Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. K. (A. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonego A. K.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 29 marca 2012r. sygn. akt XI U 2756/11

zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. oraz stwierdza, iż ubezpieczony A. K. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za rok 2010 w kwocie 9.024,16 zł (dziewięć tysięcy dwadzieścia cztery złote 16/100) .

/-/SSA L.Jachimowska/-/SSA M.Procek/-/SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. Akt III AUa 1261/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 marca 2012 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach oddalił odwołanie ubezpieczonego A. K.
od decyzji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.
z dnia 16 września 2011 r., której przedmiotem było zobowiązanie do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za rok 2010 w łącznej kwocie 9.024,16 zł.

Sąd Okręgowy wskazał, iż ubezpieczony był zatrudniony w KWK (...)
w K. w okresie od dnia 24 stycznia 2000 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. W decyzji
z dnia 31 lipca 2009 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 23 czerwca 2009 r., zawieszając jednocześnie jej wypłatę z powodu osiągania przychodu
w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Po ustaniu opisanego stosunku zatrudnienia, w decyzji z dnia 8 lipca 2010 r. organ rentowy podjął wypłatę emerytury ubezpieczonego od dnia 1 lipca 2010 r.

Od dnia 2 lipca 2010 r. ubezpieczony podjął pracę u kolejnego pracodawcy.

W dniu 10 lipca 2010 r. ubezpieczony otrzymał od byłego pracodawcy KWK (...) w K. wynagrodzenie za pracę w czerwcu 2010 r. oraz ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Następnie, w grudniu 2010 r. otrzymał od KWK (...) tzw. „nagrodę barbórkową”, a w kwietniu 2011 r. tzw. „czternastą pensję”.

Zawiadomieniem z dnia 7 lipca 2011 r. organ rentowy dokonał miesięcznego rozliczenia emerytury ubezpieczonego w związku z przychodem uzyskanym w poszczególnych miesiącach 2010 r., informując go jednocześnie o kwocie osiągniętego przychodu,
tj. 97.718,45 zł., kwocie, o jaką świadczenie powinno być zmniejszone (zawieszone),
tj. 33.630,14 zł., kwocie o jaką świadczenie było zmniejszone (zawieszone), tj. 24.605,98 zł., kwocie nienależnie pobranych świadczeń, tj. 9.024,16 zł., jak również o tym, iż w przypadku dokonania wpłaty na FUS kwoty 5.215,15 zł., organ rentowy ustali nienależnie pobrane świadczenie w kwocie 1.449,37 zł. Zaskarżoną decyzją z dnia 16 września 2011 r. organ rentowy obliczył przychód ubezpieczonego osiągnięty w okresie od stycznia do grudnia
2010 r. na kwotę łącznie 97.718,45 zł., wskazując, że kwota, o jaką świadczenie powinno być zmniejszone lub zawieszone wynosi 33.630,14 zł., natomiast kwota, o jaką świadczenie było zmniejszone lub zawieszone wynosi 24.605,98 zł., w związku z czym ubezpieczony jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w wysokości 9.024,16 zł.

W odwołaniu od zaprezentowanej decyzji, ubezpieczony przytoczył treść przepisu § 1 ust. 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. Nr 48, poz. 290 ze zm.), twierdząc, iż brak podstaw do uwzględnienia - przy ocenie czy wystąpiły przesłanki do zawieszenia lub zmniejszenia emerytury - dochodów wypłaconych ubezpieczonemu przez byłego pracodawcę KWK (...), jako należności z tytułu pracy wykonywanej
w okresie, w którym emerytura była zawieszona.

Według Sądu Okręgowego, żądania odwołującego nie znajdują pokrycia
w obowiązujących przepisach prawa i z tego względu nie zasługują na aprobatę.

Sąd ten podkreślił, iż emerytura ubezpieczonego była zawieszona do dnia 30 czerwca 2010 r. z powodu osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego wynagrodzenia, natomiast podjęcie jej wypłaty w pełnej wysokości nastąpiło od dnia 1 lipca 2010 r., czyli od ustania zatrudnienia. Słusznie więc – według tegoż Sądu – w tych okolicznościach, pomimo okresu zawieszenia świadczenia za okres od stycznia do czerwca 2010 r. organ rentowy dokonał rozliczenia emerytury ubezpieczonego za cały rok kalendarzowy 2010, w tym szczegółowego rozliczenia świadczenia w poszczególnych miesiącach tego roku.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności, Sąd Okręgowy odwołał się do norm
art. 104 ust. 1 i art. 138 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 162, poz. 1118 ze zm.), i na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

W apelacji od zaprezentowanego rozstrzygnięcia ubezpieczony, podnosząc, że wyrok jest dla niego krzywdzący, domagał się jego zmiany i uwzględnienia odwołania.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Przyjmując ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji jako własne, uznał,
że apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Prawo do emerytur i rent (według sformułowania ustawowego, a właściwie prawo do realizacji - wypłaty - przyznanych świadczeń) ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 104-106 cyt. ustawy o emeryturach i rentach. Wskazane wyżej przepisy stanowią po pierwsze, że prawo do świadczeń powstaje z mocy prawa - po spełnieniu warunków określonych w przepisach, a po drugie, że realizacja tego prawa (wypłata) ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu (na zasadach określonych w ustawie) w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Przesłanką zawieszenia prawa do (wypłaty) świadczenia - emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej dla jednego uprawnionego - jest osiągnięcie przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (kwota graniczna górna). W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyższej jednak niż 130% tej kwoty (kwota graniczna dolna), świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia.

Tak więc, wskazać należy, iż art. 104 cyt. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., traktując o zawieszaniu prawa do świadczeń, nawiązuje - w zakresie pojęcia przychodu - do regulacji ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.:
Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodami (z zastrzeżeniem wymienionych w przepisie artykułów niedotyczących rzeczywistego stanu faktycznego) są otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika
w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartości otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W literaturze i judykaturze utrwalonym jest pogląd, iż przytoczona definicja ujmuje pojęcie przychodu w kategoriach kasowych. Przychodem, co do zasady, nie jest więc należna kwota lub wartość pieniężna, ale kwota (wartość) rzeczywiście przez podatnika osiągnięta, otrzymana bądź pozostawiona do jego dyspozycji. Otrzymanie przychodu może przy tym polegać na wręczeniu pieniędzy podatnikowi albo zwiększeniu jego rachunku bankowego
o określoną wierzytelność. Samo stwierdzenie przez osobę zobowiązaną, że podatnikowi przysługuje należność w konkretnej wysokości nie stanowi jeszcze przychodu. Przychód pojawia się dopiero wtedy, gdy podatnik otrzymał pieniądze albo, kiedy pieniądze pozostawione zostały do jego dyspozycji tak, iż mógł swobodnie nimi rozporządzać
(por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 lutego 1994 r., sygn. akt SA/Wr 1804/93, POP z 1996 r., nr 5, poz. 160 i z dnia 3 lipca 1998 r., sygn. akt I SA/Gd 2096/96, niepubl. oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 czerwca 2005 r., sygn. akt III AUa 2121/04, OSAB z 2006 r., nr 1, poz. 58). Trzeba również podnieść, że – według ogólnej zasady – przez przychód uzyskany przez emeryta lub rencistę w danym roku kalendarzowym, który w myśl § 1 ust. 1 i 3 cyt. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r., uwzględnia się przy ustalaniu, czy wystąpiły okoliczności powodujące zawieszenie lub zmniejszenie emerytury i renty, należy rozumieć faktyczny przychód osiągnięty w roku, w którym został pozostawiony do dyspozycji pracownika,
tj. kiedy doszło do jego realizacji (wypłaty).

Trzeba jednak pamiętać, iż przepisy ust. 4 i 5 § 1 tegoż rozporządzenia, zawierają szczególne uregulowania dotyczące sytuacji, gdy przychód wypłacony m.in. z tytułu pracy dotyczy pracy wykonywanej przed miesiącem, od którego ustalono prawo do emerytury lub renty bądź wykonywanej w okresie, w którym wypłata świadczenia była zawieszona.

Skoro zatem, przepis ust. 5 § 1 cyt. rozporządzenia stanowi, iż dochód wypłacony
z tytułu pracy wykonywanej w okresie, w którym wypłata świadczenia była zawieszona, uważa się za dochód uzyskany w tym okresie (jeżeli jest to dla emeryta korzystniejsze),
to przychód ubezpieczonego A. K. z tytułu świadczeń pieniężnych
w postaci wynagrodzenia za pracę, ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy
i „nagrody barbórkowej” - wynikających ze stosunku pracy łączącego go z KWK (...) – do których pracownik nabył w istocie prawo w ostatnim dniu stosunku zatrudnienia, czyli w dniu 30 czerwca 2010 r., pomimo wypłacania z tego tytułu świadczeń
w lipcu i grudniu 2010 r., stanowił przychód (co dla ubezpieczonego jest korzystniejsze)
za okres zatrudnienia, w którym to emerytura była zawieszona.

Tak więc, Sąd pierwszej instancji błędnie stwierdził, że przedmiotem sporu jest świadczenie nienależne, w rozumieniu art. 138 ust. 1 i 2 cyt. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.

Konkludując, Sąd drugiej instancji uznał, że apelacja jest zasadna i na mocy art. 386
§ 1 k.p.c. orzekł reformatoryjnie jak w sentencji.

/-/SSA L.Jachimowska/-/SSA M.Procek/-/SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek