Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 września 1998 r.
II UKN 189/98
W sporze, w którym ubezpieczony kwestionuje obowiązek zwrotu nie-
należnie pobranych świadczeń, przedmiotem ustaleń sądu są tylko okoliczno-
ści z art. 106 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytal-
nym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), a kwestia objęta
treścią art. 106 ust. 4 tej ustawy może być podnoszona w postępowaniu egze-
kucyjnym.
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie: SA Beata Gudowska (spra-
wozdawca), SN Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 września 1998 r. sprawy z wniosku
Jadwigi K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. o zwrot
nienależnego świadczenia, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 9 grudnia
1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 30 listopada 1993 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w W. - po ustaleniu 35 lat okresów ubezpieczenia - przyznał Jadwidze K. emeryturę
na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia
1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z
przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 27).
W decyzji z dnia 26 czerwca 1996 r. organ rentowy wstrzymał wypłatę świad-
czenia od dnia 1 lipca 1996 r. i ustalił po stronie ubezpieczonej obowiązek zwrotu
kwoty 13.761,82 zł tytułem nienależnie pobranych świadczeń za okres od dnia 1 lis-
topada 1993 r. do 30 czerwca 1996 r., po tym, jak w trakcie kontroli wykryto, że
2
wnioskodawczyni w istocie nie przepracowała pełnych okresów objętych przedsta-
wionymi przez nią zaświadczeniami o zatrudnieniu (od 1 września 1958 r. do 31 maja
1969 r. oraz od 1 listopada 1966 r. do 1 października 1969 r.), przez co staż jej
ubezpieczenia ograniczył się tylko do 34 lat.
Odwołanie ubezpieczonej od tej decyzji Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Warszawie oddalił wyrokiem z dnia 24 września 1997 r., a
Sąd Apelacyjny oddalił jej apelację wyrokiem z dnia 9 grudnia 1997 r. przy ustaleniu,
że skarżąca pobrała emeryturę jako świadczenie nienależne, określone w art. 106
ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowni-
ków i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) i jest zobowiązana do jego zwrotu.
W kasacji ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego, nie kwestionującej
faktu pobrania nienależnego świadczenia, przytoczona została podstawa z art. 393
1
pkt 2 KPC, ze wskazaniem tylko na naruszenie przepisu art. 477
14
KPC, polegające
na oddaleniu apelacji pomimo braku wyjaśnienia - tak w postępowaniu przed orga-
nem rentowym, jak i przed Sądem Wojewódzkim - szczególnych okoliczności mogą-
cych stanowić podstawę do odstąpienia od żądania zwrotu świadczeń. W uzasad-
nieniu kasacji powołano ponadto art. 232 KPC, zarzucając Sądowi pierwszej instancji
pominięcie przeprowadzenia z urzędu dowodów dla ustalenia, czy w świetle sytuacji
materialnej i możliwości finansowych wnioskodawczyni, będzie ona w stanie dokonać
zapłaty nienależnie pobranego świadczenia w całości, czy w części i czy w
konsekwencji możliwe było odstąpienie przez organ rentowy od żądania zwrotu
świadczeń z mocy art. 106 ust. 4 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Składająca kasację wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku
Sądu Wojewódzkiego w Warszawie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, nie stwierdzając uzasadnionych podstaw kasacji, dostrzegł,
że zarzut naruszenia przepisu art. 477
14
KPC (dotyczący oddalenia odwołania) nie
odnosi się do postępowania przed Sądem drugiej instancji, nawet odpowiednio, gdyż
tu stosuje się przepis art. 385 KPC. Przytoczony zaś przy uzasadnieniu podstaw ka-
sacji przepis art. 232 KPC nie reguluje opisywanej sytuacji procesowej. Jeżeli bo-
wiem w kasacji chodzi o to, że Sąd Apelacyjny powinien był prowadzić dalsze, po-
głębione postępowanie dowodowe, to nie zostało w niej wykazane, że nieprzepro-
wadzenie takiego postępowania miało wpływ na wynik sprawy. Brak tego wpływu jest
3
zresztą oczywisty, gdyż okoliczności mające być - zdaniem skarżącego - przed-
miotem dowodu nie należą do istoty sporu.
Do istoty sporu o zwrot nienależnie wypłaconych świadczeń należy rozstrzyg-
nięcie o tym, czy świadczenia zostały wypłacone, mimo zaistnienia okoliczności po-
wodujących ustanie lub zawieszenie do nich prawa albo wstrzymanie wypłaty w ca-
łości lub w części oraz czy osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku
prawa do ich pobierania albo też czy świadczenie zostało przyznane lub wypłacone
na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów lub w innym wypadku wpro-
wadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia. Stwierdzenie, czy ubezpie-
czony jest zobowiązany do zwrotu pobranych świadczeń zależy od wyniku ustaleń w
tym zakresie, nie zaś od istnienia po jego stronie szczególnie uzasadnionych oko-
liczności, o jakich mowa w art. 106 ust. 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin, które ocenia organ rentowy. W sporze, w którym ubezpieczony
kwestionuje obowiązek zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, przedmiotem
ustaleń sądu są tylko okoliczności opisane w art. 106 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, a kwestia objęta treś-
cią art. 106 ust. 4 tej ustawy może być ewentualnie podnoszona w postępowaniu
egzekucyjnym.
Mając to na względzie Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji w jej granicach,
nie stwierdził, iżby opierała się na uzasadnionej podstawie, toteż orzekł jak w sen-
tencji na zasadzie art. 393
12
KPC.
========================================