Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 czerwca 1998 r.
I PKN 161/98
Zgłoszenie w ciągu 7 dni od przywrócenia do pracy gotowości nie-
zwłocznego jej podjęcia (art. 48 § 1 KP) może być wobec pracodawcy dokona-
ne przez każde zachowanie pracownika objawiające w dostateczny sposób
jego zamiar kontynuacji reaktywowanego stosunku pracy.
Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Adam Józefowicz, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu dniu 3 czerwca 1998 r. sprawy z powództwa
Hanny P. przeciwko Szkole Podstawowej w N. o wynagrodzenie, na skutek kasacji
strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Koszalinie z dnia 20 listopada 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Koszalinie wyrokiem z dnia 1 lipca 1997 r. [...]
zasądził od pozwanej Szkoły Podstawowej w N. na rzecz powódki Hanny P. nastę-
pujące kwoty: czterokrotnie po 509,64 zł, trzykrotnie po 579,08 zł, dwukrotnie po
616,24 zł, czterokrotnie po 621,25 i kwotę 600,54 zł z ustawowymi odsetkami od
drugiego dnia kolejnych miesięcy od grudnia 1995 r. do stycznia 1997 r., nadając
wyrokowi klauzulę natychmiastowej wykonalności co do kwoty 621,25 zł i umarzając
postępowanie w pozostałej części. W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Pracy po-
wołał się na poniższe ustalenia faktyczne.
Powódka Hanna P. w dniu 2 stycznia 1991 r. nawiązała z Urzędem Gminy w
Ś. stosunek pracy na stanowisku dyrektora Przedszkola w S. W dniu 19 maja 1995 r.
Urząd Gminy dokonał powódce wypowiedzenia umowy o pracę począwszy od 1
czerwca 1995 r., uzasadniając je reorganizacją sieci placówek przedszkolnych. W
2
momencie wręczania wypowiedzenia powódka była radną Gminy Ś., przy czym
Rada Gminy w uchwale z dnia 28 czerwca 1995 r. wyraziła zgodę na rozwiązanie
stosunku pracy już w okresie biegnącego wypowiedzenia. W chwili wręczania wy-
powiedzenia powódka korzystała też - jako nauczyciel mianowany - z urlopu dla po-
ratowania zdrowia. Powódka odwołała się od wspomnianego wypowiedzenia, wska-
zując na swój status nauczyciela mianowanego oraz na szczególną ochronę z tytułu
pełnionej funkcji samorządowej, a ponadto twierdząc, że nie doszło do likwidacji
Przedszkola w S., ani też do likwidacji grup przedszkolnych.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Koszalinie wyrokiem z dnia 14 listopada 1995 r.
[...] przywrócił powódkę do pracy w Szkole Podstawowej w N., zasądził wynagrodze-
nie za czas pozostawania bez pracy we wrześniu, październiku i listopadzie 1995 r.
oraz nakazał udzielić powódce do dnia 31 grudnia 1995 r. dalszego urlopu dla po-
ratowania zdrowia. Sąd Wojewódzki w Koszalinie odrzucił rewizję drugiego z poz-
wanych, tj. Urzędu Gminy w dniu 22 lutego 1995 r., który to dzień Sąd Rejonowy
wskazał następnie w wydanym powódce w dniu 18 marca 1996 r. odpisie wyroku
jako datę jego uprawomocnienia się.
Jeszcze przed wypowiedzeniem z dnia 19 maja 1995 r. powódka przebywała
od 25 marca 1995 r. na urlopie dla poratowania zdrowia. Na podstawie kolejnego
orzeczenia komisji lekarskiej o konieczności powstrzymania się od pracy i przepro-
wadzenia leczenia od 27 września do 31 grudnia 1995 r., Sąd Pracy w powołanym
wyżej wyroku z 14 listopada 1995 r. nakazał udzielić powódce urlopu zdrowotnego
do końca 1995 r. W dniu 2 stycznia 1996 r. powódka otrzymała zaświadczenie o
stanie zdrowia i celowości przedłużenia urlopu zdrowotnego do dnia 24 marca 1996
r. O treści tego zaświadczenia, złożonego w Urzędzie Gminy, pozwana Szkoła wie-
działa.
W dniu 28 lutego 1996 r. powódka wystąpiła do Szkoły z pismem deklarują-
cym gotowość podjęcia pracy z dniem 25 marca 1996 r., zaś w dniu 21 marca
stawiła się w Szkole po przydział czynności. Dyrektor pozwanej Szkoły odmówiła
jednak dopuszczenia powódki do pracy. W tej sytuacji powódka od 25 marca 1995 r.
pozostawała bez pracy i wynagrodzenia, którego nie otrzymała ponadto za urlop
zdrowotny w okresie od 1 grudnia 1995 r. do 24 marca 1996 r. Powódka nie podjęła
innej pracy i nie skorzystała z prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Poczyniła
natomiast kroki dla przymuszenia pozwanej Szkoły Podstawowej do wykonania
prawomocnego orzeczenia o przywróceniu do pracy. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w
3
Koszalinie postanowieniem z dnia 20 grudnia 1996 r. [...] wyznaczył dłużnikowi -
Szkole do dnia 31 stycznia 1997 r. termin do wykonania wspomnianego wyroku pod
rygorem wymierzenia grzywny, a Sąd Wojewódzki w Koszalinie oddalił zażalenie
Szkoły postanowieniem z dnia 25 lutego 1997 r. [...]. Ostatecznie powódka została z
dniem 31 stycznia 1997 r. zatrudniona jako mianowany nauczyciel Oddziału
Przedszkolnego Szkoły Podstawowej w N.
Na podstawie dokonanych ustaleń Sąd Rejonowy stwierdził, że rozwiązanie
stosunku pracy z powódką jako radną Gminy Ś. podlegało szczególnemu ogranicze-
niu z mocy art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym
(Dz.U. Nr 16, poz. 95 ze zm.). Przepis ten wymaga bowiem dla rozwiązania stosunku
pracy z radnym uprzedniej zgody rady gminy. Tymczasem w momencie wręczania
powódce oświadczenia o wypowiedzeniu stosunku pracy zgody takiej nie było, a
stosowną uchwałę podjęto dopiero w trakcie biegnącego już okresu wypowiedzenia,
co nie może rodzić skutków prawnych. W świetle art. 47 w związku z art. 39 KP i art.
25 ust. 2 powołanej ustawy samorządowej powódce przysługuje więc po przywróce-
niu do pracy roszczenie o wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy.
Roszczenia tego nie podważa w okolicznościach sprawy przekroczenie przez po-
wódkę 7-dniowego terminu z art. 48 KP dla zgłoszenia gotowości niezwłocznego
podjęcia pracy. Co prawda wyrok przywracający do pracy uprawomocnił się już w
dniu 6 grudnia 1995 r., lecz powódka trwała w przekonaniu o jego nieprawomocno-
ści, gdyż taką informację uzyskała w sądzie. Również na odpisie tego wyroku wid-
nieje adnotacja o jego uprawomocnieniu się w dniu 22 lutego 1996 r. Poza tym w
grudniu 1995 r. powódka przebywała na urlopie dla poratowania zdrowia, przedłużo-
nym następnie na okres od 2 stycznia do 24 marca 1996 r., co „z samej zasady”
usprawiedliwia w tym czasie niemożność świadczenia pracy. Terminowi z art. 48 KP
uchybiła więc powódka z przyczyn od niej niezależnych, wobec czego zachowała
prawo do wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy, łącznie z okresem
płatnego urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonym na podstawie art. 73 ust. 1
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 3, poz. 19 ze zm.).
Co się tyczy wysokości zasądzonych kwot, to Sąd kierował się wykazem
przedłożonym przez stronę pozwaną. Wynagrodzenie zasadnicze za kwiecień i maj
1996 r. przyjęto jednak na poziomie podanym przez pozwaną w odniesieniu do
czerwca tego roku. Powódka przedstawiła bowiem zaświadczenie o zdaniu w dniu 30
marca 1996 r. egzaminu dyplomowego, wobec czego zgodnie z art. 39 ust. 1 Karty
4
Nauczyciela awans płacowy powinien nastąpić od pierwszego dnia najbliższego
miesiąca kalendarzowego.
W uwzględnieniu apelacji strony pozwanej Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie wyrokiem z dnia 20 listopada 1997 r. [...],
zmienił częściowo zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że zasądzone powódce
wynagrodzenia za okres od kwietnia do grudnia 1996 r. obniżył do kwoty 497 zł, a za
styczeń do kwoty 476,29 zł, oddalając apelację w pozostałej części. W uzasadnieniu
tego wyroku Sąd Wojewódzki podał, że przepis art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca
1990 r. o samorządzie terytorialnym (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74 ze
zm.) wymaga uprzedniej zgody rady gminy jedynie na rozwiązanie, lecz nie na
wypowiedzenie stosunku pracy z radnym. Zgoda na rozwiązanie stosunku pracy z
powódką jako radną Gminy Ś. mogła być zatem skutecznie wyrażona przez Radę tej
Gminy również w trakcie biegnącego już okresu wypowiedzenia. Rozwiązanie sto-
sunku pracy z powódką nie nastąpiło zatem z naruszeniem przepisów o jego szcze-
gólnej ochronie, wobec czego nie miała ona na podstawie art. 47 zdanie 2 KP rosz-
czenia o wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy. Mimo to powództwo o
wynagrodzenie należało uwzględnić w oparciu o art. 81 § 1 w związku z art. 48 § 1
KP. Naruszenie przez pracodawcę obowiązku ponownego zatrudnienia pracownika,
który w 7-dniowym terminie od przywrócenia do pracy zgłosił gotowość niezwłoczne-
go podjęcia pracy albo uczynił to z przekroczeniem tego terminu z niezależnych od
siebie przyczyn, uzasadnia bowiem po stronie pracownika wykazującego gotowość
do pracy prawo do wynagrodzenia za czas jej niewykonywania wskutek przeszkody z
przyczyn dotyczących pracodawcy. Przez gotowość niezwłocznego podjęcia pracy
należy przy tym rozumieć nie tylko faktyczną, ale także prawną gotowość kontynuo-
wania stosunku pracy, więc jej przejawieniu nie przeszkadza niezdolność do wyko-
nywania pracy wskutek choroby. Termin z art. 48 § 1 KP został przez powódkę prze-
kroczony z niezależnych od niej przyczyn, a skutków zgłoszenia gotowości nie-
zwłocznego podjęcia pracy nie niweczy korzystanie z płatnego urlopu dla poratowa-
nia zdrowia.
Natomiast wynagrodzenie na podstawie art. 81 § 1 KP przysługuje pracowni-
kowi w wysokości wynikającej z jego osobistego zaszeregowania, określonego
stawką godzinową lub miesięczną. Przez wynagrodzenie „wynikające z osobistego
zaszeregowania” należy zaś rozumieć wynagrodzenie zasadnicze wraz z dodatkiem
funkcyjnym. Wynagrodzenie zasądzone powódce przez Sąd pierwszej instancji nie
5
powinno zatem obejmować tzw. dodatku wiejskiego oraz dodatku stażowego, z tym
że przepisy płacowe nie dają podstaw do wyłączenia tych dodatków z wynagrodzenia
należnego za okres urlopu dla poratowania zdrowia (art. 73 Karty Nauczyciela).
Dlatego Sąd Wojewódzki obniżył zasądzone powódce wynagrodzenie jedynie za
miesiące, w których nie korzystała ze wspomnianego urlopu.
Kasację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik strony pozwanej, zarzu-
cając naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 48 § 1 i
art. 81 § 1 KP, jak też naruszenie przepisów postępowania „przez nieprzeprowadze-
nie żadnego postępowania dowodowego w wyniku czego brak jest ustaleń faktycz-
nych mających istotne znaczenie w sprawie, a które to uchybienie miało istotny
wpływ na wynik sprawy” i domagając się na tej podstawie uchylenia kwestionowane-
go orzeczenia oraz przekazania sprawy Sądowi pierwszej albo drugiej instancji do
ponownego rozpoznania, z uwzględnieniem kosztów postępowania, a także
„wstrzymania wykonania wyroku aż do jego uprawomocnienia się, względnie
wstrzymania wydania powódce sum pieniężnych po ich wyegzekwowaniu od pozwa-
nej Szkoły.” W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że Sąd drugiej instancji
naruszył art. 233 § 1 KPC przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego mate-
riału dowodowego i niewskazanie dlaczego pominięte zostały dowody świadczące o
nieusprawiedliwionym uchybieniu przez powódkę terminowi z art. 48 § 1 KP. W
świetle tych dowodów zastosowanie powołanego przepisu było w niniejszej sprawie
naruszeniem prawa materialnego. To samo dotyczy zastosowania art. 81 § 1 KP,
gdyż w wykonywaniu pracy powódka w żadnym razie nie doznała przeszkód z przy-
czyn dotyczących pracodawcy. Wniosek o wstrzymanie wyroku znajduje zaś oparcie
w art. 393
19
w związku z art. 388 § 1 i 2 KPC, gdyż odzyskanie od powódki wyegzek-
wowanych kwot będzie niemożliwe lub wyjątkowo utrudnione. Poza tym skarżąca nie
posiada jako jednostka budżetowa żadnych środków na ten cel, wobec czego wy-
płata nienależnych powódce świadczeń odbyłaby się kosztem realizacji bieżących
zadań Szkoły.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Sąd Najwyższy rozpoznaje bo-
wiem kasację w jej granicach określonych przede wszystkim przez przytoczone
podstawy kasacyjne oraz ich uzasadnienie, a z urzędu bierze pod rozwagę jedynie
6
nieważność postępowania (art. 393
11
KPC). Tymczasem w ramach podstawy kasa-
cyjnej z art. 393
1
pkt 2 KPC został w uzasadnieniu przedmiotowej skargi postawiony
jedynie zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC, przy czym zarzutowi temu brakuje ko-
niecznej konkretyzacji, której nie stanowi w żadnym razie polemika z ustaleniami
faktycznymi będącymi podstawą wydania kwestionowanego wyroku. Skarżąca nie
dostrzega zatem, że taki zarzut może być w zasadzie kierowany jedynie wobec sądu,
przed którym lub na zlecenie którego dowody zostały przeprowadzone (art. 233 w
związku z art. 235 KPC), a Sąd Wojewódzki nie prowadził w sprawie uzupeł-
niającego postępowania dowodowego i przychylił się do ustaleń faktycznych poczy-
nionych w wyroku pierwszoinstancyjnym. Skarżąca zapomina też, że w swej apelacji
podnosiła jedynie zarzuty naruszenia prawa materialnego, więc w istocie nie oczeki-
wała od Sądu Wojewódzkiego zbadania, czy ocena materiału dowodowego zebra-
nego w postępowaniu pierwszej instancji mieści się w granicach swobody dopusz-
czonej przez art. 233 § 1 KPC, a tylko zaniechanie takiej oceny czy też przeprowa-
dzenie jej z rażącym naruszeniem dyrektyw płynących z powołanego przepisu (była-
by to - mówiąc w uproszczeniu - bezkrytyczna akceptacja ustaleń dowolnych) uza-
sadniałaby wyjątkowo (w związku z art. 382 KPC) kasacyjną kontrolę zasadności
zarzutu o jego naruszeniu, mogącym wywrzeć istotny wpływ na wynik sprawy.
W świetle ustaleń faktycznych zaskarżonego wyroku, które w braku adekwat-
nych zarzutów proceduralnych mają dla Sądu Najwyższego wiążący charakter (art.
393
15
KPC), chybione są zarzuty niewłaściwego zastosowania art. 48 § 1 i art. 81 § 1
KP. Dla podkreślenia tej bezzasadności należy zauważyć, że art. 48 § 1 KP nie wy-
maga - jak to czyni art. 81 § 1 KP - aby pracownik „był gotów do wykonywania pracy”,
tylko materialnoprawną skuteczność prawomocnego orzeczenia o przywróceniu do
pracy, czyli reaktywowanie rozwiązanego stosunku pracy, uzależnia dodatkowo od
zgłoszenia w siedmiodniowym terminie „gotowości niezwłocznego podjęcia pracy”, to
znaczy wyrażenia zamiaru (woli) realizowania tego stosunku pracy. Zgłoszenie tak
pojętej gotowości nie wymaga żadnej szczególnej formy, a więc może nastąpić
zarówno pisemnie, ustnie, jak też przez każde inne zachowanie objawiające wobec
pracodawcy wolę pracownika w dostateczny sposób (art. 60 KC w związku z art. 300
KP). Nie ma zatem podstaw, aby wyrażenie zamiaru kontynuowania stosunku pracy
wiązać dopiero z pisemnym oświadczeniem powódki złożonym w dniu 28 lutego
1996 r. O zamiarze tym w dostateczny sposób świadczyły wcześniejsze zachowania
powódki (działającej osobiście lub przez swego pełnomocnika), począwszy od
7
wydania w dniu 14 listopada 1995 r. wyroku pierwszoinstancyjnego aż po odrzucenie
przez Sąd Wojewódzki w dniu 22 lutego 1996 r. (czyli na 6 dni przed zgłoszeniem
pisemnej gotowości podjęcia pracy) rewizji Urzędu Gminy w Ś., a więc jednego z
trzech - obok Szkoły Podstawowej w N. i Przedszkola Gminnego w B. - pozwanych w
sprawie „potencjalnych” (w pierwotnej ocenie Sądu Rejonowego) pracodawców
powódki. Wspomniane zaś zachowania to między innymi dwa wnioski o uzupełnienie
wyroku pierwszoinstancyjnego (dokonane wyrokiem z dnia 18 stycznia 1996 r.),
odpowiedź na rewizję Urzędu Gminy, czy też doręczenie temu Urzędowi w dniu 2
stycznia 1996 r. orzeczenia o potrzebie korzystania w okresie do 24 marca 1996 r. z
dalszego urlopu dla poratowania zdrowia, czyli po urlopie wykorzystanym w grudniu
1995 r., którego udzielenie Sąd Pracy „nakazał” Szkole w wyroku z 14 listopada 1995
r. Sens przytoczonych zachowań był oczywisty również dla skarżącej Szkoły, nawet
jeśli powódka aż do odrzucenia rewizji pozwanego Urzędu Gminy w nim raczej
upatrywała swego pracodawcę, co w świetle art. 3 KP było oczywiście bezzasadne,
ale ze społecznego punktu widzenia ma swoje racje (tam np. wypłacano
wynagrodzenie za pracę), którym powódka dała wyraz w określeniu strony pozwanej
w swym pozwie o przywrócenie do pracy.
Dlatego fakt, że wyrok przywracający powódkę do pracy zaskarżył Urząd
Gminy, a nie Szkoła, wobec której wyrok ten stał się w tej części prawomocny nie
dopiero w dniu 22 lutego 1996 r., a już 6 grudnia 1995 r., nie ma dla sprawy żadnego
znaczenia. Zamiar kontynuacji przez powódkę zatrudnienia nie budził bowiem wątp-
liwości ani w pierwszej ani w drugiej dacie, podobnie zresztą jak w późniejszym
okresie uciążliwych - łagodnie mówiąc - prób wyegzekwowania wyroku przywracają-
cego do pracy.
Bez jakiegokolwiek związku z istnieniem tego zamiaru pozostaje kasacyjny
zarzut braku decyzji pracodawcy co do udzielenia powódce na podstawie Karty Nau-
czyciela (skarżąca nie powołuje w tym zakresie żadnych przepisów tego aktu) urlopu
zdrowotnego przedłużającego do 24 marca 1996 r. urlop, którego udzielenie do
końca grudnia 1995 r. „nakazał” Sąd Rejonowy w wyroku z 14 listopada 1995 r.
Można nawet twierdzić, że złożenie odpowiedniego orzeczenia komisji lekarskiej
potwierdza trwanie we wspomnianym zamiarze, a nieudzielenie urlopu w ramach
reaktywowanego już w tym momencie stosunku pracy jest naruszeniem prawnego
obowiązku pracodawcy, czemu Sąd Wojewódzki dał wyraz w zasądzeniu stosowne-
go wynagrodzenia, to znaczy pełnego wynagrodzenia na podstawie art. 73 ust. 1
8
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r.
Nr 56, poz. 357 ze zm.) za okres płatnego urlopu dla poratowania zdrowia oraz
wynagrodzenia zasadniczego na podstawie art. 81 § 1 KP za miesiące pozostawania
w gotowości do wykonywania pracy bez możliwości świadczenia jej z przyczyn
dotyczących pracodawcy. Taką przyczyną jest bez wątpienia bezprawne niedo-
puszczanie powódki do wykonywania pracy w trwającym stosunku pracy. Zarzut
błędnego zastosowania przez Sąd drugiej instancji przepisu art. 81 § 1 KP nie zas-
ługuje zatem na uwzględnienie, a za okres od grudnia 1995 r. do 24 marca 1996 r.
jest to zarzut w ogóle bezprzedmiotowy, gdyż w trakcie niezdolności do pracy po-
wódka nie była obowiązana pozostawać w gotowości do wykonywania pracy, zaś
prawo do wynagrodzenia wywodziła z art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela.
Równie bezprzedmiotowy jest wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżone-
go wyroku, co bezskutecznie próbował skarżącej wyjaśnić Sąd Wojewódzki w uza-
sadnieniu postanowienia z dnia 18 lutego 1998 r., powołując się słusznie na art. 477
6
KPC. Przepis ten stanowi bowiem, że wyrok zasądzający świadczenie na rzecz
pracownika lub członków jego rodziny sąd apelacyjny z urzędu zaopatruje w klauzulę
wykonalności i wydaje uprawnionemu (§ 3). Jest to więc regulacja szczególna w sto-
sunku do unormowania z art. 388 § 1 i 2 KPC.
Z wyżej wskazanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393
12
KPC
orzekł, jak w sentencji.
========================================