Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 marca 1999 r.
II UKN 522/98
Do obowiązków pracodawcy należy dostarczenie pracownikowi spraw-
nych i bezpiecznych narzędzi pracy, więc wydanie pracownikowi niesprawnej
drabiny i tolerowanie przez przełożonych jej używania, gdy przyczyniło się do
wypadku przy pracy, stanowi podstawę do przyjęcia winy pracodawcy (art. 415
KC).
Przewodniczący: SSN Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 marca 1999 r. sprawy z powództwa
Jerzego W. przeciwko „A.” Spółce z o.o. w Z.G. - Aleksandrowi P. o zapłatę i rentę
wyrównawczą, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze do ponownego rozpoznania
i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powód Jerzy W. wystąpił z powództwem przeciwko pozwanemu „A.” w Z.G. -
Aleksander P. o zasądzenie renty wyrównawczej w kwocie po 400,00 złotych mie-
sięcznie, począwszy od miesiąca listopada 1996 r., a nadto skapitalizowanej renty
wyrównawczej za okres od miesiąca lipca 1995 r. do miesiąca listopada 1996 r. w
kwocie 4.800 złotych. Podał, iż pracował u pozwanego w charakterze malarza. W
dniu 23 czerwca 1995 r. uległ wypadkowi przy pracy. Otrzymał jednorazowe odszko-
dowanie z tytułu wypadku przy pracy, natomiast pozwany odmówił wypłaty dalszych
odszkodowań związanych, między innymi, z poniesionymi stratami w zarobkach. W
wyniku wypadku stał się inwalidą i otrzymuje rentę w kwocie 310 złotych miesięcznie.
2
W odpowiedzi na pozew Aleksander P. wniósł o oddalenie powództwa. Pod-
niósł, iż wypadek przy pracy nie nastąpił z jego winy, wobec czego brak jest podstaw
do przypisania mu odpowiedzialności cywilnej za skutki tego wypadku.
Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje: Pozwany Aleksander P. prowadzi
działalność gospodarczą jako indywidualny podmiot gospodarczy, a przedmiotem tej
działalności jest produkcja płyt laminowanych, handel oraz świadczenie usług re-
montowo-budowlanych. Powód pracował u pozwanego w zespole pracowników
świadczących usługi remontowo-budowlane i wykonywał zawód malarza. Powód
podjął u pozwanego zatrudnienie w dniu 8 kwietnia 1994 r. w oparciu o umowę na
czas określony i w dniu 1 stycznia 1995 r. zawarł kolejną umowę na czas określony
do 31 grudnia 1995 r. Przy podejmowaniu zatrudnienia powód przeszedł szkolenie
wstępne, a następnie odbywał szkolenia okresowe. W trakcie zatrudnienia u pozwa-
nego powód systematycznie przechodził badania okresowe. W dniu 30 stycznia 1995
r. uzyskał zaświadczenie o zdolności do pracy na wysokości, ważne do miesiąca
stycznia 1997 roku. W 1995 r. zespół pracowników pozwanego wykonywał remont
wnętrza budynku Banku P.-H. w N.S. W dniu 23 czerwca 1995 r. powód zgodnie z
poleceniem mistrza zeskrobywał stalową skrobaczką starą farbę olejną ze ściany sali
operacyjnej banku. Pracę wykonywał przy użyciu drabiny rozstawnej ustawionej
wzdłuż ściany na wysokości około 2 metrów. Kilka minut po godzinie 800
na skutek
rozłożenia się nie zabezpieczonych ściągaczami stojaków drabiny, upadł wraz z dra-
biną na betonową podłogę. Po upadku powód udał się do Poradni Szpitala Rejono-
wego w N.S. Poinformował lekarza, iż w wyniku upadku z drabiny doznał silnego bólu
okolicy lędźwiowo-krzyżowej, nie powiedział jednak lekarzowi, iż upadek z drabiny
nastąpił podczas wykonywania pracy u pozwanego. Lekarz rozpoznał schorzenie o
numerze statystycznym 721 i wystawił zwolnienie lekarskie na okres do 30 czerwca
1997 r. W dniu 3 lipca 1995 r. powód pracował, w dniu 4 lipca 1995 r. otrzymał zwol-
nienie lekarskie z Poradni Zdrowia Psychicznego o numerze statystycznym 300, nas-
tępnie do dnia 28 lutego 1996 r. korzystał nieprzerwanie ze zwolnień lekarskich o
numerach statystycznych 353 i 355. Z dniem 31 grudnia 1995 r. umowa o pracę z
powodem została rozwiązana z upływem okresu, na który była zawarta. Na mocy
decyzji ZUS z dnia 19 września 1996 r. powód otrzymał rentę inwalidzką III grupy w
związku z wypadkiem przy pracy w kwocie 329,30 zł miesięcznie. Stan zdrowia po-
woda po dniu 23 czerwca 1995 r. uniemożliwia wykonywanie cięższych prac fizycz-
nych. Nie jest on zdolny do wykonywania zawodu malarza.
3
Jako materialnoprawną podstawę odpowiedzialności cywilnej pozwanego za
szkodę wywołaną ruchem Jego zakładu remontowo-budowlanego należy uznać art.
415 KC. Z przepisu tego wynika, iż oparta na nim odpowiedzialność uzależniona jest
od trzech przesłanek: winy, szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy działa-
niami lub zaniechaniami a szkodą. Wypadek jakiemu uległ powód nastąpił z jego
wyłącznej winy. Twierdzenie powoda co do zgłoszenia zastrzeżeń odnoszących się
do stanu drabiny potwierdzili wyłącznie zawnioskowani przez niego świadkowie –
J.A., A.K., a częściowo H.W. Pozostali świadkowie, w tym dopuszczeni przez Sąd z
urzędu – J.K., R.P., S.M., Ł.Ł., J.S., J.Ś., R.O. zaprzeczyli, by krytycznego dnia lub
kiedykolwiek wcześniej powód zgłaszał mistrzowi zarzuty odnośnie do stanu tech-
nicznego drabin. O ile mistrz K.K., kierownik budowy R.P., czy też pracownik bhp
S.M. mogliby mieć interes w składaniu zeznań niekorzystnych dla powoda, o tyle
trudno doszukiwać się jakichkolwiek okoliczności podważających wiarygodność zez-
nań świadków J.S., J.Ś., R.O. Natomiast moc dowodową zeznań świadków – J.A.,
A.K., H.W. osłabia okoliczność, iż wcześniej wszystkim tym świadkom pozwany wy-
powiedział umowy o pracę. Fakt podjęcia przez powoda pracy na drabinie nie posia-
dającej spinającego łańcucha, nie może skutkować uznania winy pozwanego za doz-
nany przez powoda wypadek przy pracy. Powód będący doświadczonym malarzem,
po odbyciu szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, był przed rozpoczę-
ciem pracy na drabinie obowiązany sprawdzić jej stan techniczny i w przypadku
stwierdzenia uchybień doprowadzić do ich wyeliminowania, ewentualnie skorzystać z
innej drabiny, a w ostateczności odmówić wykonywania pracy przy użyciu niespraw-
nej drabiny. Ponieważ powód tego nie uczynił, nie może skutecznie obciążać pozwa-
nego skutkami doznanego przez siebie wypadku w zakresie szerszym niż przewi-
dziany w ustawie wypadkowej. Brak winy pozwanego wyklucza jego cywilnoprawną
odpowiedzialność za szkodę doznaną przez powoda w wyniku wypadku przy pracy.
Kierując się tymi przesłankami Sąd Rejonowy wyrokiem z 7 kwietnia 1998 r. oddalił
powództwo.
W apelacji powód zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebra-
nego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie, że nie zgłosił mistrzowi, iż
drabina jest niesprawna oraz nieprzyjęcie, iż odmówił pracy na tej drabinie i podjął
pracę dopiero pod groźbą zwolnienia.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze
uznał jednak apelację za bezzasadną i oddalił ją zaskarżonym wyrokiem. Zdaniem
4
Sądu Wojewódzkiego, Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie do-
wodowe i ocenił wiarygodność dowodów na podstawie wszechstronnego rozważenia
zebranego materiału dowodowego. Wyjaśnił wszystkie okoliczności faktyczne sprawy
w zakresie niezbędnym dla jej rozstrzygnięcia, a dokonana przezeń ocena dowodów
nie wykracza poza ramy określone w art. 233 KPC. Do okoliczności podniesionych
przez Sąd Rejonowy, stanowiących podstawę odmówienia wiary zeznaniom świad-
ków J.A., A.K. oraz zeznaniom powoda, należy dodać jeszcze to, iż osoby te słucha-
ne w postępowaniu powypadkowym nie podały, że powód zgłosił mistrzowi fakt nie-
sprawności drabiny i odmówił na niej pracy. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że po-
wód nie miał obowiązku pracy na niesprawnej drabinie, a niesprawność ta była wi-
doczna i powinien użyć do pracy sprawnej drabiny. Prawidłowo również Sąd Rejo-
nowy przyjął, że materialno-prawną podstawę odpowiedzialności pozwanego stanowi
przepis art. 415 KC więc brak winy wyklucza jego cywilnoprawną odpowiedzialność
za szkodę doznaną przez powoda w wyniku wypadku przy pracy.
W kasacji pełnomocnik powoda zarzuca naruszenie prawa materialnego przez
błędną wykładnię art. 415 KC, a nadto niezastosowanie art. 435 § 1 KC i wnosi o
zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa oraz o zasądzenie od poz-
wanego kosztów procesu za wszystkie instancje według norm przepisanych, ewen-
tualnie o uchylenie „zaskarżonych wyroków i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu, przy uwzględnieniu kosztów postępowania kasa-
cyjnego według norm przepisanych”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Poza sporem pozostaje, że powód uległ wypadkowi przy pracy oraz że przy-
czyną tego wypadku było wykonywanie pracy na niesprawnej drabinie, z której ko-
rzystał. Sądy obu instancji uznały, że do wypadku doszło z wyłącznej winy powoda,
który jako doświadczony pracownik nie powinien korzystać z drabiny bez łańcucha
spinającego. Skoro nie można pozwanemu przypisać winy w rozumieniu art. 415 KC,
to zdaniem obu Sądów, powództwo powinno ulec oddaleniu. Sąd Rejonowy rozważał
ewentualną odpowiedzialność pozwanego na podstawie art. 435 KC, doszedł jednak
do wniosku, że i w tym przypadku powództwo jest bezzasadne, gdyż, po pierwsze
zakład nie jest wprowadzany w ruch przy pomocy sił przyrody, a po drugie, wyłącznie
winnym spowodowania wypadku jest poszkodowany. W związku z tym należy pod-
5
kreślić, że ustalony przez Sąd Rejonowy i przyjęty przez Sąd Wojewódzki stan fak-
tyczny nie pozwala na wyciągnięcie wniosku co do wyłącznej winy powoda. Każdy
pracodawca jest bowiem obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne warunki
pracy, do czego w szczególności należy zaliczyć dostarczanie sprawnych i bezpiecz-
nych narzędzi pracy. Wydanie powodowi niesprawnej drabiny i tolerowanie przez
przełożonych jej używania uprawnia do zajęcia stanowiska, że nie ma podstawy do
wyłączenia winy po stronie pozwanego nawet w sytuacji, gdyby powód nie protes-
tował przeciwko wykonywaniu pracy na takiej drabinie. Każda inna interpretacja prze-
rzucałaby ryzyko prowadzenia przedsiębiorstwa na pracownika, co jest sprzeczne z
zasadami prawa pracy. Każdy pracownik ma prawo przypuszczać, że jego praco-
dawca przestrzega przepisów bhp, w związku z czym sprzęt, z którego korzysta w
czasie pracy, jest sprzętem sprawnym. Słusznie podnosi skarżący, że gdyby istotnie
pozwany nie zawinił przy przedmiotowym wypadku, to w protokole powypadkowym
nr 22 z 1996 r. nie zalecano by przeprowadzenia kontroli realizowanych budów pod
kątem bezpieczeństwa pracy i stanu sprzętu. Należy przychylić się do stanowiska
kasacji, że Sądy obu instancji, przywiązując istotne znaczenie do tego, iż powód nie
odmówił wykonywania pracy na niesprawnym sprzęcie, nie wzięły pod uwagę, iż
przyczyną tego mogła być obawa przed utratą pracy, co z uwagi na trudną sytuację
na rynku pracy w tym regionie mogłoby go postawić w bardzo ciężkiej sytuacji mate-
rialnej.
Sąd Najwyższy uznaje za uprawnione stanowisko Sądów obu instancji, iż
materialno-prawną podstawę cywilnoprawnej odpowiedzialności pozwanego stanowi
art. 415 KC, gdyż brak jest podstawy do zastosowania art. 435 KC. Sąd Rejonowy
powołał się na utrwalone w tym zakresie orzecznictwo Sądu Najwyższego i w sposób
należyty wykazał jakie przesłanki przemawiają przeciwko przyjęciu odpowiedzialno-
ści pozwanego na zasadzie ryzyka. Zaakceptowanie tego stanowiska przez Sąd
Wojewódzki nie nasuwa zastrzeżeń.
Sąd Najwyższy natomiast uznaje trafność wniosku kasacji o uchylenie zas-
karżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego
rozpoznania, ponieważ zachodzi konieczność dokonania jeszcze raz oceny odpo-
wiedzialności pozwanego przez pryzmat art. 415 KC (art. 39315
KPC).
========================================