Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 7 października 1998 r.
II UKN 247/98
Jeżeli w sprawie o odszkodowanie z tytułu wypadku w drodze do pracy
sąd drugiej instancji, zmieniając zaskarżony apelacją wyrok nie orzekł o
całości żądania pozwu, a żadna ze stron w przewidzianym terminie nie złożyła
wniosku o uzupełnienie wyroku, to kasacja skierowana przeciwko orzeczeniu
nie istniejącemu podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna (art. 351 w związku
z art. 3938
KPC).
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie: SA Beata Gudowska (spra-
wozdawca), SN Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 października 1998 r. sprawy z po-
wództwa Andrzeja K. przeciwko Gminnej Spółdzielni “S.Ch.” w S. o odszkodowanie z
tytułu zwiększonego uszczerbku na zdrowiu, na skutek kasacji powoda od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 5
marca 1998 r. [...]
p o s t a n o w i ł:
o d r z u c i ć kasację.
U z a s a d n i e n i e
Andrzej K. doznał w dniu 18 marca 1986 r. zawału serca, który został uznany
za wypadek przy pracy. Z tego tytułu uzyskał od ówczesnego pracodawcy - Gminnej
Spółdzielni “S.Ch.” w S. odszkodowanie odpowiadające 30 % długotrwałego
uszczerbku na zdrowiu. W związku jednak z pogorszeniem stanu zdrowia (zalicze-
niem do II grupy inwalidztwa) i uzyskaniem w dniu 24 stycznia 1996 r. orzeczenia
Obwodowej Komisji Lekarskiej do spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia stwierdzającego
zwiększenie uszczerbku do 70 %, tj. o dalsze 40 %, wezwał Spółdzielnię do zapłaty
odszkodowania uzupełniającego, a wobec braku odpowiedzi, wystąpił przeciwko niej
2
z pozwem o zapłatę 7.936 zł z odsetkami od daty stwierdzenia zwiększonego
uszczerbku.
Wyrokiem z dnia 24 listopada 1997 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kaliszu za-
sądził na rzecz powoda kwotę 9.828 zł tytułem odszkodowania za 40 % uszczerbku
na zdrowiu według stawki obowiązującej w dniu orzekania, a oddalił powództwo o
odsetki. Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji oparte zostało na treści przywoła-
nego już orzeczenia Obwodowej Komisji Lekarskiej do spraw Inwalidztwa i Zatrud-
nienia oraz na stwierdzeniu, że z datą jego wydania - wobec niezaskarżenia przez
stronę pozwaną - stało się ostateczne, zaś roszczenie o odszkodowanie w ustalonej
nim wysokości - wymagalne. Ferując wyrok, Sąd Rejonowy pominął treść dwu opinii
lekarskich, z których dowód przeprowadził, a które stwierdzały zwiększenie
uszczerbku jedynie o 10 %.
Pominięte przez Sąd Rejonowy jako dowody w sprawie opinie lekarskie stały
się podstawą orzeczenia Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Kaliszu, który - uwzględniając częściowo apelację pozwanej Spółdzielni -
zasądził od niej, w miejsce kwoty wynikającej z wyroku Sądu Rejonowego, odszko-
dowanie w kwocie 2.541 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 marca 1998 r. do dnia
zapłaty, a w pozostałym zakresie apelację oddalił. Jednocześnie Sąd Wojewódzki
odrzucił w wyroku apelację powoda jako spóźnioną.
Powód domagał się uchylenia wyroku w części uwzględniającej apelację
strony pozwanej. Podał, że nie było sporu co do stopnia pogłębienia się uszczerbku
na zdrowiu, bowiem orzeczenie Obwodowej Komisji Lekarskiej do spraw Inwalidztwa
i Zatrudnienia stwierdzające ten uszczerbek nie zostało w odpowiednim trybie zak-
westionowane przez stronę pozwaną, toteż Sąd Wojewódzki, poddając treść tego
orzeczenia ocenie, dopuścił się naruszenia prawa materialnego przez błędną wy-
kładnię przepisów art. 9, 36 i 37 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1883 r. Nr
30, poz. 144 ze zm.) oraz § 6 i 7 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjal-
nych oraz Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 10 października 1975 r. w sprawie za-
sad i trybu orzekania o uszczerbku na zdrowiu oraz wypłacania świadczeń z tytułu
wypadku przy pracy, w drodze do pracy i z pracy oraz z tytułu chorób zawodowych
(Dz.U. Nr 36, poz. 199). Powód podniósł również, że jeżeli Sąd Wojewódzki zamie-
rzał poczynić ustalenia odmienne od ustaleń Sądu Rejonowego i oprzeć je na innych
dowodach, to powinien był zażądać opinii instytutu kardiologii. Opierając się tymcza-
3
sem na opiniach, które były niewyczerpujące i wadliwie oceniały stan jego zdrowia,
dopuścił się także naruszenia przepisów postępowania, a mianowicie art. 5, 217, 233
§1, 278, 241, 328 § 2, 381 oraz 371 pkt 5 KPC.
Wskazując na powyższe podstawy powód wnosił o uchylenie zaskarżonego
wyroku “... w części nie orzekającej o zasądzeniu kwoty 9.828 zł ...” i o przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Wojewódzki w Kaliszu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Dokonując zmiany wyroku Sądu Rejonowego, zasądzającego na rzecz powo-
da kwotę 9.828 zł i oddalającego powództwo dotyczące odsetek od dnia 1 marca
1996 r., Sąd Wojewódzki zmienił ten wyrok w części uwzględniającej powództwo
tylko w ten sposób, że zasądzoną nim kwotę obniżył do 2.541 zł. Zarazem jednak
Sąd Wojewódzki nie oddalił powództwa co do kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy
kwotą zasądzoną w pierwszej instancji a uwzględnioną ostatecznie po rozpoznaniu
apelacji strony pozwanej ani też nie podjął w tej kwestii innej decyzji procesowej, a
żadna ze stron nie wniosła o uzupełnienie tego istotnego braku wyroku. Ostatecznie
roszczenie zgłoszone w pozwie nie zostało przez Sąd Wojewódzki w całości
uwzględnione, ale także nie zostało w żadnej części oddalone, zatem brak jest
przedmiotu zaskarżenia. Dostrzegł to zresztą sam powód, skoro nazwał skarżony
kasacją element wyroku “częścią nieorzekającą o zasądzeniu”. W tej sytuacji kasację
powoda trzeba uznać za wymierzoną przeciwko orzeczeniu nieistniejącemu, a więc
podlegającą odrzuceniu jako niedopuszczalną.
Trzeba zaznaczyć, że problem dopuszczalności zaskarżenia wyroku w części
nie uwzględniającej roszczenia, którego w orzeczeniu wyraźnie nie oddalono, został
rozstrzygnięty jeszcze w systemie rewizyjnym (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z
dnia 22 kwietnia 1952 r., C 1040/52, NP 1953 nr 8-9, s.153, z dnia 9 grudnia 1957 r.,
4 CR 1188/56, PUG 1959 nr 8, s. 314, z dnia 2 czerwca 1964 r., I PR 10/63, OSNCP
1965 z. 5, poz. 80, z dnia 24 listopada 1971 r., I PR 75/71, OSNPG 1972 nr 7, poz.
46, z dnia 12 listopada 1982 r., II URN 144/82, OSPiKA 1984 z. 1, poz. 17 oraz uza-
sadnienie uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 30 kwietnia 1966 r., III PZP 15/66,
OSNCP 1966 z. 12, poz. 204), a słuszność zajętego wówczas stanowiska potwier-
dzono także na gruncie postępowania kasacyjnego (por. postanowienia Sądu Naj-
wyższego z dnia 25 lutego 1997 r., II CKN 15/97, OSNC 1997 z. 6-7, poz.89 oraz z
4
dnia 8 lipca 1997 r., I CZ 76/97, z dnia 29 kwietnia 1997 r., I CKU 51/97 i z dnia 21
kwietnia 1998 r., III CZ 43/98 - nie publikowane).
Należy również przypomnieć, że w jednym tylko przypadku, mimo braku orze-
czenia co do żądania strony, Sąd Najwyższy dopuścił skargę rewizyjną, a mianowicie
w sprawie o świadczenie z ubezpieczenia społecznego, w której - ze względu na jej
specyfikę - uznał, że przyznanie świadczenia niższego, bez oddalenia jednocześnie
dalszego żądania, oznacza implicite odmowę świadczenia wyższego (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 29 września 1982 r., II URN 136/82, OSPiKA 1984 nr 1, poz.
18). Podobną metodę argumentacji zastosował Sąd Najwyższy stwierdzając, że za-
sądzenie na rzecz strony zwrotu kosztów procesu w wysokości niższej niż docho-
dzona jest równoznaczne - mimo braku stosownego wyrzeczenia – z oddaleniem
żądania w pozostałej wysokości (uchwała Sądu Najwyższego z dnia
11 lipca 1972 r., III PZP 14/72, OSNCP 1972 z. 2, poz.215).
Takie wypadki w rozpoznawanej sprawie jednak nie występują, gdyż kasacja
powoda dotyczy sytuacji, w której orzeczenie Sądu drugiej instancji wyraźnie pomija
sprecyzowane w pozwie żądanie i jest przez to niekompletne. W tej sytuacji Kodeks
postępowania cywilnego przewiduje jedynie możliwość uzupełnienia orzeczenia w
trybie art. 351 KPC lub ponowne wytoczenie powództwa, nie ma natomiast możliwo-
ści wniesienia środka odwoławczego z żądaniem uchylenia orzeczenia nieistniejące-
go.
Reasumując, Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że jeżeli w sprawie o
odszkodowanie z tytułu wypadku w drodze do pracy sąd drugiej instancji, zmieniając
zaskarżony wyrok, nie orzekł o całości żądania apelacji, a żadna ze stron w prze-
widzianym terminie nie złożyła wniosku o uzupełnienie wyroku, to kasacja skierowa-
na przeciwko orzeczeniu nieistniejącemu podlega - jako niedopuszczalna - odrzuce-
niu, (art. 3938
KPC).
========================================