Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 27 stycznia 1999 r.
II UKN 421/98
Ubezpieczony, który w drodze z miejsca wykonywania czynności zwią-
zanych z prowadzeniem działalności rolniczej do domu wprowadza się w stan
upojenia alkoholowego, przerywa drogę powrotną w rozumieniu art. 11 ust. 1
pkt 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
(jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Maria Tyszel, Andrzej
Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 1999 r. sprawy z wniosku
Bronisławy S. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi
Regionalnemu w O. o jednorazowe odszkodowanie, na skutek kasacji wnioskodaw-
czyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 października 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddział Regionalny w O. de-
cyzją z dnia 10 grudnia 1996 r. odmówiła Bronisławie S. wypłacenia jednorazowego
odszkodowania z tytułu śmiertelnego wypadku męża Józefa S., jakiemu uległ w dniu
15 listopada 1995 r. W uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że wypadek, jakiemu uległ
mąż wnioskodawczyni nie nastąpił w gospodarstwie rolnym i nie był związany z
pracą w takim gospodarstwie. Mąż wnioskodawczyni po załatwieniu spraw związa-
nych z prowadzeniem działalności rolniczej nie udał się bezpośrednio do domu.
Droga do domu została bowiem przerwana, gdyż rolnik udał się do miejsca, gdzie
spożywał alkohol doprowadzając się do stanu upojenia alkoholowego. W ocenie or-
ganu rentowego brak było podstaw do przyznania jednorazowego odszkodowania na
2
podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 71, poz. 342 ze zm.).
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 22 maja 1997 r. [...] oddalił odwołanie wnioskodawczyni od powyższej
decyzji. Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe polegające na przesłuchaniu
informacyjnym wnioskodawczyni oraz świadków: 1. Zdzisława F., który widział Józefa
S. około godz. 15
40
przy pawilonie spożywczym-ogólnym, 2. Władysława B., który
widział Józefa S. w sklepie prywatnym S. czynnym od godz. 8
00
do 16
00
, 3. Mariana
Romana K., który widział Józefa S. tego dnia w sklepie S., gdzie sam poszedł kupić
wino i piwo, 4. Elżbiety B., która widziała Józefa S. o godz. 15
30
idącego w stronę
wioski, 5. Mieczysława K., który zeznał, że prosił Józefa S. o zakup butelki wina, 6.
Zdzisława K., z którym Józef S. umówiony był na przystanku autobusowym w L. ce-
lem zakupu farby na pomalowanie dachu, 7. Krzysztofa Z. - sprawcę wypadku
śmiertelnego potrącenia Józefa S. motocyklem; świadek S., właściciel sklepu, zmarł.
Sąd zaliczył w poczet dowodów akta sprawy karnej Sądu Rejonowego w Ostrołęce
zakończonej wyrokiem uznającym Krzysztofa Z. winnym nieumyślnego naruszenia
zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że kierując motocyklem nie
dostosował prędkości jazdy do warunków panujących na drodze, w wyniku czego
potrącił pieszego Józefa S., który na skutek obrażeń ciała zmarł na miejscu
wypadku. Na podstawie zebranego materiału dowodowego Sąd ocenił, że brak jest
podstaw do przyznania wnioskodawczyni jednorazowego odszkodowania.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 8 października 1997 r. [...] od-
dalił apelację wnioskodawczyni od powyższego wyroku. W ocenie Sądu materiał
dowodowy zebrany przez Sąd pierwszej instancji wskazuje na przerwanie związku
wypadku, jakiemu uległ mąż wnioskodawczyni z pracą w gospodarstwie rolnym. Ko-
ronnym dowodem na przerwanie tego związku jest wprowadzenie się rolnika w stan
silnego upojenia alkoholowego, stwierdzone w sposób nie budzący żadnych wątpli-
wości poprzez badanie krwi denata na zawartość alkoholu (3.0 promila alkoholu
etylowego). W tej sytuacji, w ocenie Sądu, bezprzedmiotowe wydaje się dochodze-
nie, czy po spotkaniu z K., na którym poinformował go o braku farby na pomalowanie
dachu, Józef S. pił alkohol. Sąd pierwszej instancji przeprowadził jednakże postępo-
wanie dowodowe w tej sprawie. Zeznania świadków dają dostateczne podstawy do
ustalenia, że czas pomiędzy spotkaniem związanym z prowadzeniem działalności
rolniczej i ewentualną drogą powrotną a momentem wypadku, Józef S. spędził w
3
sklepie S. (gdzie podobnie jak w pawilonie sprzedawano alkohol) w towarzystwie
świadków. Wprawdzie świadkowie ci nie byli zgodni co do tego, czy widzieli moment
picia przez Józefa S. piwa lub wina, jednakże sami alkohol spożywali. Sprawca wy-
padku zeznał, że poszkodowany szedł środkiem drogi i chwiał się. Okoliczność ta,
wobec braku innych świadków wypadku i całkowicie nieobiektywnego świadectwa nie
stanowi miarodajnego dowodu, jednakże Sąd Rejonowy znalazł podstawy do zła-
godzenia Z. kary i jako okoliczność łagodzącą potraktował fakt przyczynienia się po-
krzywdzonego do powstania wypadku przez to, że znajdował się pod dużym wpły-
wem alkoholu. W ocenie Sąd brak jest przesłanek określonych w art. 11 ust. 1
ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, bowiem mąż wnioskodawczyni przer-
wał drogę powrotną do domu wprowadzając się w stan upojenia alkoholowego. Po-
nadto swoim stanem przyczynił się w znacznym stopniu do powstania wypadku, bo-
wiem nie mógł zachować należytej ostrożności na jezdni.
Wnioskodawczyni zaskarżyła powyższy wyrok kasacją, w której zarzuciła na-
ruszenie przepisów postępowania, tj. „art. 233 § KP” w sposób, w następstwie które-
go nastąpiło negatywne dla wnioskodawczyni rozstrzygnięcie oraz naruszenie prawa
materialnego przez uznanie, że przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolni-
ków nie mają zastosowania do ustalonego stanu faktycznego. Wskazując na powyż-
sze podstawy kasacyjne wniosła o zmianę „zaskarżonych orzeczeń” i o orzeczenie
co do istoty sprawy. W ocenie skarżącej między zeznaniami przesłuchanych w
sprawie świadków a wynikiem badania krwi pobranej w dniu 16 listopada 1995 r. ze
zwłok Józefa S. istnieje oczywista sprzeczność. Sprzeczność tę Sądy rozstrzygają na
niekorzyść wnioskodawczyni uznając, że okoliczność picia alkoholu przez męża
wnioskodawczyni jest bezsporna wobec wyniku badania jego krwi, w której miało być
zawarte 3 promile alkoholu etylowego. Tymczasem świadkowie byli zgodni co do
tego, że Józef S. nie tylko nie był pijany, ale że w ogóle nie pił alkoholu. Wyroki obu
Sądów oparte zostały tylko na części materiału dowodowego zawierającego okolicz-
ności i fakty korzystne dla organu rentowego. Wskazane naruszenie skutkuje naru-
szeniem przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, bowiem jeżeli Jó-
zef S. nie był pijany, to wypadek jakiemu uległ nastąpił w drodze powrotnej do domu
z miejsca wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Nie jest trafny zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC. Zgodnie bowiem z utrwa-
lonym orzecznictwem Sąd Najwyższy jest władny, w ramach kontroli kasacyjnej,
podważyć ocenę dowodów tylko wówczas, gdy w świetle dyrektyw płynących z prze-
pisu art. 233 § 1 KPC w związku z art. 393
1
pkt 2 KPC okazała się rażąco wadliwa
albo w sposób oczywisty błędna (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 paź-
dziernika 1997 r., II CKN 393/97). Sąd drugiej instancji nie ponawiał dowodów ani też
nie przeprowadził uzupełniającego postępowania dowodowego, a jedynie podzielił
ustalenia dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznając, że są one prawidłowe
jako oparte na należycie zebranym materiale dowodowym i ocenie tego materiału w
granicach art. 233 § 1 KPC. Skarżący nie wykazał, że Sąd drugiej instancji dokonał
oceny dowodów zebranych w sprawie z naruszeniem powyższego przepisu.
W konsekwencji wszechstronnego rozważenia prawidłowo zebranego mate-
riału dowodowego i oceny wyników postępowania dowodowego przez Sąd drugiej
instancji należy przyjąć, że trafny jest pogląd prawny Sądu, iż wypadek, jakiemu uległ
Józef S. w dniu 15 listopada 1995 r. nie był wypadkiem przy pracy rolniczej w
rozumieniu art. 11 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 71, poz. 342 ze zm.). Wprawdzie powrót
Józefa S. do domu po załatwieniu spraw związanych z prowadzeniem działalności
rolniczej dawałby podstawę do uznania, że wypadek, jakiemu uległ podczas drogi
powrotnej do domu, jest wypadkiem przy pracy rolniczej w rozumieniu art. 11 ust. 1
pkt 2 tej ustawy, jednakże z prawidłowo dokonanych ustaleń wynika bezspornie, że
Józef S. przerwał drogę powrotną do domu wprowadzając się w stan upojenia alko-
holowego, a zatem brak jest podstaw do uznania tego zdarzenia za wypadek przy
pracy rolniczej. Takiego zachowania się nie można, jak trafnie stwierdził Sąd drugiej
instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, uznać za wykonywanie zwykłych
czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo w związku z wy-
konywaniem tych czynności. Nie jest natomiast trafny pogląd Sądu, że Józef S.
swoim zachowaniem przyczynił się do wypadku (art. 10 ust. 2 pkt 2 ustawy), skoro
wypadek, jakiemu uległ nie był wypadkiem przy pracy rolniczej. W konsekwencji na-
leży przyjąć, że ubezpieczony, który w drodze powrotnej z miejsca wykonywania
czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej do domu wprowadza
się w stan upojenia alkoholowego, przerywa drogę powrotną do domu w rozumieniu
art. 11 ust. 1 pkt 4 ustawy, co nie zezwala na uznanie śmiertelnego wypadku, jakie-
5
mu uległ ubezpieczony w drodze do domu za wypadek przy pracy rolniczej. W tej
sytuacji wprowadzenie się ubezpieczonego w stan upojenia alkoholowego nie ozna-
cza przyczynienia się poszkodowanego w znacznym stopniu do wypadku w rozu-
mieniu art. 10 ust. 2 pkt ustawy. Zaskarżony wyrok Sądu drugiej instancji mimo błęd-
nego w tej części uzasadnienia odpowiada prawu.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================