Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 stycznia 1999 r.
III RN 108/98
Niewykonanie przez Radę Ministrów obowiązku wynikającego z kompe-
tencji do wydania rozporządzenia zapewniającego prawidłowe wykonanie
ustawy (art. 146 ust. 4 pkt 1 i 2 w związku z art. 92 Konstytucji RP) narusza
konstytucyjne zasady funkcjonowania demokratycznego państwa prawnego
(art. 2 i 7 Konstytucji RP), a tym samym może stanowić delikt konstytucyjny.
Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Walerian Sanetra,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 stycznia 1999 r. sprawy ze skargi
Wojewody K. na postanowienie Społecznej Komisji Rewindykacyjnej z dnia 23
kwietnia 1997 r. [...] w przedmiocie odmowy ponownego rozpoznania sprawy zwrotu
majątku utraconego przez związki zawodowe w wyniku wprowadzenia stanu wojen-
nego, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...]
od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 stycznia
1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił skargę.
U z a s a d n i e n i e
Społeczna Komisja Rewindykacyjna orzeczeniem z dnia 26 marca 1997 r. [...]
wydanym na podstawie art. 5 ust. 1 oraz art. 1 ust. 1 i ust 2, art. 3 ust. 1, art. 3
1
ust.
2, ust. 4 i ust. 6, art. 3
2
ust. 2 i art. 3
3
ustawy z dnia 25 października 1990 r. o zwrocie
majątku utraconego przez związki zawodowe i organizacje społeczne w wyniku
wprowadzenia stanu wojennego (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 143, poz. 661 -
powoływanej dalej jako: ustawa rewindykacyjna): po pierwsze - zobowiązała Nieza-
leżny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Zespołu Opieki Zdrowotnej [...]
w M. do zapłaty na rzecz NSZZ „Solidarność” Komisji Zakładowej przy Zakładzie
2
Opieki Zdrowotnej [...] w M. kwoty 44,- zł z ustawowymi odsetkami oraz po drugie -
zobowiązała Wojewodę K. do zapłaty na rzecz NSZZ „Solidarność” - Komisji Zakła-
dowej przy Zakładzie Opieki Zdrowotnej [...] w M. kwoty 16.176zł, w tym 10.000 zł w
gotówce, a pozostałej należności w kwocie 6.176 zł na zasadach i w trybie określo-
nym w art. 3
2
ustawy rewindykacyjnej, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wyda-
nia orzeczenia.
Wojewoda K. powołując się na art. 127 § 3 KPA zwrócił się do Społecznej
Komisji Rewindykacyjnej o ponowne rozpatrzenie sprawy i uchylenie powyższego
orzeczenia. W uzasadnieniu swego wniosku Wojewoda K. podniósł, że art. 3
2
ust. 3
ustawy rewindykacyjnej stanowi, iż Rada Ministrów w drodze rozporządzenia wyda-
nego w porozumieniu z Ogólnopolskim Porozumieniem Związków Zawodowych i
Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność” określi zasady i
tryb regulowania między innymi takich zobowiązań, jak te, które stanowiły przedmiot
rozstrzygnięcia w powyższym orzeczeniu. Ponieważ jednak rozporządzenie takie nie
zostało wydane do chwili kiedy Społeczna Komisja Rewindykacyjna orzekała w
sprawie, Wojewoda K. wyraził opinię, że wydając to orzeczenia Komisja naruszyła
prawo, bowiem wydała je pomimo braku wymaganych podstaw prawnych w postaci
przepisów wykonawczych konkretyzujących postanowienia przedmiotowej ustawy, a
ponadto niewłaściwie zinterpretowała art. 3
2
w związku z art. 2 ustawy rewindykacyj-
nej. Jednakże Społeczna Komisja Rewindykacyjna postanowieniem z dnia 23 kwiet-
nia 1997 r. odmówiła ponownego rozpoznania sprawy [...], stwierdzając, że orzecze-
nie z dnia 23 kwietnia 1997 r. jest zgodne z przepisami ustawy rewindykacyjnej. W
tej sytuacji Wojewoda K. w skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9
czerwca 1997 r. wniósł o uchylenie postanowienia Społecznej Komisji Rewindyka-
cyjnej wydanego w dniu 23 kwietnia 1997 r. [...] w sprawie odmowy ponownego roz-
poznania sprawy. W uzasadnieniu skargi podniesiono, że w zaskarżonym orzecze-
niu, które mylnie nazwano postanowieniem, nie została powołana podstawa prawna
jego wydania, a ponadto ani art. 5 ust. 1, ani też art. 3
2
ust 2 ustawy rewindykacyjnej
nie mogły stanowić podstawy prawnej wydania rozstrzygnięcia w przedmiotowej
sprawie, tym bardziej że brak było koniecznych przepisów wykonawczych, które
powinny zostać wydane na podstawie art. 3
2
ust. 3 ustawy rewindykacyjnej. Dlatego,
w opinii skarżącego, orzeczenie Komisji było przedwczesne i niewykonalne, co w
konsekwencji uzasadniało wniosek o stwierdzenie jego nieważności.
3
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie, wyrokiem z dnia 23 stycznia
1998 r. [...], stwierdził nieważność zaskarżonego postanowienia oraz poprzedzające-
go je orzeczenia Społecznej Komisji Rewindykacyjnej z dnia 26 marca 1997 r. w
części zobowiązującej Wojewodę K. do zapłaty 16.176 zł na rzecz Komisji Zakła-
dowej NSZZ „Solidarność” przy Zespole Opieki Zdrowotnej [...] w M. W uzasadnieniu
tego wyroku podniesiono w szczególności, że jakkolwiek stosownie do uchwały
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1997 r. (III ZP 34/97)
warunkiem dopuszczalności skargi na orzeczenie Społecznej Komisji Rewindykacyj-
nej jest uprzednie zwrócenie się do tej Komisji z wezwaniem do usunięcia narusze-
nia prawa (art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Admi-
nistracyjnym - Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm. - powoływana nadal jako: ustawa o
NSA), a niezwrócenie się z wnioskiem do Komisji o ponowne rozpatrzenie sprawy
(art. 127 § 3 KPA), to jednak biorąc pod uwagę, że wniosek Wojewody K. złożony
został w kwietniu 1997 r. (wedle daty prezentaty: w dniu 8 kwietnia 1997 r.), czyli
przed datą podjęcia wspomnianej uchwały przez Sąd Najwyższy, a przy tym wnie-
siony został w trybie art. 127 § 3 KPA i wyraźnie zmierzał do ponownego rozpatrze-
nia sprawy zakończonej orzeczeniem Społecznej Komisji Rewindykacyjnej z dnia 26
marca 1997 r. [...], co pozostawało w bezpośrednim związku i było zgodne z ówczes-
ną linią orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego w tego typu sprawach,
która znalazła wyraz w postanowieniu z dnia 7 marca 1997 r. (I SA 35/96), to Sąd ten
stanął na stanowisku, że ocena zgodności z prawem wniesienia skargi w rozpozna-
wanej sprawie powinna opierać się na art. 34 ust. 1 ustawy o NSA w związku z art.
127 § 3 KPA, a nie na art. 34 ust. 3 ustawy o NSA. W konsekwencji Naczelny Sąd
Administracyjny stwierdził nieważność zaskarżonego postanowienia Społecznej
Komisji Rewindykacyjnej z dnia 23 kwietnia 1997 r., które - w opinii tego Sądu - za-
równo z uwagi na jego treść, jak i wymagania formalne, powinno mieć w istocie zna-
miona decyzji administracyjnej, bowiem złożony przez skarżącego w trybie art. 127 §
3 KPA wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy powinien być załatwiony w drodze
decyzji, a nie postanowienia (art. 138 § 1 KPA). Naczelny Sąd Administracyjny zwró-
cił także uwagę na to, że w sentencji zaskarżonego postanowienia Społeczna Komi-
sja Rewindykacyjna nie powołała podstawy prawnej jego wydania oraz błędnie
określiła datę wydanego uprzednio merytorycznego orzeczenia w niniejszej sprawie
(w postanowieniu podana została data „23 kwietnia 1997 r.”, tymczasem orzeczenie
merytoryczne zostało wydane w dniu „26 marca 1996 r.”), co również wskazywało na
4
to, że zaskarżone rozstrzygnięcie rażąco naruszyło wymagania prawne, jakim
powinna czynić zadość decyzja administracyjna. Oceniając natomiast przedmiotowe
rozstrzygnięcia Społecznej Komisji Rewindykacyjnej z punktu widzenia przepisów
prawa materialnego, Naczelny Sąd Administracyjny stanął na stanowisku, że zostały
one wydane nie tylko bez podstawy prawnej, ale i z rażącym naruszeniem prawa
(art. 156 § 1 pkt 2 KPA), ponieważ jako podstawę prawną orzeczenia Komisji z dnia
26 marca 1997 r. powołano art. 5 ust. 1 oraz art. 1 ust. 1 i ust 2, art. 3 ust. 1, art. 3
1
ust 2, ust. 4 i ust. 6, art. 3
2
ust. 2 i art. 3
3
ustawy rewindykacyjnej. Tymczasem,
istotne znaczenie w sprawie mają przepisy art. 3
1
ust. 2, ust. 4 i ust. 6 oraz art. 3
2
ust
2 i ust. 3 ustawy rewindykacyjnej. Z przepisów tych wynika w szczególności, że
Skarb Państwa reprezentowany przez właściwych wojewodów ma obowiązek
zaspakajać roszczenia organizacji związkowych w zakresie określonym w art. 3
1
ust.
4 ustawy rewindykacyjnej, przy uwzględnieniu reguł kompensacji w formach
określonych w art. 3
2
ust. 1 ustawy rewindykacyjnej oraz przy równoczesnym
założeniu, że szczegółowe zasady i tryb regulowania zobowiązań Skarbu Państwa, o
których mowa w art. 3
1
ust. 4 i ust. 5 ustawy rewindykacyjnej, określone zostaną w
drodze rozporządzenia Rady Ministrów (art. 3
2
ust. 3 ustawy rewindykacyjnej).
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, zakres wynikającego z art. 3
2
ust. 3
ustawy rewindykacyjnej upoważnienia do wydania rozporządzenia przez Radę
Ministrów wskazuje na to, że do czasu wydania tego rozporządzenia Społeczna
Komisja Rewindykacyjna nie może orzekać o zobowiązaniach Skarbu Państwa, o
których mowa w art. 3
1
ust. 4 i ust. 5, bowiem do tego czasu nie jest znany nie tylko
tryb, ale także szczegółowe zasady regulowania tych zobowiązań. Naczelny Sąd
Administracyjny stanął na stanowisku, że skoro art. 3
2
ust. 3 ustawy rewindykacyjnej
odnosi się wprost do zobowiązań wymienionych w art. 3
1
ust. 4 i ust. 5 ustawy
rewindykacyjnej, to wynika stąd, że Społeczna Komisja Rewindykacyjna nie może
orzekać także w odniesieniu do wartości zobowiązań Skarbu Państwa nie
przekraczających wartości określonych w art. 3 ust 2 ustawy rewindykacyjnej,
ponieważ nie są znane ani szczegółowe zasady, ani tryb regulowania takich
zobowiązań. Dlatego w rozpoznawanej sprawie Naczelny Sąd Administracyjny na
podstawie art. 156 § 1 pkt 2 KPA stwierdził nieważność orzeczenia Społecznej
Komisji Rewindykacyjnej z dnia 26 marca 1997 r., tym bardziej że orzeczenie to, w
części dotyczącej nałożonego na Wojewodę K. obowiązku, nie mogłoby zostać
5
wykonane do czasu wejścia w życie rozporządzenia Rady Ministrów, o którym mowa
w art. 3
2
ust. 3 ustawy rewindykacyjnej.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego [...] wniósł rewizję nadzwyczajną od po-
wyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego [...], zarzucając mu rażące
naruszenie prawa, a w szczególności: naruszenie art. 5 ust. 1 ustawy rewindykacyj-
nej w wyniku ustalenia, że Społeczna Komisja Rewindykacyjna nie może orzekać o
zobowiązaniach Skarbu Państwa z tytułu różnic bądź nadpłat, o których mowa w art.
3
1
ust. 4 i ust. 5 tej ustawy, jeżeli przekroczą one wielkość określoną w ustawie, do-
póki Rada Ministrów nie wyda na podstawie art. 3
2
ust. 3 ustawy rewindykacyjnej
rozporządzenia w sprawie szczegółowego trybu i zasad regulowania zobowiązań
Skarbu Państwa w tym zakresie; naruszenie art. 3
2
ust 2 ustawy rewindykacyjnej, w
wyniku jego błędnej interpretacji, która doprowadziła do wniosku, że zobowiązania
Skarbu Państwa przekraczające określone kwoty mają być w całości regulowane
wyłącznie w formach przewidzianych w art. 3
2
ust. 1 ustawy rewindykacyjnej; naru-
szenie przepisów regulujących właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego,
które nie przewidują możliwości wzruszania stanowiska organów publicznych w
wypadku odmowy uwzględnienia wezwania do usunięcia naruszenia prawa (art. 34
ust. 3 ustawy o NSA); naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 22 ust. 3
ustawy o NSA wobec braku wskazania okoliczności, które mogłyby rzeczywiście
uzasadniać wydanie takiego rozstrzygnięcia, jak zawarte w sentencji zaskarżonego
wyroku. W konsekwencji powyższych zarzutów, rewizja nadzwyczajna zarzucił także
zaskarżonemu wyrokowi naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej, wobec tego
że w wyroku tym sformułowany został faktycznie „zakaz” realizowania przez Spo-
łeczną Komisję Rewindykacyjną ustawowych kompetencji tego organu w przedmio-
towej sprawie oraz w innych podobnych sprawach, a także z uwagi na to, że w wyni-
ku tego wyroku ulegnie powiększeniu kwota zobowiązania Skarbu Państwa (z tytułu
odsetek naliczanych od dnia wydania orzeczenia Społecznej Komisji Rewindykacyj-
nej do dnia zapłaty), wobec pozbawienia mocy tytułu prawnego zwolnienia się
Skarbu Państwa od tej części jego zobowiązania, która podlegała i podlega zaspo-
kojeniu przez zapłatę w gotówce (w danym wypadku kwoty 10.000 zł). W tej sytuacji
w rewizji nadzwyczajnej sformułowany został alternatywnie wniosek albo o uchylenie
zaskarżonego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, albo o jego uchylenie
i oddalenie skargi Wojewody K. na rozstrzygnięcia Społecznej Komisji Rewindykacyj-
6
nej. W uzasadnieniu zarzutów rewizji nadzwyczajnej podniesiono w szczególności,
że skoro w chwili orzekania w niniejszej sprawie składowi orzekającemu Naczelnego
Sądu Administracyjnego znana była uchwała składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 5 listopada 1997 r. (III ZP 34/97, OSNAPiUS 1998 nr 4, poz.
105), to Naczelny Sąd Administracyjny powinien oceniać zgodność z prawem zas-
karżonego postanowienia Społecznej Komisji Rewindykacyjnej z dnia 23 kwietnia
1997 r. wyłącznie w nawiązaniu do art. 34 ust. 3 ustawy o NSA, traktując wniosek
Wojewody K., skierowany do Społecznej Komisji Rewindykacyjnej, jako wezwanie do
usunięcia naruszenia prawa. W konsekwencji, przedmiotem wszczętego na podsta-
wie skargi Wojewody K. z dnia 9 czerwca 1997 r. postępowania przed Naczelnym
Sądem Administracyjnym powinna być wyłącznie ocena legalności wydanego w ni-
niejszej sprawie orzeczenia Społecznej Komisji Rewindykacyjnej z dnia 26 marca
1997 r., a nie wydane przez tę Komisję postanowienie z dnia 23 kwietnia 1997 r.
Rewizja nadzwyczajna wywodzi również, że błędne jest stanowisko Naczelnego
Sądu Administracyjnego, jakoby Społeczna Komisja Rewindykacyjna nie mogła
orzekać o zobowiązaniach Skarbu Państwa przekraczających (w zależności od tego,
czy podmiotem uprawnionym jest zakładowa organizacja związkowa, czy organizacja
zakładowa szczebla ponadzakładowego) odpowiednio 10.000 zł i 100.000 zł dopóki
nie zostanie wydane rozporządzenie Rady Ministrów na podstawie art. 3
2
ust. 3
ustawy rewindykacyjnej. Błąd ten, w opinii rewizji nadzwyczajnej, wynika stąd, że
Naczelny Sąd Administracyjny zdaje się utożsamiać kompetencję Społecznej Komisji
Rewindykacyjnej do orzekania o ewentualnych zobowiązaniach Skarbu Państwa z
tytułu różnic i nadpłat, o których mowa w art. 3
1
ust. 4 i ust. 5 ustawy rewindykacyjnej
(art. 5 ust. 1 ustawy rewindykacyjnej) oraz kompetencje właściwych miejscowo
wojewodów do realizacji tego typu zobowiązań w imieniu Skarbu Państwa (art. 3
1
ust.
6 ustawy rewindykacyjnej). Z kolei art. 3
2
ust. 1 i ust 2 ustawy rewindykacyjnej mówią
o formach, w jakich może dojść do realizacji zobowiązań Skarbu Państwa z tytułu
wspomnianych wyżej różnic lub nadpłat, z tym zastrzeżeniem, że jeżeli kwota zobo-
wiązania miałaby przekraczać odpowiednio 10.000 zł w stosunku do zakładowej or-
ganizacji związkowej lub 100.000 zł w stosunku do organizacji związkowej szczebla
ponadzakładowego, względnie w stosunku do organizacji społecznej, to odpowiednie
nadwyżki ponad te kwoty mogą być spłacane jedynie w formach określonych w art.
3
2
ust. 1 ustawy rewindykacyjnej. Przy czym, w opinii rewizji nadzwyczajnej, dla
prawidłowej interpretacji powyższych przepisów prawnych istotne znaczenie ma w
7
szczególności sformułowanie końcowego fragmentu art. 3
2
ust 2 ustawy rewindyka-
cyjnej. Analiza przedstawionej regulacji prawnej prowadzi w rezultacie do wniosku,
że: po pierwsze - zobowiązania Skarbu Państwa, które nie przekraczają stosownych
kwot, określonych różnie w zależności od tego, który podmiot jest upoważniony do
ich otrzymania (art. 3
2
ust 2 ustawy rewindykacyjnej), mają być realizowane wyłącz-
nie w formie gotówkowej; po drugie - zobowiązania Skarbu Państwa przekraczające
kwoty, o których mowa w art. 3
2
ust 2 ustawy rewindykacyjnej, mają być realizowane
w formie gotówkowej do wysokości odpowiednio 10.000 zł lub 100.000 zł oraz w for-
mie rzeczowej lub w formie obligacji w odniesieniu do tej części zobowiązania, która
stanowi nadwyżkę odpowiednio w stosunku do wymienionych wyżej kwot. I w ten
sposób - zdaniem rewizji nadzwyczajnej - prawidłowo zinterpretowała powyższe
przepisy Społeczna Komisja Rewindykacyjna, wydając orzeczenie w przedmiotowej
sprawie. Natomiast Społeczna Komisja Rewindykacyjna nie posiada kompetencji do
określania w wydawanych orzeczeniach formy kompensowania zobowiązań Skarbu
Państwa stanowiących, stosownie do postanowienia art. 3
2
ust 2 ustawy rewindyka-
cyjnej, odpowiednie nadwyżki ponad kwotę 10.000 zł lub 100.000 zł. Obowiązku
takiego nie może nałożyć na tę Komisję również rozporządzenie, jakie zostanie wy-
dane przez Radę Ministrów na postawie upoważnienia wynikającego z art. 3
2
ust. 3
ustawy rewindykacyjnej, bowiem rozporządzenie to ma określić jedynie „szczegółowe
zasady i tryb regulowania zobowiązań Skarbu Państwa, o których mowa w art. 3
1
ust.
4 i 5” ustawy rewindykacyjnej. Wreszcie w rewizji nadzwyczajnej podkreślono, że
zaskarżony nią wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego ma o tyle doniosłe
znaczenie, że dał on początek określonej linii orzecznictwa Naczelnego Sądu
Administracyjnego w tego rodzaju sprawach (co między innymi znalazło następnie
wyraz także w wyroku NSA z dnia 4 lutego 1998 r., I SA 1006/97 oraz w wyroku NSA
z dnia 19 marca 1998 r., I SA 1429/97). Tymczasem rozstrzygnięcia te, w opinii re-
wizji nadzwyczajnej, są sprzeczne nie tylko z literą prawa, ale i z oczywistymi inten-
cjami ustawodawcy, zmierzającego do możliwie szybkiego ustalenia i realizacji ist-
niejących zobowiązań Skarbu Państwa wobec organizacji związkowych i innych or-
ganizacji społecznych, które utraciły mienie w wyniku wprowadzenia stanu wojenne-
go.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
8
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Stosownie do uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5
listopada 1997 r., III ZP 34/97 (OSNAPiUS 1998 nr 4, poz. 105), od mającego walor
prawny decyzji administracyjnej orzeczenia Społecznej Komisji Rewindykacyjnej,
która nie jest organem naczelnym administracji w rozumieniu przepisów Kodeksu
postępowania administracyjnego, nie służy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy
składany w trybie określonym w art. 127 § 3 KPA, lecz skarga do Naczelnego Sądu
Administracyjnego, którą można wnieść po uprzednim zwróceniu się do właściwego
organu z wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa (art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 11
maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym - Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm. -
powoływana nadal jako: ustawa o NSA). W tej sytuacji, z formalnoprawnego punktu
widzenia, wniesiony przez stronę „wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy” powinien
być potraktowany przez Społeczną Komisję Rewindykacyjną jako zwrócenie się
strony z „wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa” (art. 34 ust. 3 ustawy o NSA).
Dlatego Społeczna Komisja Rewindykacyjna postąpiła właściwie, wydając pos-
tanowienie z dnia 23 kwietnia 1997 r. (art. 8 ustawy z dnia 25 października 1990 r. o
zwrocie majątku utraconego przez związki zawodowe i organizacje społeczne w
wyniku wprowadzenia stanu wojennego - jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 143, poz.
661 ze zm. - powoływanej dalej jako: ustawa rewindykacyjna - w związku z art. 134
KPA), w którym odmawiając ponownego rozpoznania sprawy uzasadniła to tym, że
orzeczenie Komisji „jest zgodne z postanowieniami znowelizowanej ustawy rewindy-
kacyjnej”. W konsekwencji oznacza to, że w rozpoznawanej sprawie brak było pods-
taw prawnych do przeprowadzenia przez Naczelny Sąd Administracyjny postępo-
wania w celu zbadania legalności postanowienia Społecznej Komisji Rewindykacyj-
nej z dnia 23 kwietnia 1997 r., a tym bardziej do stwierdzenia jego nieważności, jako
wydanego bez podstawy prawnej lub też z rażącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1
pkt 2 KPA). Należało natomiast przyjąć, że skarga strony dotyczy orzeczenia Spo-
łecznej Komisji Rewindykacyjnej z dnia 26 marca 1997 r. i wyłącznie to orzeczenie
powinno być w danym wypadku przedmiotem kontroli w postępowaniu sądowoadmi-
nistracyjnym.
Społeczna Komisja Rewindykacyjna jest organem właściwym do rozstrzygania
w sprawach o zwrot majątku lub środków finansowych na podstawie przepisów
ustawy rewindykacyjnej (art. 4, art. 5 i art. 7 ustawy rewindykacyjnej). Art. 3
1
ust. 4
ustawy rewindykacyjnej przesądza przy tym co do zasady, że Skarb Państwa (w
9
imieniu Skarbu Państwa występują wojewodowie właściwi ze względu na siedzibę
organizacji uprawnionej do uzyskania zwrotu majątku lub środków finansowych - art.
3
1
ust. 6 ustawy rewindykacyjnej) obowiązany jest wypłacić podmiotom uprawnionym
na podstawie art. 2 ust. 3 i ust. 3a oraz na podstawie art. 3 tej ustawy różnicę po-
między należnymi im kwotami a kwotami, które związki zawodowe i organizacje
społeczne są obowiązane zwrócić na podstawie odpowiednio art. 3
1
ust. 1 - 3 ustawy
rewindykacyjnej. Skarb Państwa obowiązany jest również do wyrównania nadpłaty,
jeżeli organizacje zobowiązane do zwrotu wypłaciły organizacjom uprawnionym do
uzyskania zwrotu majątku kwoty wyższe aniżeli kwoty wynikające z art. 3
1
ust. 1 - 3
ustawy rewindykacyjnej (art. 3
1
ust. 5 w związku z art. 3
1
ust. 6 ustawy rewindykacyj-
nej). Równocześnie w art. 3
2
ust. 1 ustawy rewindykacyjnej określone zostały formy
rekompensowania różnic lub nadpłat wymienionych w art. 3
1
ust. 4 i ust. 5 ustawy
rewindykacyjnej, które stosować należy w stosunku do nadwyżki zobowiązania
Skarbu Państwa wówczas, gdy wartość należna z tytułu różnicy wyrównania lub
nadpłaty, miałaby przekraczać 10.000 zł w stosunku do zakładowej organizacji
związkowej lub 100.000 zł w stosunku do organizacji związkowej szczebla po-
nadzakładowego względnie organizacji społecznej (art. 3
2
ust 2 ustawy rewindyka-
cyjnej). Co oznacza, że należności z tytułu różnicy, wyrównania lub nadpłaty, które
nie stanowią tzw. nadwyżek (a więc nie przekraczają wartości odpowiednio - 10.000
zł w wypadku zakładowej organizacji związkowej oraz 100.000 zł w wypadku organi-
zacji związkowej szczebla ponadzakładowego lub organizacji społecznej) powinny
być realizowane wyłącznie w formie gotówkowej i to zarówno wówczas, gdy cała
należność od Skarbu Państwa nie przekracza odpowiednio wartości 10.000 zł lub
100.000 zł, jak i wtedy, gdy wartości te zostały w konkretnym wypadku przekroczone.
Tak więc, w świetle przedstawionej regulacji prawnej, zaskarżone orzeczenie
Społecznej Komisji Rewindykacyjnej z dnia 27 marca 1997 r. jest w pełni zgodne z
obowiązującym prawem. Nie jest również trafny pogląd prawny sformułowany w uza-
sadnieniu zaskarżonego wyroku, wedle którego, pomimo że omawiana ustawa usta-
liła powyższe zasady, to jednak w art. 3
2
ust. 3 zobowiązała równocześnie Radę Mi-
nistrów do określenia w drodze rozporządzenia „szczegółowych zasad i trybu re-
gulowania zobowiązań Skarbu Państwa” i w konsekwencji Społeczna Komisja Re-
windykacyjna nie może orzekać o zobowiązaniach Skarbu Państwa powstałych na
zasadzie art. 3
1
ust. 4 i 5 tej ustawy do czasu wydania tego rozporządzenia, bowiem
nie jest znany nie tylko tryb, ale i szczegółowe zasady regulowania tych zobowiązań.
10
Należy zważyć przede wszystkim, że w wydanym na podstawie art. 3
2
ust. 3 ustawy
rewindykacyjnej rozporządzeniu Rada Ministrów określić ma jedynie „szczegółowe
zasady i tryb regulowania zobowiązań Skarbu Państwa”, z czego wynika, że posta-
nowienia tego rozporządzenia nie będą stanowiły materialnoprawnej podstawy orze-
kania w sprawie zakresu zobowiązań Skarbu Państwa oraz form kompensowania
tych należności, a w szczególności różnic lub nadpłat ponad wartości określone w
art. 3
2
ust. 2 w związku z art. 3
2
ust. 1 i art. 2 ust. 4 ustawy rewindykacyjnej, które
określone zostały wprost w ustawie. Natomiast postanowienia rozporządzenia wyda-
nego na podstawie art. 3
2
ust. 3 ustawy rewindykacyjnej określić mają wyłącznie za-
sady i tryb regulowania zobowiązań Skarbu Państwa, w zakresie, w jakim nie zostały
one już przesądzone w samej ustawie (art. 3
2
ust 2 ustawy rewindykacyjnej - a
contrario). Wprawdzie okoliczność, że Rada Ministrów dotychczas nie wydała rozpo-
rządzenia, o którym mowa w art. 3
2
ust. 3 ustawy rewindykacyjnej, nie uniemożliwia
orzekania przez Społeczną Komisję Rewindykacyjną w sprawach zwrotu majątku na
podstawie ustawy rewindykacyjnej, jak to wywodzi w zaskarżonym wyroku Naczelny
Sąd Administracyjny, tym niemniej fakt ten w istotny sposób utrudnia, a w określo-
nym zakresie wręcz uniemożliwia realizację postanowień ustawy rewindykacyjnej, co
powoduje naruszenie praw uprawnionych podmiotów, a tym samym konstytucyjnych
zasad funkcjonowania demokratycznego państwa prawnego (art. 2 i art. 7 Konstytu-
cji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Dz.U. Nr 78, poz. 483). Bez-
czynność Rady Ministrów w zakresie realizacji kompetencji do wydania rozporzą-
dzenia niezbędnego w celu zapewnienia wykonania ustawy stanowi delikt konstytu-
cyjny (art. 146 ust. 4 pkt 1 i pkt 2 w związku z art. 92 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej) i objęty jest odpowiedzialnością konstytucyjną przed Trybunałem Stanu (art.
198 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej).
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) oraz art. 393
15
KPC w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie
Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej -
Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektó-
rych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł, jak w sentencji.
========================================