Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2013 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

przeciwko Banku (...) we W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu, XIII Wydział Cywilny z siedzibą w Lesznie

z dnia 6 listopada 2012 r., sygn. akt XIII C 386/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2700zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

M. Głowacka K. Józefowicz B. Wysocki

UZASADNIENIE

Powódka (...) sp. z o.o. w G. wniosła o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego wydanego przez pozwany Bank (...) we W. dnia 22 sierpnia 2011 r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Rawiczu, Wydział I Cywilny, sygn. akt I Co 1323/11, w którym zasądzono od powódki na rzecz pozwanego kwotę 108.474 zł.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 6 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu Ośrodek Zamiejscowy w Lesznie oddalił powództwo i kosztami postępowania obciążył powódkę.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

Powódka (...) sp. z o.o. w G. poręczyła kredyt obrotowy nieodnawialny, który zaciągnął w Banku (...) we W. M. O. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...). Umowa poręczenia została zawarta 25 marca 2009 r. i ustanowione zostało w niej poręczenie na kwotę 200.000 zł. W ust. 2 pkt 3 umowy poręczenia strony ustaliły okres poręczenia do dnia 1 maja 2012 r. a jego warunki zgodnie z ust. 2 pkt 6 umowy poręczenia określa Generalna umowa o współpracy z dnia 3 listopada 2005 r. łącząca strony. Kredytobiorca zabezpieczył należności wynikające z umowy kredytu także hipoteką zwykłą w kwocie 750.000 zł oraz hipoteką kaucyjną do kwoty 150.000 zł na nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej KW (...) zabudowanej, położonej w B. o powierzchni 1,04 ha, hipoteką kaucyjną do kwoty 80.000 zł na nieruchomości zapisanej w KW (...) położonej w B. zabudowanej o powierzchni 1,51,88 ha. Kredyt był zabezpieczony również przez przewłaszczenie pakowaczki z naważarką do warzyw, systemu odzysku ciepła oraz frezera do produkcji lodów. Kolejnymi zabezpieczeniami były: weksel in blanco, cesja polisy ubezpieczenia nieruchomości i pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem bankowym należącym do kredytobiorcy w BS we W. o (...)/ L., przewłaszczenie po spłacie zadłużenia w (...) wyposażenia wchodzącego w skład zakładu po wykreśleniu zastawu rejestrowego na rzecz (...)/L. i pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem (...).

21 kwietnia 2011 r. pozwany poinformował powódkę, że dłużnik M. O. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...) w Banku (...) we W. posiada zaległe zadłużenie z tytułu kredytu obrotowego nieodnawialnego. Na ten dzień zadłużenie wynosiło kapitał 20.000 zł, odsetki umowne 9.088,24 zł, odsetki karne 504,72 zł i inne koszty 120 zł. W dniu 4 sierpnia 2011 r. pozwany wypowiedział M. O. umowę kredytową o kredyt nieodnawialny z zachowaniem 7 dniowego okresu wypowiedzenia i wezwał do spłaty całego zadłużenia w kwocie 433.926,58 zł.

Pismem z dnia 20 stycznia 2012 r. pozwany poinformował powódkę, że wnioskiem egzekucyjnym z dnia 4 stycznia 2012 r. wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi M. O.. Wskazał, że złożył wniosek o przeprowadzenie egzekucji poprzez zajęcie wierzytelności należnych M. O. z tytułu zwrotu podatku VAT, zajęcie innych wierzytelności, zajęcie i sprzedaż ruchomości należących do dłużnika w tym także ruchomości stanowiących zabezpieczenie udzielonego przez pozwanego kredytu oraz przez przyłączenie się do egzekucji z nieruchomości stanowiących własność dłużnika dla których Sąd Rejonowy w Rawiczu V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgi wieczyste o numerach KW (...), KW (...) oraz KW (...).

Z uwagi na fakt, że kredytobiorca nie wywiązał się ze zobowiązania pozwany pismem z dnia 17 lutego 2012 r. wezwał powódkę o wypłatę kwoty 108.474 zł z tytułu udzielonego poręczenia. Do wezwania pozwany dołączył kopię bankowego tytułu egzekucyjnego wystawionego przeciwko M. O. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Oświadczenie pozwanego banku o aktualnym zadłużeniu wyżej wymienionego dłużnika i kopie dokumentów potwierdzających wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi.

Pozwany prowadzi przeciwko dłużnikowi M. O. postępowanie egzekucyjne. W czasie tego postępowania wykonano czynności egzekucyjne w postaci: zawiadomienia o zajęciu rachunku bankowego w bankach (...) SA Oddział w L., Bank (...), (...) Bank (...) i zakazie wypłat z tych rachunków, zajęcie wierzytelności w Zakładzie Karnym we W., Urzędzie Skarbowym w R., Domu Pomocy Społecznej Ś., zajęcia nieruchomości zapisanych w KW (...), KW (...) oraz KW (...).

Pismem z dnia 28 lutego 2012 r. powódka odmówiła wypłaty kwoty 108.474 zł z tytułu umowy poręczenia.

5 kwietnia 2012 r. pozwany skierował do powódki ostateczne wezwanie do zapłaty 108.474 zł i wyznaczył termin 7 dni.

W ocenie Sądu w świetle dokonanych ustaleń faktycznych powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż nie znajdowało oparcia w obowiązujących przepisach prawnych. Pozwany w sposób zgodny z prawem sporządził bankowy tytuł egzekucyjny przeciwko powódce, która jest dłużnikiem z tytułu umowy poręczenia z dnia 25 marca 2009 r. do kwoty 108.474 zł. Zobowiązanie powódki z tytułu umowy poręczenia z dnia 25 marca 2009 r. nie wygasło. Pozwany w sposób należyty wypełnił postanowienia generalnej umowy o współpracy z dnia 3 listopada 2005 r. łączącej strony. Celem realizacji umowy poręczenia pozwany miał obowiązek zgodnie z § 11 umowy skierować do powódki pisemne żądanie zapłaty. Wezwanie to miało zawierać wskazanie kwoty do zapłaty której powódka jest zobowiązana i informacje potwierdzające rozpoczęcie i przebieg postępowania windykacyjnego. Takie wezwanie pozwany skierował do powódki w dniu 17 lutego 2012 r. Do pisma pozwany załączył kopie dokumentów potwierdzających wszczęcie i prowadzenie postępowania egzekucyjnego przeciwko M. O..

Pozwany wszczął postępowanie egzekucyjne w styczniu 2012 r. przed skierowaniem wezwania do zapłaty wobec powódki i podejmował czynności egzekucyjne mające na celu wykorzystanie innych ustanowionych zabezpieczeń kredytu. Skorzystanie z takich zabezpieczeń jak hipoteka zwykła, hipotek kaucyjna, przewłaszczenie pakowaczki z naważarką do warzyw, systemu odzysku ciepła oraz frezera do produkcji lodów - jest możliwe tylko w postępowaniu egzekucyjnym. Pozwany przyłączył się do już wszczętego postępowania egzekucyjnego do trzech nieruchomości dłużnika. Złożył też do komornika wniosek o skierowanie egzekucji także do majątku ruchomego dłużnika. Wykorzystanie weksla in blanco, było zbędne, gdyż bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny na całą niespłaconą wierzytelności i nie potrzebował już innego tytułu wykonawczego do prowadzenia egzekucji. Cesja polisy ubezpieczenia nieruchomości mogłaby być wykorzystana, ale tylko wtedy gdyby zaistniało zdarzenie, którego skutkiem jest wypłata świadczenia z polisy. Rachunki bankowe dłużnika zostały zajęte w toku postępowania egzekucyjnego.

Generalna umowa o współpracy z dnia 3 listopada 2005 r. łącząca strony przewiduje w § 10 pkt 1, że „bank w pierwszej kolejności podejmie działania w celu odzyskania niespłaconej kwoty kredytu wykorzystując ustanowione zabezpieczenia inne niż poręczenie Funduszu" - jednakże takie postanowienie zawarte w umowie nie wywołuje skutku prawnego w postaci wyłączenia solidarnej odpowiedzialności powódki. Taki skutek prawny w umowie nie został określony. Zgodnie z art. 881 k.c. w braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jako dłużnik solidarny. Wskazana wyżej umowa łącząca strony nie zawiera postanowienia, które przed dniem 1 maja 2012 r. wyłączałoby odpowiedzialność solidarną powódki jako poręczyciela M. O.. Pozwany dokładnie zrealizował postanowienie umowy, gdyż przed wystąpieniem o zapłatę do powódki prowadził czynności egzekucyjne tylko do majątku M. O. i podjął czynności zmierzające do wykorzystania innych form zabezpieczenia. Następnie wystąpił z wezwaniem do zapłaty w stosunku do powódki.

Zatem powódka nie może otrzymać ochrony prawnej, gdyż nie zastały spełnione przesłanki z art. 840 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c., pozwalające pozbawić wykonalności tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego wydanego przez Bank (...) we W. dnia 22 sierpnia 2011 r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Rawiczu, Wydział I Cywilny, sygn. akt I Co 1323/11, w którym zasądzono od powódki na rzecz pozwanego kwotę 108.474 zł. i dlatego jej powództwo zostało oddalone.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od wyroku wniosła powódka, zaskarżyła go w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucała:

-

naruszenie prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności art. 881 k.c. poprzez błędne uznanie, że postanowienia Generalnej Umowy o (...) z dnia 3 listopada 2005 r. nie wyłączają odpowiedzialności solidarnej powódki z tytułu umowy poręczenia z dnia 25.03.2009 r.

-

naruszenie norm prawa formalnego, a w szczególności: art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów zebranych w sprawie z uwagi na uznanie, że pozwany prawidłowo wykonał ciążące na nim obowiązki wynikające z Generalnej Umowy o (...) z dnia 3 listopada 2005 r.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego wydanego przez Bank (...)we W. z dnia 22 sierpnia 2011 r. nr (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Rawiczu, Wydział I Cywilny sygn. akt I Co 1323/11, w którym zasądzono od powoda na rzecz pozwanego kwotę 108.474,00 zł oraz o zasądzenie kosztów procesu za obie instancje ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji nie budzą wątpliwości i stąd Sąd Apelacyjny przyjmuje je za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Ustalenia te nie zostały skutecznie podważone w apelacji, w ramach zarzutu „naruszenia norm prawa formalnego”, w szczególności art. 233 § 1 kpc.

Analiza tego zarzutu pozwala na przyjęcie, że zawiera on przede wszystkim polemikę z dokonaną przez sąd I instancji wykładnią treści zobowiązania, łączącego strony, a więc dotyczy stosowania prawa materialnego, w pierwszej kolejności art. 65 kc.

Tego aspektu sprawy dotyczyła też ocena przez sąd „wiarygodności” zeznań prezesów zarządów obu stron.

Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika bowiem, że Sąd Okręgowy nie „odmówił wiary” zeznaniom prezesa powoda, bowiem mogłoby to dotyczyć jedynie przedstawianych w jego zeznaniach okoliczności faktycznych.

Tymczasem sąd, wbrew użytemu w pisemnych motywach orzeczenia zwrotowi językowemu, w rzeczywistości nie podzielił jedynie przedstawianej przez prezesa zarządu powodowej spółki interpretacji postanowień łączących strony umów.

Jedynym konkretnym zarzutem, mogącym dotyczyć stanu faktycznego sporu, jest twierdzenie apelacji, że, w załączeniu do wniosku o realizację poręczenia, pozwany dołączył jedynie zajęcie rachunku dłużnika w Banku (...) we W., a nie dołączył dowodów zajęcia innych rachunków bankowych, prowadzonych przez kredytobiorcę, w szczególności w (...)/L..

Tego rodzaju zarzut pozostaje jednak w oderwaniu od materiału dowodowego sprawy.

I tak, do pisma z dnia 5 kwietnia 2012r, kierowanego do powoda, pozwany dołączył dowody zajęcia w toku egzekucji nie tylko konta dłużnika w BS we W., ale także analogiczne zajęcia kont w bankach: (...) Bank S.A. (k. 39), Bank (...) S.A. (k.40) oraz (...) Bank (...) S.A. (k. 44).

Z kolei nie ma dostatecznych podstaw do przyjęcia, aby dłużnik prowadził rachunek bankowy w (...)/L.. Skarżący nie wskazuje zresztą, z czego wyprowadza tego rodzaju twierdzenie.

Nie doszło także do naruszenia przez sąd orzekający przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 65 kc oraz art. 881 kc.

Podzielić w pełni należy stanowisko Sądu Okręgowego, zgodnie z którym powód przyjął na siebie, jako poręczyciel, odpowiedzialność na zasadach ogólnych, wynikających m.in. z przepisu art. 881 kc, statuującego odpowiedzialność solidarną poręczyciela z dłużnikiem głównym.

Nie do przyjęcia jest, forsowana obecnie przez stronę powodową, wersja, zgodnie z którą zgodnym zamiarem stron (art. 65 § 2 kc) było wyłączenie solidarnej odpowiedzialności poręczyciela i przyjęcie, że będzie odpowiadał on za poręczony dług „subsydiarnie”, tzn. dopiero wówczas, gdy wierzyciel wykaże, iż nie jest w stanie zaspokoić się z majątku osobistego dłużnika i posiadanych zabezpieczeń kredytu.

Trafnie wskazał sąd I instancji na konkretne zapisy zarówno Generalnej umowy o współpracy z dnia 3 listopada 2005r, jak i oświadczenia o potrąceniu (k.13), które, przy racjonalnej ocenie stanu rzeczy, wykluczają taką interpretację przedmiotowych dokumentów.

Sprzeciwiają się przede wszystkim takiej wykładni stosunkowo krótkie terminy, w jakich wierzyciel mógł wystąpić o realizację poręczenia, po wystąpieniu stanu wymagalności długu kredytowego.

Przy przyjęciu, że odpowiedzialność poręczyciela aktualizować się będzie dopiero po bezskutecznym zakończeniu egzekucji przeciwko dłużnikowi głównemu, dochowanie przez wierzyciela ustalonych umownie terminów byłoby praktycznie niemożliwe.

Oznaczałoby to, że pozwany zgodził się na przyjęcie zupełnie dla niego bezużytecznego zabezpieczenia zobowiązania kredytowego, co należy wykluczyć, jako założenie absurdalne.

Podzielić należy także ustalenie Sądu Okręgowego, zgodnie z którym pozwany dopełnił formalnych wymogów, uzasadniających żądanie wywiązania się przez powoda z obowiązków poręczyciela, a wymienionych w § 10 i § 11 ramowej umowy o współpracy.

W szczególności pozwany, jako wierzyciel, wszczął uprzednio egzekucje z całego majątku dłużnika, w tym wykorzystując posiadane zabezpieczenia i powiadomił powoda o przebiegu windykacji, dodatkowo, na jego żądanie, przedstawiając obrazujące to dokumenty.

Natomiast, jak słusznie podnosił pozwany, do jego obowiązków nie należało wykazywanie, że egzekucja okazała się bezskuteczna.

Nie ma w tej sytuacji podstaw do przyjęcia, że zobowiązanie powoda jako poręczyciela wygasło, czy to na podstawie § 12 ust. 1 umowy, czy też z uwagi na zaspokojenie się przez wierzyciela w inny sposób.

Natomiast pozbawione istotnego znaczenia są, podnoszone dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, twierdzenia i zarzuty (zob. końcowa część uzasadnienia środka zaskarżenia), jakoby pozwany bezpodstawnie zwlekał z wszczęciem czynności windykacyjnych przeciwko dłużnikowi głównemu.

Okoliczności te pozostają bowiem bez znaczenia z punktu widzenia odpowiedzialności poręczyciela.

W konsekwencji należy uznać, że powód odpowiada za poręczony dług na zasadach przyjętych w umowie ramowej stron oraz oświadczeniu o poręczeniu z dnia 25 marca 2009r (art. 876 § 1 kc, art. 881 kc).

Pozwany jako wierzyciel miał zatem prawo do uzyskania przeciwko powodowi tytułu wykonawczego i wszczęcia na jego podstawie egzekucji.

Oznacza to zarazem, że nie zaszły okoliczności, o jakich mowa w art. 840 § 1 pkt. 1 kpc, uzasadniające pozbawienie tego tytułu wykonawczego wykonalności.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 kpc oraz powołanych wyżej przepisów prawa materialnego Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O należnych stronie pozwanej kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono (punkt 2 wyroku) na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc oraz art. 99 kpc w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 kpc, przy uwzględnieniu przepisów § 2 ust. 1 i 2 oraz § 12 ust. 1 pkt. 2) w zw. z § 6 pkt. 6) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 ze zm.).

/-/ B. Wysocki /-/ K. Józefowicz /-/ M. Głowacka