Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 kwietnia 1999 r.
II UKN 619/98
Sąd ocenia zasadność odmowy wydania przez pracodawcę świadectwa
wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub umieszczenia w świadec-
twie pracy wzmianki, że pracownik wykonywał pracę w warunkach szczegól-
nych (§ 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w spra-
wie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych wa-
runkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 1999 r. sprawy z wniosku
Leszka W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. o eme-
ryturę, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 15 września 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach procesu.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 15 września 1998 r. [...] oddalił
apelację Leszka W. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie z dnia 16 stycznia 1998 r. [...] oddalającego odwołanie od
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w W., odmawiającej prawa do
emerytury. Ubezpieczony, urodzony 29 lipca 1934 r., ma wymagany staż emerytalny
- 34 lata, 9 miesięcy i 1 dzień, ale nie spełnia określonego w art. 26 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.) warunku wieku. Był zatrudniony w warunkach szczególnych w Zak-
ładach Elektronowych „ L.” jako kierownik Izby Pomiarów w Dziale Kontroli Jakości w
czasie od 13 lutego 1959 r. do 31 maja 1962 r., tj. 3 lata, 3 miesiące i 19 dni. Jego
2
starania o uznanie pracy w okresie od 3 września 1953 r. do 6 maja 1970 r. w Prze-
mysłowym Instytucie Telekomunikacji w W. za pracę w szczególnych warunkach nie
przyniosły pozytywnego rezultatu. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczegól-
nych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr, poz.), powoływane dalej
jako „rozporządzenie”, określające warunki wcześniejszego przechodzenia na eme-
ryturę wymaga co najmniej 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach. Z przed-
łożonych świadectw pracy wynika, że wnioskodawca był zatrudniony : w W. Zakła-
dach Radiowych „R.” w W. od 3 września 1953 r. do 1 lutego 1956 r., w Przemysło-
wym Instytucie Telekomunikacji od 1 lutego 1956 r. do 31 stycznia 1959 r. i od 31
sierpnia 1962 r. do 6 maja 1970 r., lecz praca nie była wykonywana w warunkach
szczególnych. Praca w warunkach szczególnych może być wykazana innymi niż zaś-
wiadczenie dowodami jednak w sytuacji, gdy zakład pracy uległ likwidacji i nie za-
chowały się akta osobowe pracownika.
Wnioskodawca zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę na-
ruszenie przepisów postępowania, a to: art. 233 § 1, art. 278 § 1 i art. 328 § 1 KPC,
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej ins-
tancji do ponownego rozpoznania. Twierdził, że pracę w warunkach szczególnych
wykonywał faktycznie przez 17 lat, pracując od 1953 r. na stanowiskach o dużych
mocach mikrofalowych. Jego zdaniem, treść świadectw pracy nie stanowi dostatecz-
nej podstawy do ustalenia okresu pracy w warunkach szkodliwych. Wobec rozbież-
ności stanowisk pracodawców i wnioskodawcy, Sąd powinien był przeprowadzić do-
wód z opinii biegłych na okoliczność czy praca przy mikrofalach o wysokich często-
tliwościach należy do prac szczególnie szkodliwych dla zdrowia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postępowanie w sprawach emerytalnych jest dwuetapowe. Przed organem
rentowym „sprawa emerytalna” ma charakter administracyjnoprawny, a w postępo-
waniu stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 180 KPA).
Organ rentowy ma ograniczoną swobodę prowadzenia postępowania dowodowego.
Z przepisów proceduralnych wynika bowiem jakie środki dowodowe stanowią pods-
tawę ustalenia konkretnych okoliczności. Takim przepisem jest § 2 ust. 2 rozporzą-
dzenia, zgodnie z którym szkodliwość warunków pracy stwierdzają pracodawcy w
3
świadectwie pracy lub świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach,
wystawionych według wzoru. Dokument ten jest dla organu rentowego wiążący nie
tylko w pozytywnym, ale i negatywnym znaczeniu. Przedłożone zaświadczenie jest
dowodem na fakt wykonywania przez pracownika pracy w szczególnych warunkach.
Ale odmowę wydania zaświadczenia organ rentowy powinien traktować jako brak do-
wodu na fakt wykonywania pracy tego rodzaju.
Na etapie postępowania odwoławczego sprawa o emeryturę - uprzednio ad-
ministracyjna - staje się sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 KPC. Do jej rozpoznania
stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Zasadniczym celem tego pos-
tępowania jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnie-
niu jej okoliczności spornych. Ubezpieczony jako strona faktycznie słabsza korzysta
ze wzmożonej ochrony procesowej, którą gwarantują szczególne przepisy procedu-
ralne dotyczące postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych za-
warte w dziale III rozdziały 1 i 3 KPC. Według art. 473 KPC w postępowaniu przed
sądem nie stosuje się żadnych ograniczeń dowodowych. Ten wyjątek od ogólnych
zasad wynikających z art. 247 KPC sprawia, że każdy fakt może być dowodzony
wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane i ich dopuszczenie za celowe. Sąd
nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed orga-
nami rentowymi. Stanowisko sądów orzekających w rozpoznawanej sprawie jakoby
brak zaświadczenia pracodawcy o zatrudnieniu pracownika w szkodliwych warun-
kach wykluczał możliwość dowodzenia tej okoliczności np. opinią biegłego nie jest
trafne. Zasadność odmowy wydania przez pracodawcę stosownego świadectwa nie
może pozostawać poza jakąkolwiek (czyjąkolwiek) kontrolą, a zwłaszcza kontrolą
sądu.
Załącznik do rozporządzenia Wykaz A zatytułowany „Prace w szczególnych
warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego” zawie-
ra listę prac rodzajowo zróżnicowanych wedle kryterium branżowego nie określając
konkretnych stanowisk pracy. Powód twierdzi, że wykonywał prace na stanowiskach
o dużych mocach mikrofalowych przy konstrukcji urządzeń radiolokacyjnych (Zakłady
Radiowe im. M. K.) oraz przy urządzeniach radiolokacyjnych w zakresie pól elektro-
magnetycznych (Zakłady Radiowe „ R.”). Jego twierdzenie uprawdopodabnia infor-
macja znajdująca się w aktach osobowych. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC jest
przeto usprawiedliwiony.
4
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39313
KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================