Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 lipca 1998 r.
II UKN 139/98
Pracownicy wymienieni w przepisie § 1 rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie rozciągnięcia niektórych przepi-
sów Karty Nauczyciela na pracowników Ochotniczych Hufców Pracy, dla któ-
rych praca dydaktyczna i wychowawcza stanowi podstawowe zajęcie (Dz.U. Nr
53, poz. 340) mogą skorzystać z nauczycielskich uprawnień emerytalnych (art.
86-88 Karty Nauczyciela), jeżeli spełniają określone w jej art. 9 wymagania
kwalifikacyjne (wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem peda-
gogicznym).
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Tyszel, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 lipca 1998 r. sprawy z wniosku Ja-
rosława P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w A. o eme-
ryturę nauczycielską, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjne-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 30 grudnia 1997 r.
[...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 2 stycznia 1997 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
A. odmówił Jarosławowi P. przyznania emerytury nauczycielskiej na podstawie prze-
pisów ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 3, poz. 19 ze
zm.) po ustaleniu, iż ogólny staż pracy dla celów emerytalnych wynosi 30 lat 3 mie-
siące i 16 dni, w tym 6 lat 7 miesięcy i 11 dni wykonywania pracy w szczególnym
charakterze, zamiast wymaganego w art. 88 cytowanej ustawy zatrudnienia w tym
charakterze, nie krótszego niż 20 lat. Do zatrudnienia w szczególnym charakterze nie
2
zaliczono wykonywanej pracy w PRON uznając, iż nie była to praca w charakterze
nauczyciela. W odwołaniu od tej decyzji wnioskodawca podnosił, iż w czasie
urlopowania wykonywał pracę pedagogiczną w wymiarze przekraczającym 1/2 etatu
w Studium Nauczycielskim w O. Uważał nadto, iż organ rentowy naruszył przepisy
Karty Nauczyciela poprzez nie objęcie go przepisami według stanu na dzień 31
sierpnia 1993 r., to jest dzień jego odejścia z Zespołu Szkół Zawodowych. Domagał
się uwzględnienia w tym czasie zatrudnienia w OHP jako pracy pedagogicznej, co
łącznie dawało zatrudnienie w szczególnych warunkach przez 23 lata 5 miesięcy i 29
dni.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, po
rozpoznaniu odwołania wnioskodawcy, wyrokiem z dnia 6 października 1997 r.
zmienił zaskarżoną decyzję i zaliczył do okresu zatrudnienia wnioskodawcy w
szczególnym charakterze okresy: od 9 czerwca 1981 r. do 18 września 1983 r.; od 1
kwietnia 1985 r. do 30 czerwca 1986 r.; od 1 września 1987 r. do 31 sierpnia 1988 r.;
od 1 września 1988 r. do 31 sierpnia 1989 r. i od 1 września do 15 października 1996
r., zaś w pozostałej części oddalił odwołanie. Sąd stwierdził, iż do już uznanego
przez organ rentowy okresu do pracy w szczególnym charakterze 6 lat 7 miesięcy i
11 dni, należy doliczyć dodatkowo cały pozostały okres zatrudnienia w Studium
Nauczycielskim w O., jak również zatrudnienie w Zespole Szkół Zawodowych w O.
Sąd ustalił, iż wnioskodawca spełniał warunki określone w art. 42 Karty Nauczyciela i
posiadał wymaganą liczbę godzin zajęć dydaktycznych nauczyciela kolegium nau-
czycielskiego. Tak ustalony okres pracy wykonywanej w szczególnym charakterze
wyniósł łącznie 12 lat i 3 miesiące. W pozostałej części Sąd oddalił odwołanie, gdyż
wnioskodawca nadal nie spełniał warunków do otrzymania emerytury nauczycielskiej
przewidzianych w art. 88 Karty Nauczyciela. Sąd nie uznał zatrudnienia wniosko-
dawcy w PRON, ponieważ był on równolegle zatrudniony w Studium Nauczycielskim
w O., a okres ten został w całości zaliczony jako praca w szczególnym charakterze.
Odnosząc się do zatrudnienia w OHP - od 15 kwietnia 1970 r. do 18 września 1983 r.
- Sąd przyjął do stażu pracy w szczególnym charakterze okres zatrudnienia od 9
czerwca 1981 r. do jego zakończenia dnia 18 września 1983 r., bowiem 9 czerwca
1981 r. wnioskodawca ukończył studia zaoczne w Uniwersytecie W. uzyskując tytuł
magistra pedagogiki i od tego dnia spełnił jako pracownik OHP warunki przewidziane
w § 1 i § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 maja 1997 r.
w sprawie rozciągnięcia niektórych przepisów Karty Nauczyciela na pracowników
3
Ochotniczych Hufców Pracy, dla których praca dydaktyczna i wychowawcza stanowi
podstawowe zajęcie (Dz.U. Nr 53, poz. 430) oraz z art. 9 ustawy z dnia 26 stycznia
1982 r. Karta Nauczyciela. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, skoro wnioskodawca
złożył wniosek o emeryturę nauczycielską w dniu 16 października 1996 r. należy do
niego stosować przepisy obowiązujące w tym czasie. Według aktualnej regulacji
prawnej przepisom Karty Nauczyciela nie podlegali pracownicy OHP gdyż w nowe-
lizacji ustawy z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela (Dz.U.
Nr 87, poz. 396) pominięto ich w art. 1. Dopiero przepisy cytowanego rozporządzenia
MEN z dnia 20 maja 1997 r. rozciągnęły ponownie przepisy Karty Nauczyciela na
niektórych pracowników OHP przy spełnieniu przez nich wymogów kwalifikacyjnych
przewidzianych w art. 9 Karty Nauczyciela.
Apelację wnioskodawcy od tego wyroku Sąd Apelacyjny w Białymstoku odda-
lił, podzielając pogląd prawny Sądu pierwszej instancji, iż do wnioskodawcy mają
zastosowanie przepisy obowiązujące w czasie złożenia przez niego wniosku o eme-
ryturę, stąd brak było podstaw do stosowania przepisów obowiązujących w czasie,
gdy wnioskodawca podjął pracę w OHP (wyrok z dnia 30 grudnia 1997 r. [...]).
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 88 Karty Nauczyciela oraz § 2 ust. 2
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 maja 1997 r., wniósł o jego
zmianę i przyznanie prawa do emerytury nauczycielskiej, bądź o jego uchylenie i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Zdaniem
skarżącego „przepisy dotyczące zaliczania pracy w szczególnym charakterze, nie
warunkują uwzględnienia jej przy wymogu posiadania kwalifikacji”, stąd stanowisko
Sądu Apelacyjnego nie jest trafne.
Rozpoznając sprawę w granicach kasacji (podstawa kasacji i jej wnioski) Sąd
Najwyższy zważył, co następuje:
Przede wszystkim należy stwierdzić, że do oceny uprawnień emerytalnych
wnioskodawcy należało zastosować przepisy Karty Nauczyciela obowiązujące w da-
cie złożenia wniosku o emeryturę, to jest 16 października 1996 r. Ustawa ta była
wielokrotnie nowelizowana, początkowo nie obejmując pracowników pedagogicznych
OHP (art. 1 ustawy z brzmieniu z dnia 25 stycznia 1982 r. - Dz.U. Nr 3, poz. 19). W
chwili składania wniosku (wobec kolejnej zmiany Karty Nauczyciela ustawą z dnia 14
4
czerwca 1996 r. - Dz.U. Nr 87, poz. 396) pracownicy OHP ponownie nie byli objęci
zakresem podmiotowym ustawy, a zmienione to zostało przez wyżej cytowane rozpo-
rządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 maja 1997 r. (weszło ono w życie
od 15 czerwca 1997 r.). Przepisy rozporządzenia objęły pracowników OHP, dla któ-
rych praca dydaktyczna i wychowawcza stanowi podstawowe zajęcie, wskazując
jednocześnie, że mają do nich zastosowanie, poza przepisami art. 86 - 88 i 90 Karty
- uprawnienia emerytalne, m.in. przepisy art. 6 i 9 odnoszące się do obowiązków
nauczyciela i jego wymaganych kwalifikacji. Aby więc skorzystać z uprawnień eme-
rytalnych przysługujących nauczycielom, należy spełniać określone w art. 9 wyma-
gania kwalifikacyjne, w tym posiadać wyższe wykształcenie z odpowiednim przygo-
towaniem pedagogicznym (ust. 1 pkt 1). Wymagania te, jak trafnie przyjął Sąd Apela-
cyjny, wnioskodawca spełniał od ukończenia zaocznych studiów w Uniwersytecie W.
w zakresie pedagogiki, to jest od dnia 9 czerwca 1981 r. i jedynie okres pracy w OHP
po tym terminie może być zaliczony do zatrudnienia w szczególnym charakterze.
Uwzględniając przepisy tego rozporządzenia przy wyrokowaniu, Sądy działały
zgodnie z dyrektywą zawartą w art. 316 KPC nakazującą brać za jego (wyrokowania)
podstawę, stan rzeczy (faktyczny i prawny) istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.
Gdy więc w sprawie nie zarzucano naruszenia istotnych przepisów postępo-
wania, a zarzut naruszenia prawa materialnego okazał się nieusprawiedliwiony, na-
leżało orzec jak w sentencji, po myśli art. 393
12
KPC.
========================================