Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 29 września 1998 r.
I PKN 344/98
Zarzut naruszenia art. 42 § 1 KP, bez wskazania konkretnych norm praw-
nych, do których przepis ten ogólnie odsyła, nie może stanowić uzasadnionej
podstawy kasacji.
Przewodniczący SSN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN:
Kazimierz Jaśkowski, Walerian Sanetra (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 29 września 1998 r. sprawy z po-
wództwa Danuty K. przeciwko Urzędowi Skarbowemu w D.G. o przywrócenie do
pracy na dotychczasowych warunkach, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 29
stycznia 1998 r. [...]
1. o d d a l i ł kasację;
2. zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej 50 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
W imieniu powódki Danuty K. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 29
stycznia 1998 r. [...], którym Sąd ten oddalił jej apelację od wyroku Sądu Rejonowe-
go-Sądu Pracy w Dąbrowie Górniczej z dnia 23 października 1997 r. [...]. Kierując
sprawę do Sądu Pracy powódka domagała się uznania za bezskuteczne wypowie-
dzenia zmieniającego dokonanego jej przez Urząd Skarbowy w D.G. Z ustaleń tego
Sądu wynika, że Danuta K. zatrudniona jest w pozwanym Urzędzie Skarbowym od
dnia 1 listopada 1992 r., początkowo na podstawie umowy o pracę na czas określo-
ny, a od dnia 1 listopada 1993 r. na podstawie umowy o pracę na czas nie określony,
na stanowisku starszego inspektora w Referacie Podatku Dochodowego i Obro-
2
towego od Osób Prawnych. Powódka otrzymała zakres czynności, którego nigdy nie
negowała. W okresie od 1 listopada 1992 r. do 27 października 1993 r. odbywała
aplikację administracyjną, którą ukończyła z wynikiem dobrym, od dnia 28 marca do
2 kwietnia 1996 r. ukończyła z wynikiem dobrym kurs na temat postępowania admi-
nistracyjnego, a od dnia 14 maja do 16 maja 1996 r. była słuchaczem kursu na te-
mat: „Zasady opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn oraz opłata skarbo-
wa”, który ukończyła z wynikiem bardzo dobrym. Komisja dokonująca oceny pracy
urzędników strony pozwanej we wrześniu 1996 r. wystawiła jej ocenę zadowalającą i
wystąpiła z wnioskiem o przesunięcie jej na stanowisko niesamodzielne. Powódka
została zapoznana z oceną komisji i nie wniosła do niej żadnych uwag. Pismem z
dnia 8 października 1996 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego poinformował powódkę,
że na podstawie Zarządzenia Wewnętrznego nr 4/96 z dnia 20 września 1996 r. w
sprawie zmiany obiegu dokumentów i zmian w sposobie funkcjonowania poszcze-
gólnych komórek Urzędu przenosi ją z dniem 15 października 1996 r. do Działu Po-
datku Dochodowego od Osób Fizycznych oraz że jej stanowisko służbowe i pozos-
tałe warunki umowy o pracę pozostają bez zmian. W dniu 29 października 1996 r.
powódka otrzymała na piśmie zakres czynności obejmujący prowadzenie całości
spraw związanych z podatkiem dochodowym od osób fizycznych nie prowadzących
działalności gospodarczej. W dniu 29 listopada 1996 r. powódka otrzymała wypo-
wiedzenie zmieniające w części dotyczącej zatrudnienia na stanowisku samodziel-
nym do spraw podatków majątkowych i opłat z zachowaniem 3 miesięcznego okresu
wypowiedzenia. Zaproponowano jej prowadzenie spaw związanych z podatkiem do-
chodowym od osób fizycznych w Dziale Podatku Dochodowego od Osób Fizycznych.
Jako przyczynę wypowiedzenia strona pozwana wskazała zmiany w funkcjonowaniu
poszczególnych komórek organizacyjnych Urzędu Skarbowego.
W oparciu o zeznania świadków Elżbiety J., Mirosławy S. i Barbary M. (na-
czelnika strony pozwanej) Sąd pierwszej instancji ustalił, że w związku z wprowa-
dzeniem komputerowego systemu Mini Poltax ogólnokrajowego programu podatko-
wego zaszła konieczność zmian organizacyjnych połączonych z przemieszczeniem
pracowników z jednych komórek organizacyjnych do innych. Propozycje zmian or-
ganizacyjnych opracował specjalny zespół powołany przez naczelnika. Po ich anali-
zie naczelnik pozwanego wydał Zarządzenie nr 4/96, mocą którego utworzono sta-
nowisko informacyjno-recepcyjne, bibliotekę akt, komórkę szybkiego wprowadzania
wszystkich typów deklaracji podatkowych, stanowiska obsługi kasowej. Zarządze-
3
niem wewnętrznym nr 5/96 komórce organizacyjnej do spraw podatku dochodowego
od osób fizycznych zostały powierzone zadania z zakresu orzecznictwa w sprawach
podatku dochodowego z działów specjalnych produkcji rolnej. Dokonując powódce
wypowiedzenia zmieniającego wzięto (również) pod uwagę, że w ramach oceny
pracy urzędników przeprowadzonej we wrześniu 1996 r. otrzymała ona ocenę za-
dowalającą, w związku z czym komisja sformułowała wniosek o przesunięcie jej na
stanowisko niesamodzielne. Oprócz powódki, w październiku 1996 r., 12 innych
pracowników zostało przeniesionych do innych komórek organizacyjnych.
Rozpoznając apelację powódki, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych stwier-
dził, że Sąd pierwszej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe w zakresie
umożliwiającym dokładne ustalenie stanu faktycznego sprawy. Skuteczność wypo-
wiedzenia zmieniającego zależy w szczególności od istnienia przyczyny uzasadnia-
jącej takie wypowiedzenie. Wobec poczynionych przez Sąd Pracy ustaleń słusznym
jest pogląd, że wypowiedzenie zmieniające dokonane zostało z przyczyn meryto-
rycznie uzasadnionych. Przyczynami tymi były zmiany organizacyjne w pozwanym
zakładzie pracy, polegające na zmianach w funkcjonowaniu poszczególnych komó-
rek Urzędu, pociągające za sobą konieczność przesunięć kadrowych. Zmiany te ob-
jęły również stanowisko, na którym zatrudniona była powódka. Komórce organiza-
cyjnej do spraw podatku dochodowego od osób fizycznych przypisane zostały zada-
nia w zakresie orzecznictwa w sprawach podatku z tytułu działów specjalnych pro-
dukcji rolnej, tymi zaś zagadnieniami (między innymi) zajmowała się powódka. Z
uwagi na ocenę komisji zachodziła ponadto potrzeba przeniesienia powódki na sta-
nowisko niesamodzielne. Zatem nie można wymagać od pozwanego, by zatrudniał
powódkę na samodzielnym stanowisku pracy w sytuacji, gdy miała ona problemy z
samodzielnym przygotowaniem prawidłowych projektów decyzji. Kierując się tymi
względami, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uznał, że wypowiedzenie zmie-
niające było uzasadnione, gdyż podyktowane było koniecznością dokonania prawid-
łowego rozmieszczenia kadr pracowniczych zgodnie z potrzebami zakładu pracy,
oraz kwalifikacjami i umiejętnościami powódki. Dodatkowo Sąd ten zwrócił uwagę, że
zmiana warunków pracy i płacy w rozumieniu art. 42 § 1 KP wymaga uprzedniego
wypowiedzenia tylko wtedy, gdy dotyczy uzgodnionych w umowie o pracę warunków
istotnych oraz pogarsza sytuację pracownika. Przez istotne warunki rozumie się
przede wszystkim rodzaj pracy (określony jej charakterem, funkcją lub stanowiskiem)
i miejsce pracy (w rozumieniu miejscowości, w której praca ma być wykonywana),
4
czas pracy oraz umówione wynagrodzenie. Bezsporne jest, że miejsce, czas pracy i
umówione wynagrodzenie nie uległy zmianie. Kwestyjne jest natomiast, czy zmienio-
ny został rodzaj pracy. Rodzaj pracy obejmuje te czynności, z którymi wiąże się naz-
wę zawodu i treść funkcji realizowanych na odpowiednim stanowisku pracy. Z
orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że dopuszczalne są zmiany niektórych wa-
runków pracy bez wypowiedzenia zmieniającego, przy zachowaniu dotychczasowego
stanowiska pracy. Na przykład w wyroku z dnia 7 listopada 1974 r., I PR 323/74
(OSNCP 1975 z. 6, poz. 103) Sąd Najwyższy przyjął, że zmiana przez zakład pracy
zakresu czynności pracownika nie stanowi istotnej zmiany warunków pracy wyma-
gającej wypowiedzenia, jeżeli czynności, które ma wykonywać pracownik, nie wykra-
czają poza obowiązki związane z pełnioną przez niego funkcją. Podobne stanowisko
zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 lutego 1976 r., I PRN 5/76 (OSNCP 1976 z.
10, poz. 226) oraz w wyroku z dnia 20 maja 1983 r., I PRN 65/83 (OSNCP 1983 z.
12, poz. 204). Na skutek przejścia powódki do działu podatku dochodowego od osób
fizycznych nie zostało zmienione ani stanowisko służbowe powódki, gdyż tak jak po-
przednio była zatrudniona na stanowisku starszego inspektora, ani wynagrodzenie,
ani też czas i miejsce pracy. Różnica dotyczyła wyłącznie zakresu czynności w czę-
ści obsługi innego rodzaju zobowiązania podatkowego, co jednak nie jest tożsame
ze zmianą rodzaju pracy. Zatem w istocie nie zachodziła potrzeba dokonywania wy-
powiedzenia zmieniającego. Ponieważ jednak w umowie o pracę stwierdzono, że
powódka będzie zatrudniona w referacie podatku dochodowego i obrotowego od
osób prawnych, postępowanie pracodawcy wypowiadającego jej umowę o pracę w
części dotyczącej zatrudnienia na stanowisku samodzielnym do spraw podatków
majątkowych i opłat, należy uznać za prawidłowe.
W kasacji sformułowany został zarzut naruszenia w zaskarżonym wyroku art.
42 § 1 KP przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie mogła zostać uwzględniona. Postawiony został w niej zarzut je-
dynie naruszenia art. 42 § 1 KP. Z jej uzasadnienia wynika jednakże, że powódka ma
także zastrzeżenia dotyczące ustaleń natury faktycznej, które stały się podstawą
rozstrzygnięcia Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Niezależnie od tego, iż są
one bezzasadne i gołosłowne, to nie mogły mieć znaczenia przy rozpoznawaniu ka-
5
sacji z powodów czysto „formalnych”. Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym
nie jest powołany do weryfikowania ustalonych faktów, a jedynie do badania, czy
przepisy prawa materialnego (art. 393
1
pkt 1 KPC) i przepisy postępowania (art. 393
1
pkt 2 KPC) zostały prawidłowo zastosowane przez sąd, który wydał zaskarżony wy-
rok. Oznacza to w szczególności, że ustalenia faktyczne w kasacji mogą być sku-
tecznie podważane jedynie w sposób pośredni, a mianowicie przez wykazanie, iż
przy ich dokonywaniu doszło do naruszenia przepisów postępowania i naruszenie to
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Kasacja powódki nie zawiera zarzutu
naruszenia prawa procesowego, a to oznacza, iż formułowane w jej uzasadnieniu
krytyczne uwagi co do nieścisłości i braków w ustaleniach podstawy faktycznej rozs-
trzygnięcia musiały zostać przez Sąd Najwyższy pominięte.
W istocie wadliwy „formalnie” jest także zarzut naruszenia art. 42 § 1 KP. W
myśl tego artykułu przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowied-
nio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy. Przepis ten w
żadnej mierze nie został naruszony w zaskarżonym wyroku, gdyż jego rozstrzygnię-
cie nie jest oparte na założeniu, iż do wypowiedzenia zmieniającego nie stosuje się
przepisów o wypowiedzeniu definitywnym. Co więcej, w typowych sytuacjach trudno
sobie wyobrazić, by mogło dojść do obrazy tego przepisu. Przepis ten odsyła bowiem
do innych przepisów, a to oznacza - jeżeli zarzut kasacji ma odnieść skutek -
konieczność wskazania konkretnych przepisów regulujących wypowiedzenie umowy
o pracę, które - zdaniem skarżącego - zostały naruszone. Z uzasadnienia kasacji
wynika przy tym, iż w gruncie rzeczy idzie w niej o to, że przy wypowiadaniu powódce
warunków pracy i płacy naruszono przepisy dotyczące wypowiadania umów o pracę,
jednakże przepisów tych w kasacji nie wskazano. Inaczej mówiąc, z jej uzasadnienia
wynika, iż nie tyle idzie o to, że naruszony został art. 42 § 1 KP (na temat tego na
czym naruszenie tego przepisu miałoby polegać nie ma w niej żadnych wyjaśnień),
ale że uchybiono przepisom o wypowiadaniu umów o pracę, do których art. 42 § 1
KP odsyła. To zaś oznacza, że w istocie zarzut kasacji sprowadza się do
twierdzenia, iż naruszone zostały przepisy o wypowiadaniu umów o pracę (dotyczące
jego trybu i formy), jednakże bez wskazania, o jakie konkretnie przepisy z tego
zakresu idzie. To zaś prowadzi do wniosku, że wywody uzasadnienia kasacji na te-
mat naruszenia przepisów dotyczących trybu i formy wypowiedzenia są bezprzed-
miotowe. Sąd Najwyższy rozpoznaje bowiem sprawę w granicach kasacji (z urzędu
6
pod rozwagę bierze jedynie nieważność postępowania - art. 393
11
KPC). Granice te
wyznaczone są zaś zwłaszcza przez wskazane w kasacji jej podstawy - przez które
rozumieć należy wymienione w niej konkretne przepisy, które według skarżącego
zostały naruszone w zaskarżonym wyroku - oraz ich uzasadnienie (art. 393
3
KPC).
Na tle rozpoznawanej sprawy oznacza to w szczególności, iż za prawidłowo wska-
zaną podstawę kasacyjną nie mogą być uznane zawarte w jej uzasadnieniu stwier-
dzenia, iż w sprawie doszło do naruszenia przepisów dotyczących trybu i formy (za-
sad, jak pisze się w innym miejscu uzasadnienia kasacji) wypowiedzenia „wynikają-
cych w tej materii z KP.”. W tym stanie rzeczy bezzasadny jest - jak wspomniano -
zarzut naruszenia przez Sąd w zaskarżonym wyroku art. 42 § 1 KP. Natomiast zarzut
naruszenia przepisów dotyczących trybu i formy (zasad) wypowiedzenia zmieniają-
cego nie mógł zostać wzięty pod rozwagę, gdyż z uwagi na regulację wynikającą z
art. 393
11
KPC w związku z art. 393
3
KPC oznaczałoby to wyjście przez Sąd Najwyż-
szy poza granice jego kompetencji orzeczniczej. Ponadto zarzut ten jest merytorycz-
nie chybiony. Towarzyszy mu przy tym błędny pogląd uzasadnienia kasacji, że „na-
ruszenie procedury wypowiadania przez pracodawcę winno powodować bezwzględ-
ną jego nieważność z przyczyn formalnych”. Uchybienia dotyczące trybu i formy wy-
powiadania umów o pracę, z mocy rozwiązań przyjętych w Kodeksie pracy, nie po-
ciągają bowiem za sobą nieważności dokonanej czynności prawnej.
Niezależnie od tego na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w
sprawie oraz uzasadnienia wyroku zaskarżonego kasacją, a także rodzaju, wagi i
sposobu przedstawienia zarzutów w uzasadnieniu kasacji, Sąd Najwyższy jest zda-
nia, iż rozstrzygnięcie Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych jest prawidłowe. W
świetle ustalonego stanu faktycznego sprawy nie budzi zwłaszcza wątpliwości to, że
istniało uzasadnienie (w rozumieniu art. 45 KP w związku z art. 42 § 1 KP) dla wy-
powiedzenia powódce warunków pracy i płacy przez stronę pozwaną.
Z powyższych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393
12
KPC orzekł
jak w sentencji.
========================================