Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 marca 1999 r.
II UKN 505/98
Przedłużenie urlopu bezpłatnego udzielonego z tytułu różnicy w czasie
pracy górniczej wykonywanej za granicą podlega zaliczeniu do okresu pracy
górniczej stosownie do § 10 ust. 2 w związku z § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków
pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa
eksportowego i usług związanych z eksportem (jednolity tekst: Dz.U. z 1990 r.
Nr 44, poz. 259 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Stefania
Szymańska, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 marca 1999 r. sprawy z wniosku Ma-
riana K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w T.G. o prawo
do górniczej emerytury, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyj-
nego w Katowicach z dnia 20 maja 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w
Katowicach do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 23 grudnia 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Katowicach oddalił odwołanie wnioskodawcy Mariana K. od
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w T.G. z dnia 10 lutego 1997 r.
odmawiającej prawa do górniczej emerytury bez względu na wiek, wobec niespełnie-
nia przesłanek zawartych w art. 10 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym górników i ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 39, poz. 143 ze
zm.) i udowodnienia 24 lat 4 miesięcy i 23 dni pracy górniczej wykonywanej pod zie-
mią, zamiast wymaganych 25 lat takiej pracy. Do uprawnień emerytalnych nie zali-
2
czono okresów od 5 maja do 16 września 1986 r. oraz od 19 lipca do 15 września
1994 r., w czasie których wnioskodawca przebywał na urlopie dewizowym, ten zaś
nie został wymieniony w art. 2 i 4 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewalory-
zacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Sąd ustalił, że wnioskodawca w latach 1981-
1986 oraz 1991 -1994 r. pracował jako górnik pod ziemią na kontrakcie w Niem-
czech, jako pracownik Przedsiębiorstwa Budowy Szybów w B. Na kontrakty wyjeż-
dżał za pośrednictwem Przedsiębiorstwa Eksportu i Importu „K.” w K., będąc dele-
gowany przez macierzysty zakład pracy. Wobec różnic w czasie pracy, wnioskodaw-
cy przyznano urlop dewizowy, w części przez niego wykorzystany, a za pozostały
okres odpowiednio 115 i 50 dni urlopu taryfowego, otrzymał ekwiwalent dewizowy, od
którego zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne. Przepis art. 10 ust. 1
ustawy o z.e.g. jako szczególny, powinien być wykładany ściśle, to zaś nie pozwala
na zaliczenie urlopu dewizowego do okresu pracy górniczej wykonywanej stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy pod ziemią.
Pogląd ten podzielił Sąd Apelacyjny w Katowicach i wyrokiem z dnia 20 maja
1998 r. [...] oddalił apalecję wnioskodawcy. W ocenie tego Sądu wnioskodawca myli
okresy składkowe wskazane w ustawie o rewaloryzacji z okresami pracy górniczej,
które poza obowiązkiem odprowadzania składek „poddane są rygorowi czasu i cha-
rakteru pracy pod ziemią, dając specjalne przywileje emerytalne”. W sprawie nie ma
znaczenia, czy pracodawca opłacił składkę za czas od 5 maja do 16 września 1986 r.
i od 19 lipca do 15 września 1994 r., skoro wówczas - co nie jest sporne - wniosko-
dawca nie wykonywał pracy górniczej pod ziemią.
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez pominięcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skie-
rowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług
związanych z eksportem (jednolity tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 ze zm.) - § 4
ust. 3 - wniósł „o zmianę wyroku w całości” ze zwrotem kosztów postępowania, w tym
zastępstwa procesowego przed Sądem Najwyższym. Okres 165 dni nie był okresem
urlopu bezpłatnego (wnioskodawca o taki urlop nie występował), ale tzw. okresem
dni wolnych z tytułu różnic w czasie pracy i nie wykorzystanego za granicą należnego
urlopu wypoczynkowego i jako taki podlegał zaliczeniu do czasu pracy.
3
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Trafnie kasacja zarzuca, iż Sąd Apelacyjny naruszył przepisy prawa material-
nego przez niezastosowanie do ustalonego stanu faktycznego przepisów rozporzą-
dzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. Rozporządzenie to znajduje zasto-
sowanie do pracowników - obywateli polskich skierowanych do pracy za granicą w
celu realizacji kontraktów eksportowych obejmujących wykonanie przez stronę pols-
ką części lub całości robot budowlano-montażowych... oraz kompletnych obiektów i
prac z zakresu nadzoru przy wykonywaniu funkcji eksportera, generalnego wyko-
nawcy lub generalnego dostawcy. Z ustaleń Sądu wynika, że wnioskodawca w latach
1981-1986 i 1991-1994 pracował jako górnik pod ziemią na kontrakcie w Niemczech,
skierowany tam przez Przedsiębiorstwo Eksportu i Importu „K.”, uzyskując zgodę
macierzystego pracodawcy i urlop bezpłatny na okres skierowania do pracy za grani-
cą. Nie jest też wątpliwe - w świetle ustaleń Sądu - że okres pracy górniczej na kon-
trakcie w Niemczech został zaliczony do wymaganego okresu zatrudnienia, a przed-
miotem sporu jest zaliczenie do tego okresu łącznie 165 dni, w których wnioskodaw-
ca przebywał na urlopie bezpłatnym w macierzystym zakładzie pracy, wykorzystując
czas wolny od pracy z tytułu różnicy między obowiązującym go 46-godzinnym wy-
miarem czasu pracy za granicą a 42-godzinnym tygodniowym wymiarem czasu
pracy.
W myśl § 10 ust. 2 rozporządzenia, jeżeli czas pracy przy wykonywaniu usługi
eksportowej jest dłuższy niż 42 godziny na tydzień, pracownik uzyskuje prawo do
czasu wolnego z zachowaniem prawa do wynagrodzenia walutowego za czas nie-
wykonywania pracy. Jeżeli nie jest możliwe udzielenie czasu wolnego w okresie za-
trudnienia za granicą, urlop bezpłatny w macierzystym zakładzie pracy ulega odpo-
wiedniemu przedłużeniu, a pracownik otrzymuje od jednostki kierującej ekwiwalent
pieniężny w walucie, obliczony jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy. Jednocześnie
należy zauważyć, że zgodnie z przepisem § 4 ust. 3 rozporządzenia, okres urlopu
bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze,
o ile pracownik podejmie zatrudnienie w macierzystym zakładzie pracy w terminie 14
dni od dnia zakończenia pracy za granicą. Z przedstawionych przepisów wynika
więc, że czas wolny z tytułu tak zwanych różnic w czasie pracy przedłuża okres
urlopu bezpłatnego, przysługuje za niego walutowy ekwiwalent pieniężny, a okres
4
takiego urlopu jest wliczany do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracow-
nicze.
Jest to znacząca różnica w stosunku do regulacji instytucji urlopu bezpłatnego
w Kodeksie pracy, w myśl której okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu
pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 174 § 2 KP). Wszystko to - w
ocenie Sądu Najwyższego - daje podstawę do stwierdzenia, że okres takiego przed-
łużonego urlopu bezpłatnego podlega zaliczeniu do okresu pracy górniczej, jeżeli
został on udzielony w ramach różnic w czasie pracy górniczej wykonywanej za grani-
cą. Za okres ten pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia walutowego należ-
nego od jednostki kierującej, która jest w związku z tym obowiązana do opłacenia z
tego tytułu należnych składek ubezpieczeniowych, na ogólnych zasadach wynikają-
cych z przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w spra-
wie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania
do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia
społecznego (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.). Fakt, że ten
ekwiwalent pieniężny oblicza się jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, nie daje
podstaw do stwierdzenia, że jest to ekwiwalent za urlop, który według § 7 ust. 1 pkt 3
rozporządzenia nie stanowi dochodu będącego podstawą wymiaru składek na ubez-
pieczenie społeczne.
Gdyby więc ustalono, że okres tych 165 dni w wymienionych wyżej latach, był
okresem urlopu bezpłatnego przedłużonego o różnice w czasie pracy, podlegałby
zaliczeniu do okresu pracy górniczej. Rzeczą Sądu byłoby, po przesądzeniu powyż-
szego, zbadanie, czy w tej sytuacji wnioskodawca nabyłby i ewentualnie od kiedy
prawo do emerytury górniczej bez względu na wiek, w oparciu o art. 10 ust. 1 ustawy
o z.e.g.
W tym stanie rzeczy na podstawie art. 39313
§ 1 KPC orzeczono jak w senten-
cji.
========================================