Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 października 1998 r.
I PKN 345/98
Przepisy Kodeksu handlowego i Prawa bankowego przewidujące powo-
ływanie członków zarządu spółki akcyjnej (banku) nie są odrębnymi przepisami
upoważniającymi do nawiązywania stosunku pracy na podstawie powołania
(art. 68 § 1 KP).
Przewodniczący: SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN:
Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 13 października 1998 r. sprawy z po-
wództwa Jana P. przeciwko Bankowi [...] S.A. w K. o odszkodowanie, na skutek ka-
sacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Krakowie z dnia 2 grudnia 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Krakowie do ponownego rozpoznania pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania w sprawie.
U z a s a d n i e n i e
Powód Jan P. w sprawie przeciwko Bankowi [...] S.A. w K. o odszkodowanie z
tytułu wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę wniósł kasację od wyroku Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 2 grudnia
1997 r. [...]. Zaskarżonym wyrokiem oddalono apelację powoda od wyroku Sądu
pierwszej instancji oddalającego powództwo. Sądy ustaliły, iż powód był wicepreze-
sem zarządu pozwanego Banku. Dnia 30 sierpnia 1996 r. został odwołany z zarządu,
dnia 3 września 1996 r. doręczono mu wypowiedzenie, ale ponieważ był chory, to
stosunek pracy uległ rozwiązaniu po powrocie do pracy (dnia 31 maja 1997 r.). W
kasacji postawiono zarzut naruszenia art. 68 KP w związku z art. 8 ustawy z dnia 2
lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw
2
(Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) przez przyjęcie, że powód był zatrudniony na pods-
tawie powołania, co pozbawia go roszczenia o odszkodowanie z tytułu niezgodnego
z prawem wypowiedzenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty kasacji są uzasadnione.
Według art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. stosunki pracy z pracowni-
kami zatrudnionymi na podstawie powołania na czas określony albo na czas nie
określony na stanowiskach pracy nie wymienionych w przepisach, o których mowa w
art. 68 § 1 Kodeksu pracy, przekształcają się z dniem wejścia w życie tej ustawy,
odpowiednio w stosunki pracy na podstawie umowy o pracę na czas określony albo
na czas nie określony. Przed tą nowelizacją można było zatrudniać na podstawie
powołania trzy grupy pracowników: a) kierownika zakładu pracy i jego zastępcę (art.
68 § 1 KP), b) osoby wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 20 listo-
pada 1974 r. w sprawie określenia stanowisk kierowniczych, na których zatrudnia się
pracowników w drodze powołania (Dz.U. Nr 45, poz. 268 ze zm.), c) osoby wskazane
w rozporządzeniach wydanych na podstawie art. 298 KP lub w ustawach
szczególnych.
Po tej nowelizacji art. 68 KP dopuszcza nawiązywanie stosunków pracy na
podstawie powołania tylko w przypadkach określonych w odrębnych przepisach albo
w przepisach wydanych na podstawie art. 298 KP. Oznacza to, że jeżeli od dnia 2
czerwca 1996 r. (to jest od wejścia w życie nowelizacji Kodeksu pracy z dnia 2 lutego
1996 r.) istnienie stosunku pracy z powołania nie miało podstawy w ustawie szcze-
gólnej (odrębnych przepisach) albo przepisach wydanych na podstawie art. 298 KP,
to ten stosunek pracy przekształcił się w stosunek umowny. W sprawie nie jest jasne,
jaki charakter miał stosunek pracy powoda przed dniem 2 czerwca 1996 r. (umowny
czy z powołania). Rozwiązanie tej kwestii nie jest jednakże istotne dla rozstrzygnięcia
sporu. Jego istota dotyczy bowiem kwestii, czy od dnia 2 czerwca 1996 r. istniała
ustawowa podstawa (bo nie ma sporu, że nie było jej w przepisach wydanych na
podstawie art. 298 KP) do zatrudniania na podstawie powołania w rozumieniu art. 68
KP członka zarządu (wiceprezesa) banku będącego spółką akcyjną. Sądy obu ins-
tancji uznały, że podstawą do tego jest przepis art. 75 ust. 2 Prawa bankowego (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 ze zm.) stanowiący, że prezesa, wice-
3
prezesów i pozostałych członków zarządu banku powołuje rada banku, jeżeli statut
banku nie stanowi inaczej. Statut pozwanego Banku w § 35 powtarzał treść przepisu
art. 75 § 2 Prawa bankowego. Sąd drugiej instancji wskazał także na przepis art. 368
KH stanowiący, że członkowie zarządu mogą być w każdej chwili odwołani, co jednak
nie uwłacza ich roszczeniom z umowy o pracę. Nie jest trafny pogląd, iż powołanie
członka zarządu spółki akcyjnej (banku), mające podstawę w prawie handlowym lub
bankowym jest jednocześnie powołaniem w rozumieniu art. 68 KP, czyli że poza na-
wiązaniem stosunku członkostwa w zarządzie powoduje ono również powstanie sto-
sunku pracy z powołania (art. 2 w związku z art. 68 § 1 KP). Przepisy prawa handlo-
wego i bankowego używały bowiem określenia „powołanie” już znacznie wcześniej,
zanim w Kodeksie pracy z 1974 r. stworzono nową podstawę powstania stosunku
pracy nazwaną „powołaniem”. W odniesieniu do spółki akcyjnej w Kodeksie handlo-
wym z 1934 r. stanowi się, że do zarządu mogą być powołane osoby spośród akcjo-
nariuszy lub spoza ich grona (art. 366 § 2) oraz że członkowie pierwszego zarządu
mogą być powołani najwyżej na dwa lata (art. 367 § 1). O „powołaniu” członka za-
rządu banku będącego spółką akcyjną stanowił także art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 13
kwietnia 1960 r. o prawie bankowym (Dz.U. Nr 20, poz. 121 ze zm.). Wynika stąd, że
powód bez wątpienia po wejściu w życie nowelizacji Kodeksu pracy z dnia 2 lutego
1996 r. (to jest od dnia 2 czerwca 1996 r.) - nawet jeżeli wcześniej mogły być co do
tego wątpliwości wynikające z łączącej strony „umowy o pracę z powołania” - był
pracownikiem strony pozwanej zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Powoła-
nie na stanowisko członka zarządu (a następnie wiceprezesa zarządu) spowodowało
jedynie nawiązanie stosunku członkostwa w zarządzie (stosunku organizacyjnego), z
którym nie jest związany stosunek pracy, a funkcje te mogą być wykonywane na
podstawie różnych stosunków cywilnoprawnych (w szczególności na podstawie
umów nie nazwanych, do których odpowiednio stosuje się przepisy o zleceniu - art.
750 KC). Jeżeli jednak strony łączył stosunek pracy, to sytuację powoda określają
przepisy Kodeksu pracy. Sąd drugiej instancji ponownie rozpoznając sprawę powi-
nien zatem rozważyć, czy rozwiązanie umowy o pracę z powodem było zgodne z
prawem, a także wziąć pod uwagę, na ile uzasadnione jest jego roszczenie o odsz-
kodowanie z tego tytułu. Ustalono, iż stosunek pracy rozwiązał się z dniem 31 maja
1997 r. Jest to data końcowa usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu
choroby. Nie jest wyjaśnione w sprawie, dlaczego strony sporu traktują tę datę jako
termin ustania stosunku pracy. Z jednej bowiem strony wypowiedzenie umowy o
4
pracę z dnia 30 sierpnia 1996 r. powinno doprowadzić do ustania stosunku pracy z
jego upływem, z drugiej zaś - jeżeli traktowano stosunek pracy powoda jako stosu-
nek z powołania - zgodnie z art. 72 § 1 KP, jeżeli odwołanie nastąpiło w okresie
usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bieg wypowiedzenia rozpocząłby się po
upływie tego okresu.
Konkludując Sąd Najwyższy uważa, że powoda z pozwanym w dacie rozwią-
zania stosunku pracy łączył stosunek umowny, a zatem Sąd drugiej instancji powi-
nien rozważyć zakres przysługujących mu roszczeń, jeżeli uzna je za zasadne.
Z tych względów na podstawie art. 393
13
§ 1 KPC orzeczono jak w sentencji.
========================================