Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 sierpnia 1998 r.
II UKN 174/98
Zmniejszenie przez sąd drugiej instancji obowiązku naprawienia szkody
ze względu na to, że powód przyczynił się do powstania choroby nowotworo-
wej krtani, przez nałogowe palenie papierosów, nie stanowi naruszenia art. 362
i 445 KC.
Przewodniczący SSN: Barbara Wagner, Sędziowie S.N. Teresa Romer
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 1998 r. sprawy z po-
wództwa Mieczysława N. przeciwko Państwowemu Domowi Dziecka [...] w S.-Z. o
odszkodowanie i rentę wyrównawczą, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 20 listopa-
da 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację i nie obciążył powoda Mieczysława N. kosztami postępo-
wania w sprawie.
U z a s a d n i e n i e
Powód Mieczysław N. wniósł o zasądzenie od pozwanego Państwowego
Domu Dziecka [...] w S.-Z. odszkodowania w wysokości 30.000 zł oraz renty wyrów-
nawczej w kwocie po 450 zł miesięcznie począwszy od 20 lipca 1993 r. Powództwo
uzasadnił swoją pacą w kotłowni pozwanego. Prace wykonywał w warunkach szkod-
liwych dla zdrowia, co przyczyniło się do rozwoju choroby nowotworowej krtani.
Pozwany Dom Dziecka wniósł o oddalenie powództwa, twierdząc, iż choroba
powoda nie pozostaje w związku z warunkami pracy jakie panowały w kotłowni.
Wyrokiem z dnia 28 maja 1997 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Szczecinie oddalił powództwo ze względu na brak winy pozwanego w
wystąpieniu u powoda choroby nowotworowej oraz brak bezpośredniego związku
2
przyczynowego pomiędzy warunkami środowiskowymi w miejscu pracy a chorobą
nowotworową, przy uwzględnieniu krótkiego okresu zatrudnienia powoda u pozwa-
nego.
Od wyroku Sądu Wojewódzkiego powód złożył apelację. Twierdził, że zebrany
materiał dowodowy w pełni uzasadnia jego żądanie.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 20 listopada 1997 r., uznał apelację za częściowo zasadną i zmienił zaskar-
żony wyrok w ten sposób, iż ustalił, że powód w 50% przyczynił się do powstania
uszczerbku na zdrowiu. Zasądził od pozwanego na rzecz powoda 2.500 zł z usta-
wowymi odsetkami od 7 września 1994 r. oraz od tej samej daty 200 zł miesięcznie
tytułem renty wyrównawczej, w pozostałej części apelację oddalił. Powód zaskarżył
kasacją ten wyrok zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wyk-
ładnię art. 362 KC oraz niewłaściwe zastosowanie art. 445 § 1 KC, a także narusze-
nie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia (art. 233 § 1
KPC) i wniósł o jego zmianę, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i prze-
kazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Pozwany w odpowiedzi na kasację wniósł o oddalenie kasacji jako nieuza-
sadnionej.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Nieuzasadnionym jest zarzut kasacji naruszenia przez Sąd Apelacyjny przepi-
sów prawa materialnego - art. 362 KC przez błędną wykładnię tego przepisu oraz art.
445 § 1 KC przez jego niewłaściwe zastosowanie. Wnoszący kasację powołał się
wprawdzie na naruszenie tych przepisów, ale w uzasadnieniu nie wskazał na czym
miała polegać błędna wykładnia art. 362 KC i niewłaściwe zastosowanie art. 445 § 1
KC. Kasacja sprowadza się do polemiki z ustaleniami Sądu drugiej instancji i po-
przez kwestionowanie ustalonych przez ten Sąd faktów oraz wniosków do jakich Sąd
Apelacyjny doszedł na podstawie swoich ustaleń - zarzuca temu Sądowi przekro-
czenie granic swobodnej oceny dowodów, prowadzące do obniżenia należnego po-
wodowi odszkodowania.
Naruszenie prawa przez błędną jego wykładnię polega na błędnym zrozumie-
niu treści lub znaczenia normy prawnej lub na błędnym przyjęciu bądź zaprzeczeniu
związku jaki zachodzi między faktem ustalonym w toku postępowania a normą
3
prawną. Taka sytuacja w zaskarżonym wyroku nie występuje. Sąd Apelacyjny częś-
ciowo uwzględnił apelację powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych, który powództwo w całości oddalił. Sąd ten, na podstawie
postępowania dowodowego, w tym opinii biegłych lekarzy przyjął, że proces cho-
robowy rozpoczął się jeszcze przed podjęciem przez powoda pracy u strony pozwa-
nej, a ponadto, duży wpływ na powstanie tego procesu miało palenie papierosów.
Sąd Wojewódzki podkreślił, że u powoda nie stwierdzono choroby zawodowej. Sąd
Wojewódzki przyznał, że warunki w jakich powód świadczył pracę u pozwanej były
szkodliwe dla zdrowia. Odwołując się do opinii biegłych lekarzy, którzy wykluczyli
możliwość powstania choroby powoda w czasie jego pracy u pozwanego, Sąd Wo-
jewódzki przyjął, że pozwany nie ponosi winy za powstanie tej choroby. Sądu uznał,
że również trudno jest przyjąć pośredni związek między pracą powoda u pozwanego
a przebiegiem procesu chorobowego, aczkolwiek biegli nie wykluczyli prawdopodo-
bieństwa wpływu warunków pracy u pozwanego na przyspieszenie procesu choro-
bowego.
Sąd Apelacyjny, wobec wykluczenia u powoda choroby zawodowej, powołał
uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, z dnia 4 grudnia 1987 r., III
PZP 85/86 (OSNCP 1988 nr 9, poz. 109), którą nadano moc zasady prawnej, a którą
wprowadzono pojęcie „choroby pracowniczej”.
Sąd Apelacyjny odwołując się do tej uchwały podkreślił, że dla uzyskania
roszczeń odszkodowawczych od pracodawcy, pracownik powinien udowodnić, iż
związek między rozpoznanym schorzeniem a warunkami pracy jest co najmniej
prawdopodobny. Na podstawie ustaleń dokonanych przez Sąd Wojewódzki, Sąd
Apelacyjny przyjął, że związek taki w przypadku powoda występuje.
W ocenie Sądu Apelacyjnego z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego -
Sąd Wojewódzki wyciągnął błędne wnioski co do braku odpowiedzialności praco-
dawcy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w ustalonym stanie faktycznym pracodawca
ponosi odpowiedzialność na zasadzie art. 415 KC, a ponieważ szkoda powstała na
osobie, jej zakres określają art. 444 i 445 KC.
Wobec kategorycznej opinii biegłych co do wpływu nikotynizmu na rozwój
choroby, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 362 KC zmniejszył obowiązek naprawie-
nia szkody o 50%.
4
Zgodnie z treścią tego przepisu, jeżeli poszkodowany przyczynił się do pows-
tania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu
zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.
W tych okolicznościach, jak to już Sąd Najwyższy nadmienił, w początkowej
części rozważań, nie można podzielić zarzutu kasacji co do naruszenia art. 362 KC
przez Sąd drugiej instancji. Zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie dominuje pog-
ląd, że samo istnienie normalnego związku przyczynowego pomiędzy zachowaniem
się poszkodowanego a powstałą szkodą jest wystarczającą podstawą dla podjęcia
procesu badania zasadności zmniejszenia należnego odszkodowania.
Istnieje natomiast różnorodność poglądów co do tego, czy samo ustalenie
przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody prowadzi automatycznie do
obowiązkowego zmniejszenia odszkodowania.
Nie ma natomiast różnorodności poglądów w kwestii, że ustalenie faktu przy-
czynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody w żadnym
przypadku nie prowadzi do całkowitego zniesienia obowiązku odszkodowawczego.
Przeważa w doktrynie i orzecznictwie pogląd, że konieczność zmniejszenia
odszkodowania występuje wszędzie tam, gdzie poszkodowany mimo braku winy za-
chował się obiektywnie nieprawidłowo (uchwała siedmiu sędziów SN z dnia 20
września 1975 r., III CZP 8/75, OSNCP 1976 Nr 7-8, poz. 151).
Zmniejszenie odszkodowania następuje stosownie do okoliczności.
Tak też postąpił Sąd Apelacyjny zmniejszając obowiązek odszkodowawczy
powodowi. Zasądzenie zadośćuczynienia na podstawie art. 445 KC ma charakter
fakultatywny. Dla oceny krzywdy stanowiącej podstawę zasądzenia zadośćuczynie-
nia stosuje się przyczynienie poszkodowanego do szkody.
Dlatego też, w okolicznościach sprawy, nie można Sądowi drugiej instancji
zarzucić, tak jak to uczyniono w kasacji, naruszenia przepisów art. 362 i 445 KC
przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.
Nie jest także uzasadniony zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC w sposób,
który miał wpływ na treść orzeczenia.
Sąd Apelacyjny ustalając, że powód rozpoczął pracę u pozwanego już w to-
czącym się procesie nowotworowym krtani, oraz że palił nałogowo papierosy, powo-
łał się na jednoznaczną w tej mierze opinię biegłych lekarzy sądowych, którzy dys-
ponowali dokumentacją lekarską.
5
Ustaleniom Sądu nie można zarzucić przekroczenia granic swobodnej oceny
dowodów, a w konsekwencji naruszenie art. 233 § 1 KPC. Takich samych ustaleń
dokonał Sąd Wojewódzki, który z tych ustaleń wysnuł mniej korzystne dla powoda
wnioski oddalając powództwo.
Kierując się powyższymi względami Sąd Najwyższy uznał, że kasacja nie ma
uzasadnionych podstaw i na mocy art. 393
12
KPC orzekł jak w sentencji.
========================================