Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Maria Padarewska - Hajn (spr.)

SSA Jacek Zajączkowski

Protokolant: sekr. sądowy Aleksandra Słota

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2013 r. w Łodzi

sprawy J. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 15 maja 2012 r., sygn. akt: V U 689/12;

oddala apelację.

Sygn. akt: III AUa 1163/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 maja 2012 roku Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. z dnia 16 lutego 2012 r. i przyznał J. A. prawo do emerytury począwszy od dnia 1 grudnia 2011 roku.

Powyższe rozstrzygnięcie poprzedziły następujące okoliczności faktyczne:

Wnioskodawca J. A. urodził się (...) r. Na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił on 28 lat 7 miesięcy i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych w tym 11 lat 2 miesiące i 9 dni okresów pracy w szczególnych warunkach od dnia 6 maja 1975 r. do dnia 13 lipca 1986 r. w Przedsiębiorstwie Państwowych Gospodarstw Rolnych w L.. Na dzień złożenia wniosku o emeryturę i dzień wydania zaskarżonej decyzji wnioskodawca nie pozostawał w stosunku pracy. Nie jest również członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Od 1969 r. J. A. ma uprawnienia do kierowania ciągnikami z przyczepami o ładowności do 10 ton .

Od dnia 19 czerwca 1971 roku do dnia 5 maja 1975 roku J. A. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni (...)w B. Filia w M. jako kierowca ciągnika kołowego

Pracując jako kierowca ciągnika rolniczego wnioskodawca ciągnikiem rolniczym U. C- (...) wykonywał rożne prace polowe jak orkę, koszenie trawy, bronowanie, wykonywał opryski, kopał ziemniaki. W okresie żniw był kierowcą kombajnu typu (...). Pracę ta wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, a często swoją pracę wykonywał w godzinach nadliczbowych. W okresie zimowym wnioskodawca pracował przy transporcie wapna kierując ciągnikiem marki U. (...). Sporadycznie zimą w okresie silnych mrozów pracował przy naprawie ciągników

Od dnia 6 sierpnia 1986 r. do dnia 31 marca 1991 r. wnioskodawca J. A. był zatrudniony w Spółdzielni Usług Rolniczych w T., przy czym od dnia 1 października 1986 r. do dnia 31 marca 1991 r. w pełnym wymiarze czasu pracy pracował jako kierowca ciągnika kołowego

Pracując jako kierowca ciągnika kołowego U. C- (...)wnioskodawca orał ziemię, kosił trawę, wykonywał opryski, bronował, kopał ziemniaki i wykonywał inne prace polowe. W okresie żniw wnioskodawca kosił zboże kombajnem marki B.. W okresie zimowym ciągnikiem kołowym odśnieżał drogi, wywoził drzewa z lasu.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sad Okręgowy powołując się z art. 184 ust 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze uznał, że wnioskodawca wykonywał w okresie od dnia 19 czerwca 1971 r. do dnia 5 maja 1975 r. oraz od dnia 1 października 1986 r. do dnia 31 marca 1991 r. pracę w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A dział VIII pkt 3 załącznika do wyżej cytowanego rozporządzenia jako kierowca ciągnika kołowego i kombajnów w pełnym wymiarze czasu pracy, a zatem spełnia wysokie przesłani do przyznania mu prawa do emerytury wcześniejszej w tym w szczególności sporny okres 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Powyższe orzeczenie zaskarżył apelacja organ rentowy naruszenie przepisów prawa materialnego art. 184 ust.l i 32 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jednolity Dz.U z 2004r. nr 39, poz.353 ze zmianami) w związku z § 4 rozporządzenia RM z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wskazując na powyższy zarzut skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W ocenie apelującego Sąd Okręgowy błędnie zakwalifikował pracę kierowców ciągników rolniczych do prac wymienionych w dziale VIII Wykazu A , stanowiącego załącznik do rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, bowiem dział ten dotyczy prac wykonywanych w transporcie i łączności. Zadaniem organu rentowego oceniając pracę wnioskodawcy odnieść się należy to branży lub sektora gospodarki narodowej w , której dany rodzaj pracy jest wykonywany. Organ rentowy podniósł, że z zebranego materiału dowodowego wynika, że odwołujący będąc zatrudnionym w Spółdzielni (...)w B. jaki w Spółdzielni (...)w T. tylko w ograniczonym zakresie wykonywał transport drogowy. W pozostałym zakresie kierując ciągnikiem , wykonywał prace rolnicze. W związku z tym -w ocenie skarżącego – brak było podstaw do zliczenia wnioskodawcy pracy wykonywanej w spornym okresie jako pracy świadczonej w warunkach szczególnych, tym bardziej, że w wyroku z dnia 1 czerwca 2010r. (II UK 21/10) Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można swobodnie czy wręcz dowolnie , z naruszeniem postanowień rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego [...] wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami , do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Podstawę prawną uprawnienia wnioskodawcy do dochodzonej emerytury stanowi przepis art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004r., Nr 39, poz. 353 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn oraz okres składkowy w ilości co najmniej 25 lat.

Ponadto powyższa emerytura przysługuje ubezpieczonym w przypadku nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy.

Dalsze kwestie związane z wiekiem emerytalnym, rodzajem prac lub stanowisk oraz warunkami nabycia prawa do emerytury ustala się na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudniony w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W niniejsze j sprawie niesporne jest, że wnioskodawca poza przesłanką 15 lat pracy w warunkach szczególnych spełnia pozostałe warunki do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury. Do wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych ubezpieczonemu brakuje niespełna 3 lata i 10 miesięcy. Ubezpieczony wnosił o uzupełnienie tego okresu, okresem pracy w Spółdzielni (...)w B. w M. od dnia 19 czerwca 1971 r. do dnia 5 maja 1975 r. oraz w Spółdzielni (...)w T. od dnia 1 października 1986 r. do dnia 31 marca 1991 r. Okoliczności faktyczne w zakresie wykonywania przez ubezpieczonego pracy w charakterze kierowcy ciągnika kołowego oraz kombajnu stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w spornym okresie są także bezsporne.

Zatem spór sprowadza się w istocie do prawidłowej wykładni prawa materialnego odnośnie kwalifikacji prawnej pracy świadczonej przez wnioskodawcę w spornym okresie.

Podkreślenia wymaga, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy), w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 14.09.2007r., III UK 27/07, OSNP 20078/21-22/325). Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem kwestia możliwości jej zakwalifikowania pod jedną z pozycji w/w załącznika do rozporządzenia.

W świetle art. 32 ust. 4 ustawy 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pracami w szczególnych warunkach nie są wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tym rozporządzeniu. Zgodzić się należy ze skarżącym, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażany jest pogląd, że wyodrębnienie prac w wykazie A stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia ma charakter stanowiskowo-branżowy i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Jednakże w ocenie Sądu Apelacyjnego prace wykonywane przez Spółdzielnie Rolnicze nie można zaliczyć tylko do branży rolniczej, mimo że spółdzielnie te głównie świadczą usługi dla rolników, w tym, prace transportowe. Dlatego też parce traktorzystów, realizujących usługi transportowe w rolnictwie należy zaliczyć do działu VIII poz. 3 wykazu A, który to dział istotnie obejmuje transport i łączność. Jakkolwiek istotnie spółdzielnie kółek rolniczych nie należą do sektora transportowego gospodarki, to jednak nie może ujść uwadze, że pod poz. 3 działu VIII tego wykazu, poza pracą kierowców ciągników, wymienione zostały również prace kierowców kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Nie ulega wątpliwości, że kombajny są w zdecydowanej większości maszynami rolniczymi służącymi m.in. do zbioru zbóż i roślin okopowych, roślin sadowniczych, do siewu i sadzenia roślin uprawnych a także do wykonywania niektórych zabiegów agrotechnicznych. Tym samym kombajny, podobnie jak i ciągniki (traktory), przede wszystkim są wykorzystywane w rolnictwie, głównie przy pracach polowych, nie zaś w transporcie. Podobnie pojazdy gąsienicowe są urządzeniami służącymi do poruszania się po terenach bagnistych, pustynnych, czy niedostępnych ze względu na nadmierną pochyłość lub niestabilność podłoża, oraz – jako pojazdy poruszające się z nieznaczną szybkością - nie służą głównie do prac transportowych, lecz stosowane są powszechnie w wojsku i jako maszyny do robót ziemnych.

Wnioskodawca wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy prace traktorzysty i kierowcy kombajnu, która to praca ze względu na jej szczególną specyfikę, warunki w jakich jest wykonywana oraz jej uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia powinna być uznana za pracę w warunkach szczególnych. Nie należy odmiennie traktować zatrudnienia ubezpieczonego w spornym okresie powołując się jedynie na stanowiskowo – branżowy charakter wyodrębnienia poszczególnych prac. Kierowcy ciągników czy kombajnów muszą zdobyć szczególne uprawnienia do kierowania tymi pojazdami nie tylko z uwagi na ich większe gabaryty, ale i specyficzną obsługę (np. ze względu na dodatkowe oprzyrządowanie czy konieczność wykonania specjalistycznych prac) oraz warunki, w jakich te pojazdy są prowadzone (zwiększony hałas, nadmierne drgania, nieutwardzone podłoże, po którym się poruszają i związane z tym np. zapylenie). To właśnie te specyficzne warunki pracy panujące przy kierowaniu tymi pojazdami zdecydowały, zdaniem w Sądu Apelacyjnego, że prace kierowców ciągników i kombajnów zostały zaliczone do prac wykonywanych w szczególnych warunkach, czyli prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości i wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne bądź otoczenia. W związku z tym przyjęcie, że tylko kierowcy ciągników czy kombajnów zatrudnieni w firmach transportowych wykonywali pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wypaczałoby sens tej regulacji, bowiem ze względu na ich specyfikacje, pojazdy te wykorzystywane są do określonych dla nich czynności w tym prac polowych, z którymi wiąże się także szereg czynności transportowych. Tymczasem z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, ze ubezpieczony wykonywał różne prace polowe, jak orka, koszenie , bronowanie, opryski, kopanie ziemniaków, a w okresie zimowym transportował wapno, odśnieżał drogi, wywoził drzewa z lasu. W okresie żniw wnioskodawca kosił zboże kombajnem. Niewątpliwie zatem odwołujący był narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki, a świadczenie pracy w takich warunkach przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu. Wykonywanie takiej pracy gwarantuje możliwość skorzystania z wcześniejszej emerytury. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. Skoro zatem prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania w uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy, to decydujące znaczenie w przedmiotowej sprawie winny mieć narażające na szkodliwe dla zdrowia warunki pracy ubezpieczonego, nie zaś dział gospodarki, do którego należał wówczas jego pracodawca.

W konsekwencji powyższych rozważań, za uprawnione uznać należy przyjęcie, że praca wnioskodawcy w objętym sporem okresie, ze względu na niekorzystne dla zdrowia czynniki, była pracą w warunkach szczególnych odpowiadająca pracy wymienionej w wykazie A dziale VIII poz. 3 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. Trafnie zatem Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca spełnił wszystkie warunki wymienione w art. 184 w/w ustawy do przyznania mu prawa do dochodzonej emerytury.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł o jej oddaleniu.