Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 1 października 1998 r.
I PKN 353/98
Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia z
winy pracownika nie stanowi bezprawnego działania w rozumieniu art. 24 § 1
KC nawet wówczas, gdy jego przyczyna okazała się nieprawdziwa.
Przewodniczący: SSN Maria Mańkowska (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 1 października 1998 r. sprawy z po-
wództwa Urszuli D. przeciwko Przemysławowi R., Robertowi R., Krzysztofowi R. -
właścicielom Agencji Turystyczno-Ubezpieczeniowej „K.” S.C. w B. o zapłatę, na
skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku z dnia 11 marca 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Urszula D. po sprecyzowaniu powództwa w piśmie z 24 czerwca
1997 r. wniosła o zasądzenie od pozwanych Przemysława R., Roberta R. i Krzysz-
tofa R. solidarnie, jako właścicieli Agencji Turystyczno-Ubezpieczeniowej „K.” s.c. w
B., w której była zatrudniona do 31 stycznia 1995 r., łącznej kwoty 36 254 zł w tym:
30 000 tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jej dóbr osobistych przez oskarżenie
o kradzież pieniędzy w piśmie rozwiązującym umowę o pracę, 1 800 zł kosztów
leczenia, 840 zł kosztów adwokackich w sprawie karnej i 3 600 zł z tytułu utraconych
zarobków.
Pozwani nie uznali powództwa i wnieśli o jego oddalenie.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 12 listopada 1997 r. oddalił powództwo i ustalił, że powódka była zatrud-
niona w pozwanym zakładzie od 1 września 1993 r. do 31 stycznia 1995 r. na sta-
nowisku pracownika biurowego. Pozwani rozwiązali umowę o pracę w trybie art. 52 §
2
1 pkt 2 KP z powodu zagarnięcia przez powódkę kwoty 265 000 zł pobranych od
firmy „R.”. Roszczenia powódki dotyczące odszkodowania z tytułu bezpodstawnego
rozwiązania umowy o pracę i sprostowania świadectwa pracy zostały zasądzone
przez Sąd Pracy w Białymstoku. W dniu 2 stycznia 1995 r. powódka uległa wypad-
kowi przy pracy, doznając rozległych oparzeń II i III stopnia wskutek oblania jej roz-
tworem wodorotlenku sodowego, jednak wobec niewykrycia sprawcy przestępstwa,
postępowanie karne zostało umorzone przez Prokuratora Rejonowego. Jednorazowe
odszkodowanie z ubezpieczenia społecznego , jak i odszkodowanie majątkowe z
ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków również zostało powódce wy-
płacone .
Wyrokiem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 4 grudnia 1996 r. powódka
została uniewinniona od zarzucanego jej zagarnięcia w grudniu 1994 r. kwoty 605,80
zł. na szkodę firmy „K.”. Sąd Wojewódzki uznał, że zebrany materiał dowodowy nie
daje podstawy do ustalenia odpowiedzialności pozwanych z art. 24 KC, ponieważ nie
zostało udowodnione, iż pozwani rozgłaszali okoliczności związane ze sprawą karną
i naruszyli dobre imię powódki w miejscu jej zamieszkania. Wypadek przy pracy nie
został spowodowany postępowaniem ani zaniechaniem pozwanych, brak jest zatem
podstaw do przypisania im odpowiedzialności na podstawie art. 435 i 436 KC.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 11 marca 1998 r. oddalił apelację powódki i uznał za prawidłowe stano-
wisko Sądu pierwszej instancji, że roszczenie powódki o zasądzenie zadośćuczy-
nienia w związku z naruszeniem jej dóbr osobistych jest bezpodstawne. Pozwani,
jako pracodawcy byli uprawnieni do rozwiązania z powódką umowy o pracę, jak
również do powiadomienia Prokuratury o popełnieniu przestępstwa. Obie te czynno-
ści nie są bezprawne pomimo faktu, że powódka została uniewinniona od zarzuca-
nego jej czynu i otrzymała odszkodowanie z tytułu niesłusznego rozwiązania stosun-
ku pracy w trybie natychmiastowym. W tej sytuacji, nie ma zastosowania przepis art.
24 KC w związku z art. 300 KP, skoro przepisy prawa pracy (art. 56 i następne) wy-
czerpująco regulują uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwią-
zania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia. Bezpodstawne są rów-
nież roszczenia powódki o zwrot kosztów leczenia i z tytułu utraconych zarobków w
sytuacji, gdy nie została udowodniona wina umyślna lub niedbalstwo pozwanych i
związek przyczynowy między zawinionym postępowaniem pozwanych i poniesioną
przez powódkę szkodą. Koszty zastępstwa procesowego nie mogą być przedmiotem
3
rozpoznania w innym postępowaniu, niż w którym takie zastępstwo miało miejsce.
Powódka zaskarżyła kasacją powyższy wyrok zarzucając nieważność postę-
powania na podstawie art. 379 pkt 3 KPC, polegającą na ponownym rozpoznaniu
spraw wcześniej prawomocnie rozstrzygniętych , naruszenie prawa materialnego -
art. 23 i 24 KC w związku z art. 300 KP przez uznanie, że odpowiedzialność pozwa-
nych kształtuje się na zasadzie winy w rozumieniu art. 415 KC oraz naruszenie
prawa procesowego - art. 201 w związku z art. 217 KPC przez nieuwzględnienie
wniosku o przekazanie sprawy Sądowi rzeczowo właściwemu, co miało istotny wpływ
na wynik sprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje :
Kasacja nie jest zasadna. W przedmiotowej sprawie nie zaszła nieważność
postępowania, o której mowa w art. 379 pkt 3 KPC, ponieważ Sądy pierwszej i dru-
giej instancji rozpoznawały roszczenie powódki o odszkodowanie z art. 24 KC, które
w sprawach między stronami nie stanowiło dotąd przedmiotu rozpoznania ani pra-
womocnego rozstrzygnięcia sądowego.
Roszczenie o odszkodowanie na podstawie art. 24 KC powódka wywodzi z
faktu, iż strona pozwana rozwiązując z nią umowę o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 2
KP dopuściła się bezprawnego naruszenia jej dóbr osobistych. Słusznie zatem Sądy
obu instancji uznały, że sprawa jest z zakresu prawa pracy na podstawie art. 476 § 1
pkt 1 KPC i nie było podstaw do uwzględnienia wniosku powódki o przekazanie
sprawy sądowi cywilnemu na podstawie art. 17 i 201 KPC.
Niezasadny jest również zarzut kasacji naruszenia art. 24 KC. Stosownie do §
1 tego przepisu - ten, czyje dobro osobiste zostało zagrożone lub naruszone cudzym
działaniem, może domagać się ochrony zagrożonego lub naruszonego dobra, chyba
że działanie nie jest bezprawne. To domniemanie bezprawności działania wyłącza
działanie w ramach porządku prawnego, jak i wykonywanie prawa podmiotowego.
Kodeks pracy w art. 52 § 1 pkt 2 stanowi, że pracodawca może rozwiązać umowę o
pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie popełnienia przez pracownika w
czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnienie
go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało
stwierdzone prawomocnym wyrokiem. Wynikające z tego przepisu podmiotowe
4
prawo pracodawcy do natychmiastowego rozwiązania umowy o pracę z pracowni-
kiem, z przyczyn wyżej wskazanych, wyłącza bezprawność postępowania pracodaw-
cy w aspekcie art. 24 § 1 KC także wówczas, gdy następnie okaże się w wyniku pos-
tępowania karnego, że przestępstwo nie zostało popełnione. Podobnie rozstrzygnął
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 marca 1994 r., III PZP 9/94 (OSNAPIUS 1994 nr
2, poz. 26), w której stwierdził, że „ Prowadzenie przez zakład pracy samodzielnego
postępowania w celu wyjaśnienia, czy zachowanie pracownika nosi znamiona
oczywistości przestępstwa, o którym mowa w art. 52 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy samo
przez się nie przesądza o bezprawności takiego działania w rozumieniu art. 24 § 1
kodeksu cywilnego także wówczas, gdy przypisywane pracownikowi przestępstwo
nie zostało przez niego popełnione”, a także w wyroku z dnia 23 września 1997 r., I
PKN 287/97 (OSNAPIUS 1998 nr 14, poz. 419), w którym przyjęto, iż „Nie stanowi
działania bezprawnego w rozumieniu art. 24 § 1 KC podanie w piśmie do zarządu
zakładowej organizacji związkowej ( art. 38 KP ), jako przyczyny zamierzonego wy-
powiedzenia umowy o pracę, zachowania pracownika ocenionego jako naruszające
obowiązki pracownicze, czy też wskazanie jego nieprzydatności do pracy na zajmo-
wanym stanowisku, bez względu na to, czy oceny i stwierdzenia sformułowane przez
pracodawcę odpowiadają rzeczywistości.” Sąd Najwyższy w obecnym składzie po-
dziela powyższy pogląd, że wykonanie przez pracodawcę jego prawa do rozwiązania
z pracownikiem umowy o pracę nie stanowi bezprawnego działania nawet wówczas,
jeżeli przyczyna tego rozwiązania okazała się nieprawdziwa. Sądy obu instancji pra-
widłowo przyjęły, że odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o
pracę z pracownikiem zostało wyczerpująco unormowane w przepisach Kodeksu
pracy, nie mają zatem zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego stosowane do sto-
sunku pracy na podstawie art. 300 KP, to jest jedynie w sprawach nie unormowanych
przepisami prawa pracy.
Ponieważ w ustalonym w sprawie stanie faktycznym nie zostało potwierdzone,
że pozwani bezprawnie rozgłaszali okoliczności związane ze sprawą karną powódki
albo naruszyli jej dobre imię w miejscu zamieszkania, brak jest podstaw do zastoso-
wania art. 24 w związku z art. 23 KC .
Z tych wszystkich względów i na podstawie art. 39312
KPC Sąd Najwyższy
orzekł, jak w sentencji.
========================================