Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 14 kwietnia 1999 r.
II UKN 178/99
1. Brak należytej reprezentacji strony w rozumieniu art. 401 pkt 2 KPC
występuje wtedy, gdy przedstawiciel ustawowy strony nie mającej zdolności
procesowej utracił ten przymiot, nie oznacza natomiast braku pełnomocnika
procesowego.
2. W sprawie ze skargi o wznowienie postępowania wniesionej po upły-
wie pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku, nie jest dopuszczalne przywró-
cenie terminu do jej wniesienia według zasad określonych w art. 168 i następ-
nych KPC.
Przewodniczący: SSN Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 1999 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy ze skargi Zbigniewa K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w K. o wznowienie postępowania, na skutek kasacji wniosko-
dawcy od postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 15 września 1998 r.
[...]
p o s t a n o w i ł:
o d d a l i ć kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach postano-
wieniem z dnia 15 lipca 1998 r. odrzucił skargę Zbigniewa K. o wznowienie postępo-
wania w sprawie [...] o rentę inwalidzką, w której została wnioskodawcy przyznana
renta inwalidzka z ogólnego stanu zdrowia, a nie z tytułu wypadku przy pracy. Zda-
niem Sądu Wojewódzkiego, skarga powoda nie ma oparcia w którejkolwiek z pods-
taw wznowienia przewidzianych w art. 403 KPC, wobec czego z mocy art. 407, art.
2
408 i art. 411 KPC podlegała odrzuceniu.
W zażaleniu na powyższe postanowienie wnioskodawca zarzucił, że podstawą
skargi o wznowienie postępowania jest nieważność postępowania. Dlatego nie jest
przeszkodą do jej rozpoznania okoliczność, że od zakończenia postępowania w
sprawie [...] minęło 5 lat. Gdyby Sąd Apelacyjny nie podzielił tego stanowiska, wniósł
o przywrócenie terminu do wniesienia skargi.
Sąd Apelacyjny w Krakowie postanowieniem z dnia 15 września 1998 r. odda-
lił zażalenie.
Sąd drugiej instancji uznał za trafne stanowisko Sądu Rejonowego co do tego,
że skarga wnioskodawcy nie została oparta na którejkolwiek podstawie wznowienia.
Z akt sprawy [...] Sądu Wojewódzkiego w Kielcach wynika bowiem, że wnioskodawca
był obecny na rozprawie w dniu 27 stycznia 1989 r., po której zapadł wyrok. Wyrok
ten został mu następnie doręczony wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o trybie zło-
żenia podania o rewizję nadzwyczajną. Z akt wymienionej sprawy w żadnej mierze
też nie wynika, że wnioskodawca był pozbawiony możliwości działania, gdyż miał
zachowaną zdolność do czynności procesowych i faktycznie brał udział w sprawie.
Gdy chodzi o termin pięcioletni do wniesienia skargi określony w art. 408 KPC, to ma
on charakter prekluzyjny, co uniemożliwia stronie wniesienie skargi po jego upływie,
z wyjątkiem sytuacji, gdy przyczyną wznowienia jest pozbawienie strony możliwości
działania lub brak jej należytej reprezentacji. Termin z art. 408 KPC nie może być
także przywrócony.
Od postanowienia Sądu Apelacyjnego wnioskodawca złożył kasację, którą
oparł na zarzutach naruszenia następujących przepisów postępowania: art. 5 i art.
117 § 1 KPC wskutek zaniechania przez Sądy udzielenia mu wskazówek co do ter-
minów złożenia skargi o wznowienie postępowania oraz co do potrzeby ustanowienia
pełnomocnika z urzędu ze względu na nieporadność wnioskodawcy i art. 401 pkt 2,
art. 403 § 2, art. 408, art. 410 i art. 411 KPC przez oddalenie zażalenia wnioskodaw-
cy przez Sąd Apelacyjny na postanowienie Sądu Wojewódzkiego o odrzuceniu
skargi, podczas gdy powinno nastąpić rozpoznanie skargi. W sprawie [...] o rentę
inwalidzką wnioskodawca bowiem nie był reprezentowany przez pełnomocnika, choć
było to konieczne. Zatem Sąd Wojewódzki powinien wyznaczyć mu pełnomocnika z
urzędu, czego nie uczynił. W takiej sytuacji Sąd Apelacyjny powinien obecnie uznać,
że ograniczenie z art. 408 KPC dotyczące terminu nie ma zastosowania względem
wnioskodawcy. Ponadto wynik badań diagnostycznych przeprowadzonych w 1994 r.
3
przez Instytut Psychiatrii i Neurologii wskazuje na to, że zaistniały okoliczności, które
„wskazują na podstawę wznowienia postępowania” określoną w art. 403 § 2 KPC.
Przytaczając powyższe zarzuty, wnioskodawca żądał uchylenia zaskarżonego
postanowienia oraz uchylenia poprzedzającego je postanowienia Sądu Wojewódz-
kiego w Kielcach z dnia 15 września 1998 r. i przekazania sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o zasądzeniu wynagrodzenia za udział w
postępowaniu kasacyjnym pełnomocnikowi działającemu z urzędu.
Sąd Najwyższy uznał, że kasacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnie-
nie z następujących powodów.
Zarzut naruszenia przepisów art. 5 i art. 117 § 1 KPC jest niejasny. Według
art. 393 § 1 KPC kasację wnosi się od orzeczeń sądu drugiej instancji kończących
postępowanie w sprawie, co oznacza, że jej podstawę może stanowić naruszenie
prawa materialnego lub procesowego popełnione przez ten sąd. Gdy chodzi o naru-
szenie prawa procesowego, może ono polegać bądź na uchybieniach sądu drugiej
instancji z zakresu „własnego” postępowania, bądź na niezwróceniu uwagi na uchy-
bienia sądu pierwszej instancji podniesione w formie zarzutu w apelacji lub zażaleniu
przez stronę wnoszącą środek zaskarżenia. Przy takim rozumieniu naruszenia prze-
pisów postępowania nie można uznać, że Sąd Apelacyjny wydał zaskarżone orze-
czenie z naruszeniem art. 5 i art. 117 § 1 KPC. Wnioskodawca bowiem złożył w pos-
tępowaniu przed Sądem Wojewódzkim obszerne wyjaśnienia, które wykazały jego
dobrą orientację w sprawie, a nawet znajomość niektórych przepisów prawa. Nie
zgłosił natomiast wniosku o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z
urzędu, jak tego wymaga art. 117 § 1 KPC.
Jeżeli natomiast zarzut naruszenia art. 5 i art. 117 § 1 KPC odnosi się do pos-
tępowania w innej sprawie [...], to należy go rozważyć w związku z przepisami o
wznowieniu postępowania.
Z art. 408 KPC wynika, że po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się wyro-
ku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona
możności działania lub nie była należycie reprezentowana. Pozbawienie strony moż-
ności działania występuje wtedy, gdy wskutek naruszenia prawa procesowego sąd
uniemożliwia stronie prowadzenie procesu (np. wskutek niezawiadomienia jej o ter-
minach rozprawy). Brak natomiast należytej reprezentacji odnosi się do sytuacji, gdy
przedstawiciel ustawowy strony nie mającej zdolności procesowej utracił ten przy-
4
miot. Brak należytej reprezentacji nie oznacza jednak braku pełnomocnika proceso-
wego. Wbrew więc twierdzeniu wnioskodawcy, Sąd Apelacyjny trafnie przyjął, że
żadna z wymienionych przesłanek nie wystąpiła po stronie wnioskodawcy. Wpraw-
dzie występował on w sprawie sam, lecz był zawiadomiony o terminie rozprawy, brał
w niej udział, otrzymał odpis wyroku z dnia 27 stycznia 1989 r. z uzasadnieniem oraz
pouczenie o możliwości złożenia podania o rewizję nadzwyczajną. Z uzasadnienia
wyroku w innej sprawie [...] dowiedział się także, iż Sąd Wojewódzki nie mógł zaj-
mować się kwestią uprawnień do renty inwalidzkiej z tytułu wypadku przy pracy, gdyż
sprawą tą nie zajmował się również organ rentowy, a poza tym wnioskodawca, skła-
dając wniosek o rentę, nie twierdził, że jego inwalidztwo powstało wskutek wypadku
przy pracy. Nie złożył też protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy
pracy, który pozwoliłby organowi rentowemu wszcząć postępowanie. Należy ponadto
podkreślić, że skarżący posiadał zdolność do czynności procesowych, tj. zdolność do
samodzielnego (osobiście lub przez ustanowionego pełnomocnika) dokonywania
czynności procesowych w postępowaniu cywilnym. W świetle zatem przytoczonych
okoliczności nie ma podstaw do zarzutu, że był pozbawiony możności działania.
Materiał zawarty w aktach przedmiotowej sprawy oraz innej sprawy [...] nie pozwala
także uznać, że był osobą nieporadną w stopniu, który powoduje faktyczną niemoż-
ność działania.
Z tych względów, nie jest trafny pogląd wnioskodawcy, że Sąd Apelacyjny na-
ruszył art. 408 KPC. W konsekwencji niewadliwe jest też stanowisko Sądu drugiej
instancji, że upływ pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku w sprawie [...] uniemoż-
liwiał wznowienie postępowania. Termin zaś z art. 408 KPC nie może być stronie
przywrócony według zasad przewidzianych w art. 168 i nast. KPC.
Nieuwzględnienie zarzutu naruszenia art. 408 KPC sprawia, że bezprzedmio-
towe stało się rozpoznanie pozostałych zarzutów kasacji. Wymagałyby one bowiem
rozważenia wtedy, gdyby skarga o wznowienie postępowania była zgłoszona we
właściwym terminie.
Tym kierując się i stosownie do art. 39312
KPC Sąd Najwyższy oddalił kasację.
========================================