowej oraz bezza-
sadne przyjęcie, że pozwany nie miał obowiązku konsultowania zamiaru „wypowie-
dzenia umowy o pracę z powodem bez wypowiedzenia z jego winy” z Komisją Krajo-
wą tego Związku mimo, że przepisy dotyczące takiej konsultacji z komisją zakładową
stosuje się odpowiednio do innych związków. Zarzucił także naruszenie art. 8 KP
przez przyjęcie, że powód ze swojego prawa do ochrony stosunku pracy uczynił
użytek w sposób niezgodny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego
prawa, jak również naruszenie art. 52 § 1 pkt 1 i § 3 KP przez przyjęcie, że powód w
dniu 4 kwietnia 1997 r. naruszył ciężko obowiązki pracownicze mimo, że powód żą-
dał przeprowadzenia badania na stan trzeźwości po uzyskaniu porady prawnej w tym
zakresie.
W uzasadnieniu kasacji powód poniósł, iż brak było podstaw do uznania, że
przebywał 4 kwietnia 1997 r. na terenie zakładu pracy w stanie nietrzeźwości, a w
nadesłanym uzupełnieniu uzasadnienia kasacji wskazywał na przyczyny odmowy
poddania się badaniom stanu trzeźwości przy użyciu alkotesteru będącego w posia-
daniu strony pozwanej. Powód, z racji pełnionej funkcji w związku zawodowym wie-
dział bowiem, że alkotestery są niesprawne, co potwierdza dołączona do uzupeł-
nienia kasacji opinia biegłego sądowego. Brak jest ponadto podstaw do uznania, że
powód nadużył przysługującego mu prawa do szczególnej ochrony trwałości stosun-
ku pracy, skoro nie naruszył przepisów powołanej wyżej ustawy o związkach zawo-
dowych.
Pozwany wniósł o oddalenie kasacji i zasądzenie kosztów postępowania ka-
sacyjnego, a ponadto oponował przeciwko przedstawieniu przez powoda w postę-
powaniu kasacyjnym dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność wadliwości
alkotesterów stosowanych przez pozwanego, gdyż została ona wydana w innej
sprawie i nie może stanowić dowodu, skoro żaden alkotester nie został przez powo-
da użyty.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Z uzasadnienia kasacji wynika, że powód kwestionuje zarówno ustalenia fak-
tyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, a przyjęte przez Sąd odwoławczy jak
i naruszenie prawa materialnego.
W pierwszej kolejności należy odnieść się do ustaleń faktycznych, gdyż one
stanowią podstawę do zastosowania właściwego przepisu prawa materialnego i do-
konania jego wykładni. Polemizując z ustaleniami Sądu w zakresie stanu nietrzeź-
wości powoda w dniu 4 kwietnia 1997 r. skarżący nie wskazał jakie przepisy prawa
procesowego zostały przez Sąd naruszone i z tego względu Sąd Najwyższy rozpoz-
nając sprawę w granicach kasacji może dokonać jedynie oceny naruszenia prawa
materialnego, przyjmując do tej oceny stan faktyczny sprawy ustalony przez Sąd
Wojewódzki. Oznacza to, że stan nietrzeźwości powoda podczas wykonywania pracy
został ustalony i pozostaje do rozważenia, czy w tej konkretnej sytuacji przy
uwzględnieniu szczególnej ochrony prawnej stosunku pracy, wynikającej ze wskaza-
nego wyżej art. 32 ustawy o związkach zawodowych istniały podstawy do oddalenia
powództwa.
Z nie kwestionowanych ustaleń Sądu wynika, że pracodawca naruszył obo-
wiązek uzyskania zgody Komisji Zakładowej na rozwiązanie umowy o pracę z powo-
dem w trybie art. 52 KP. Zgody tej nie może zastąpić zawiadomienie komisji o zamia-
rze rozwiązania umowy i zgłoszenie przez Komisję zastrzeżeń. W tym miejscu należy
zaznaczyć, że obowiązujący w sprawie art. 32 w ust. 4 ustawy o związkach zawo-
dowych przewiduje również obowiązek uzyskania zgody organu organizacji związ-
kowej działającej poza zakładem pracy, o ile pracownik pełni w niej funkcję z wyboru.
Taką funkcję pełnił powód w Komisji Krajowej i pracodawca nie uzyskał również
zgody w tym trybie, jednakże nie ma to w sprawie istotnego znaczenia, skoro jak
wskazano wyżej samo naruszenie art. 32 ust. 1 wskazanej ustawy powoduje, że
rozwiązanie z powodem umowy o pracę nastąpiło bez zachowania przepisów prawa.
Biorąc pod uwagę stan faktyczny sprawy i rodzaj naruszenia przez powoda
obowiązków pracowniczych Sąd Wojewódzki miał podstawy do zastosowania w
sprawie art. 8 KP, jednakże nastąpiło to z przekroczeniem granic stosowania tego
przepisu.
Sąd Najwyższy uwzględnił więc zarzut kasacyjny naruszenia prawa material-
nego - art. 8 Kodeksu pracy poprzez oddalenie powództwa w całości. Podzielając
bowiem stanowisko Sądu odwoławczego, iż powód nie może skutecznie powoływać
się na szczególną ochronę prawną jego stosunku pracy i domagać się przywrócenia
5
do pracy, gdyż byłoby to sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
prawa (art. 8 KP) należy przyjąć, iż brak jest podstaw do oddalenia powództwa w
całości. W takiej sytuacji należy w oparciu o art. 477
1
§ 2 KPC zasądzić na rzecz po-
woda odszkodowanie przewidziane w art. 56 KP.
Pogląd taki Sąd Najwyższy prezentował już niejednokrotnie, między innymi w
uchwale z 11 września 1996 r., I PZP 19/96 (OSNAPiUS 1998 nr 6, poz. 175 i w
wymienionych w notce orzeczeniach). Mimo nagannego zachowania pracownika nie
można jednocześnie akceptować naruszenia prawa przez pracodawcę, gdyż prowa-
dziłoby to do sytuacji, iż przepisy dotyczące szczególnej ochrony stosunku pracy
stałyby się martwą literą prawa.
Dlatego też Sąd Najwyższy wyrokował kasacyjnie na podstawie art. 393
13
§ 1
zdanie pierwsze KPC.
========================================