Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 czerwca 1998 r.
I PKN 34/98
Wypowiedzenie umowy o pracę jest uzasadnione (art. 45 § 1 KP), jeżeli
pracodawca miał podstawy do jej rozwiązania w trybie art. 52 § 1 KP.
Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Adam Józefowicz, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 czerwca 1998 r. sprawy z powódz-
twa Grażyny R. przeciwko Petrochemii Płock S.A. w P. o przywrócenie do pracy, na
skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie z dnia 23 września 1998 r. [...]
o d d a l i ł k a s a c j ę.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Płocku, wyrokiem z dnia 15 maja 1997 r. [...],
przywrócił powódkę Grażynę R. do pracy na dotychczasowych warunkach w „P.P.”
S.A. w P. oraz zasądził na rzecz powódki kwotę 66,74 zł tytułem wynagrodzenia za
czas pozostawania bez pracy pod warunkiem podjęcia zatrudnienia. W motywach
tego rozstrzygnięcia Sąd Pracy powołał się na następujące ustalenia faktyczne.
Powódka Grażyna R. była zatrudniona w [...] Zakładach Rafineryjnych i Petro-
chemicznych w P., a następnie w „P.P.” S.A. od dnia 15 września 1997 r. na czas nie
określony w pełnym wymiarze czasu pracy. W styczniu 1993 r. powódka w ramach
reorganizacji została ze stanowiska samodzielnego referenta do spraw sprzedaży
przeniesiona na stanowisko sekretarki w Biurze Sprzedaży, a następnie na wniosek
kierownika tego Biura z dnia 5 lipca 1993 r. „przekazana” do dyspozycji Działu Kadr
w związku z błędami popełnionymi w dotychczasowej pracy, za co ukarano ją także
naganą. Od dnia 15 września 1993 r. powierzono powódce stanowisko starszego
referenta administracyjnego w Dziale Oksydacji Asfaltów.
2
Z początkiem 1994 r. Prokuratura Rejonowa w P. wszczęła postępowanie
przygotowawcze w sprawie ujawnionych przez Dział Finansowy pozwanej Spółki
niedoborów wynikających z zadłużeń odbiorcy oleju napędowego. W dniu 29 grudnia
1994 r. został do Sądu Rejonowego w P. skierowany przeciwko Grażynie R. akt
oskarżenia o przestępstwo z art. 206 w związku z art. 56 KK. Oskarżono ją o to, że w
okresie od listopada 1992 r. do stycznia 1993 r. nie dopełniła obowiązków służbo-
wych w ten sposób, iż jako samodzielny referent do spraw sprzedaży poleciła wysłać
bez należytego zabezpieczenia finansowego olej napędowy właścicielowi firmy „B.”,
czym spowodowała poważną szkodę w mieniu pracodawcy. Sąd Rejonowy w P. wy-
rokiem z 20 listopada 1996 r. uznał powódkę winną zarzuconego jej czynu i skazał ją
- przy przyjęciu działania nieumyślnego i zmianie prawnej kwalifikacji czynu - na karę
8 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na okres 2 lat i wymierzył 5.000 zł
grzywny. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 9 grudnia 1996 r.
W dniu 9 stycznia 1997 r. pracodawca poinformował Komisję Zakładową
NSZZ „Solidarność” o zamiarze wypowiedzenia powódce umowy o pracę z powodu
utraty zaufania wynikającej ze skazania za przestępstwo na szkodę przedsiębiorstwa
Spółki. Komisja Zakładowa w dniu 14 stycznia 1997 r. zgłosiła zastrzeżenia. Wobec
tego pracodawca w dniu 17 stycznia 1997 r. poinformował o swym zamiarze Zarząd
P. Regionu NSZZ „Solidarność”, który w dniu 21 stycznia 1997 r. zaopiniował go ne-
gatywnie, podtrzymując stanowisko Komisji Zakładowej. Mimo tych zastrzeżeń i
braku krytycznych uwag co do pracy powódki od września 1993 r., pracodawca w
dniu 27 stycznia 1997 r. rozwiązał umowę o pracę za trzymiesięcznym okresem wy-
powiedzenia, ze skutkiem na 30 kwietnia 1997 r.
Na podstawie tych ustaleń Sąd Pracy uznał, że utrata zaufania do powódki
jako pracownika nie nastąpiła wskutek jej skazania w listopadzie 1996 r., lecz
znacznie wcześniej, to jest w lipcu 1993 r., kiedy stwierdzono uchybienia w jej pracy
na stanowisku samodzielnego referenta do spraw sprzedaży, za co otrzymała karę
nagany oraz „postawiono” ją do dyspozycji kadr w celu przesunięcia na inne stano-
wisko. We wniosku kierownika Biura Sprzedaży sformułowanym 5 lipca 1993 r. wy-
raźnie zaznaczono, że przeniesienie na inne stanowisko wynika z powtarzania się
istotnych błędów w pracy. Zamiast więc wypowiedzieć powódce z tego powodu
umowę o pracę, pracodawca zastosował łagodniejszą karę nagany oraz odsunął
zainteresowaną od dotychczasowych obowiązków i powierzył jej stanowisko refe-
renta w innym wydziale, chroniąc swe interesy przed skutkami dalszych ewentualnie
3
błędów. Do czasu zakończenia trwającego trzy lata postępowania karnego powódka
pracowała na nowym stanowisku nienagannie. Powódka nie nadużyła zatem w tym
okresie zaufania pracodawcy, a przyczyną wypowiedzenia były „stare sprawy”.
Sąd Pracy ocenił więc ostatecznie, że ze względu na cel wypowiedzenia,
osiągnięty w praktyce za pomocą innych środków, utrata zaufania do powódki uległa
już - jako przyczyna rozwiązania - dezaktualizacji, wobec czego zgodnie z art. 45 § 1
KP przywrócił zainteresowaną do pracy i na podstawie art. 47 KP zasądził jej wyna-
grodzenie za czas pozostawania bez pracy, przy uwzględnieniu wynagrodzenia wy-
płaconego w okresie choroby. Co prawda przełożeni powódki zeznali, że byli prze-
konani o jej winie, ale ponieważ popełnione przez nią przestępstwo nie było oczy-
wiste, nie zastosowano rozwiązania natychmiastowego, czekając na wynik postępo-
wania karnego, lecz Sąd Pracy podkreślił, iż skazanie za przestępstwo nieumyślne
tylko częściowo potwierdziło przekonanie pracodawcy o winie pracownicy. Sąd Pracy
podniósł też, że podziela stanowisko związków zawodowych, które stanęły w obronie
powódki.
W uwzględnieniu apelacji wniesionej przez stronę pozwaną, Sąd Wojewódzki
- Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 23 września
1997 r. [...] zmienił zaskarżone orzeczenie i powództwo oddalił. W uzasadnieniu wy-
roku Sąd Wojewódzki podał, że niedbałe wykonywanie pracowniczych obowiązków
przez powódkę spowodowało „postawienie” jej do dyspozycji Kadr i udzielenie kary
nagany. Pracodawca uznał, że ten środek dyscyplinujący wystarczy i - nie wiedząc
jeszcze o wcześniejszym działaniu powódki na jego szkodę - dał jej szansę dalszego
zatrudnienia, przenosząc od września 1993 r. na stanowisko referenta administra-
cyjnego w Dziale Oksydacji Asfaltów. Dopiero wszczęte w styczniu 1994 r. postępo-
wanie karne ujawniło podejrzenie co do przestępczej działalności powódki w okresie
„od listopada 1992 r. do stycznia 1994 r.” Stanowisko pozwanego pracodawcy, aby z
decyzją co do dalszego zatrudnienia powódki powstrzymać się do czasu prawomoc-
nego zakończenia sprawy karnej było uzasadnione i należy je traktować jako przejaw
dobrej woli. Niewiedza pracodawcy co do postępowania powódki skutkującego wy-
danie wyroku skazującego oraz ocena jej pracy na ostatnio zajmowanym stanowisku
nie pozostają w związku z zatrudnieniem wykonywanym do lipca 1993 r., którego
ujemna ocena nie musiała spowodować wypowiedzenia umowy. Natomiast po pra-
womocnym skazaniu za przestępstwo popełnione - nawet z winy nieumyślnej - na
szkodę przedsiębiorstwa Spółki, miał pracodawca możliwość rozwiązania z powódką
4
umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 KP. Z trybu tego wszakże nie skorzystał i wybrał
wypowiedzenie umowy, co w warunkach niniejszej sprawy musi być oceniane jedno-
znacznie pozytywnie. Pracodawca miał natomiast wystarczający powód do utraty
zaufania wobec powódki i dlatego dokonanego jej wypowiedzenia nie można uznać
za niezasadne.
Kasację od powyższego wyroku wniosła imieniem powódki jej pełnomocnik,
zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 45 KP, do-
magała się na tej podstawie zmiany zaskarżonego orzeczenia oraz oddalenia ape-
lacji, jak też zasądzenia kosztów postępowania kasacyjnego. Obszerne uzasadnienie
skargi zawiera przede wszystkim szczegółową relację z przebiegu sprawy. Natomiast
w odniesieniu do zarzutu kasacyjnego pełnomocnik podnosi, że przyczyna wskazana
w wypowiedzeniu umowy o pracę nie jest prawdziwa i konkretna, a poza tym jest
nieaktualna w rozumieniu XI i XIII tezy wytycznych w przedmiocie stosowania art. 45
KP, zawartych w uchwale pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1985 r. (OSNCP 1985 z. 11, poz. 164). Na
skutek upływu czasu od zaistnienia okoliczności uzasadniającej wypowiedzenie
umowy (tzn. od lipca 1993 r.), przyczyna wypowiedzenia dokonanego w dniu 27
stycznia 1997 r. stała się nieaktualna ze względu na jego cel, tym bardziej, że po
ujawnieniu błędu w pracy powódki pracodawca dokonał za jej zgodą już raz zmiany
warunków pracy i płacy („przeniesienia” do Działu Oksydacji Asfaltów). Wypowie-
dzenie umowy w dniu 27 stycznia 1997 r. należy zatem uznać „za powtórne wypo-
wiedzenie umowy o pracę z tej samej przyczyny”, co zresztą wynika ewidentnie z
zeznań świadka J. B. - bezpośredniego przełożonego powódki, że przyczyną wypo-
wiedzenia były „stare sprawy”. Skoro powódka po ukaraniu karą porządkową przyjęła
nowe stanowisko i przez ponad 3 lata pracowała na nim nienagannie do rozwiązania
umowy, to uznać trzeba, że nagana spełniła swój cel, wobec czego przewinienie
będące podstawą jej nałożenia „nie może już stanowić przyczyny wypowiedzenia”.
Są to bowiem przyczyny tożsame, choć w piśmie rozwiązującym umowę zakład użył
ogólnikowego zwrotu „utrata zaufania”. Nie uzasadnia go powołanie się na skazanie
za przestępstwo na szkodę pracodawcy, gdyż skazanie dotyczyło pracy na innym
stanowisku, na którym powódka nie pracowała od 3 lat, a obecne stanowisko
referenta administracyjnego (sekretarki) nie miało żadnego związku z odpo-
wiedzialnością materialną ani z rozliczeniami finansowymi. Brak zatem „związku
5
między skazaniem powódki a rzekomą utratą do niej zaufania jako pracownika na
stanowisku sekretarki”.
W konkluzji uzasadnienia skargi pełnomocnik twierdzi, że stanowisko Sądu
drugiej instancji, iż zakład tylko z dobrej woli kontynuował zatrudnienie mimo możli-
wości rozwiązania umowy w trybie art. 52 § 1 KP „jest zupełnie oderwane od ustalo-
nego w sprawie bezspornego stanu faktycznego i rażąco narusza dotychczasową
wykładnię art. 45 KP”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Sąd Najwyższy rozpoznaje bo-
wiem kasację w jej granicach, wyznaczonych przede wszystkim przez przytoczone
podstawy kasacyjne oraz ich uzasadnienie, a z urzędu bierze pod rozwagę jedynie
nieważność postępowania (art. 393
11
KPC). Tymczasem, przedmiotowa skarga ogra-
nicza się do zarzutu błędnej wykładni art. 45 KP nie wskazując nawet, który z trzech
jego paragrafów ma na względzie. Z treści uzasadnienia można co prawda wniosko-
wać, że chodzi tu o art. 45 § 1 KP, ale z szerszego kontekstu tego uzasadnienia wy-
nika równocześnie, iż skarżąca zarzuca nie tyle błędną wykładnię, ile niewłaściwe
zastosowanie tego przepisu. Wnosząca kasację nie podaje bowiem jakich to rzeko-
mo błędów przy wykładni art. 45 § 1 KP dopuścił się Sąd drugiej instancji oraz jaka
powinna być prawidłowa interpretacja wymienionego przepisu. Skarżąca nie odwo-
łuje się zatem do treści tego przepisu, ale wprost do wytycznych dotyczących wy-
kładni i sądowej praktyki jego stosowania w zakresie zasadności wypowiedzenia
bezterminowej umowy o pracę, zawartych w uchwale pełnego składu Izby Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1985 r., III PZP
10/85 (OSNCP 1985 z. 11, poz. 164). Jednakże pierwszą podstawą kasacyjną z art.
393
1
pkt 1 KPC jest naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię, a
nie przez niezastosowanie wykładni przyjmowanej (proponowanej) przez Sąd Naj-
wyższy. Dlatego tzw. „naruszenie” uznawanej przez Sąd Najwyższy wykładni co do
pojmowania zasadności wypowiedzenia, od której to wykładni Sąd drugiej instancji
nie odszedł, a nawet się na nią powołał, trzeba by sytuować w obrębie drugiej pods-
tawy kasacyjnej z art. 393
1
pkt 1 KPC, to znaczy w zarzucie naruszenia prawa mate-
rialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie. Do tej podstawy kasacyjnej odwołuje
się też skarżąca, która w istocie zarzuca, że w okolicznościach faktycznych sprawy
6
nie zastosowano art. 45 § 1 KP, choć w świetle wykładni tego przepisu aprobowanej
przez Sąd Najwyższy należało to uczynić.
Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie uznaje skarżąca za bezsporne, a
więc nie dostrzega, że Sąd drugiej instancji dokonał istotnej zmiany ustaleń poczy-
nionych w wyroku pierwszoinstancyjnym. Sąd Wojewódzki ustalił mianowicie, że
udzielenie kary nagany w lipcu 1993 r., „postawienie” do dyspozycji Działu Kadr, a
następnie przeniesienie we wrześniu 1993 r. z Biura Sprzedaży do Działu Oksydacji
Asfaltu było spowodowane „niedbałym wykonywaniem pracowniczych obowiązków”
przez skarżącą i miało dać jej „szansę do dalszego zatrudnienia”. Pracodawca nie
wiedział jeszcze wtedy o działalności powódki prowadzonej na jego szkodę w okresie
od listopada 1992 do stycznia 1994 r. (tak napisano w oryginale uzasadnienia
zaskarżonego wyroku, choć w świetle zarzutu postawionego powódce w akcie
oskarżenia chodzi niewątpliwie o „styczeń 1993 r.”). Tę działalność uświadomiło pra-
codawcy dopiero objęcie skarżącej postępowaniem karnym wszczętym w styczniu
1994 r. Pracodawca powstrzymał się wówczas słusznie z podjęciem ostatecznej de-
cyzji co do dalszego zatrudniania skarżącej, a po prawomocnym jej skazaniu dokonał
jedynie wypowiedzenia stosunku pracy, chociaż miał wszelkie przesłanki do
zwolnienia w trybie art. 52 § 1 KP.
Powyższe ustalenia faktyczne nie zostały przez skarżącą zakwestionowane,
wobec czego są one dla Sądu Najwyższego wiążące (art. 393
15
KPC), a w ich świe-
tle odmowa zastosowania art. 45 § 1 KP i oddalenie roszczenia o przywrócenie do
pracy nie budzą wątpliwości. Nie ma zatem potrzeby merytorycznego odnoszenia się
do kasacyjnej tezy o dezaktualizacji przyczyny dokonanego skarżącej wypowiedze-
nia stosunku pracy, gdyż jest to teza zakładająca zupełnie inny stan faktyczny
sprawy. Miałaby to bowiem być sytuacja, w której za to samo naruszenie pracowni-
czych obowiązków pracodawca stosuje karę nagany i przenosi do innej pracy, a po
trzech latach jej nienagannego wykonywania dokonuje wypowiedzenia stosunku
pracy z powodu „utraty zaufania” wynikającej z prawomocnego skazania pracownika
wobec uznania jego wcześniejszego zachowania za nieumyślne przestępstwo na
szkodę zakładu pracy.
Z wyżej wskazanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393
12
KPC
orzekł, jak w sentencji.
========================================