Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 kwietnia 1999 r.
II UKN 593/98
Zatrudnienie po dniu 21 lipca 1961 r. młodocianego, który nie ukończył
15 lat nie może być uznane jako okres zatrudnienia na warunkach ustawy z
dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warun-
kach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy
(Dz.U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 15 lipca
1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz.U. Nr 32, poz. 160), a więc
nie może być uważane za okres składkowy (art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania
emerytur i rent oraz zmianie niektórych ustaw , Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kuźniar, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 1999 r. sprawy z wniosku
Genowefy S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w O.W. o
wcześniejszą emeryturę, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku Sądu Ape-
lacyjnego w Łodzi z dnia 19 sierpnia 1998 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że wyrok Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 11 marca 1998 r. [...]
zmienił i oddalił odwołanie.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w O.W., decyzją z dnia 31 paź-
dziernika 1997 r., odmówił Genowefie S. prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi
na przyjęcie, że udowodniła tylko 34 lata, 1 miesiąc i 11 dni okresów składkowych,
nieskładkowych i uzupełniających, zamiast 35 lat zatrudnienia. W szczególności or-
gan rentowy nie uznał, że wnioskodawczyni udowodniła zatrudnienie w gospodars-
twie rolnym w okresie od 1 września 1961 r. do 1 lutego 1963 r.
2
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu, wyrokiem
z dnia 11 marca 1998 r. [...] zmienił tę decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do
wcześniejszej emerytury od dnia 1 stycznia 1998 r. Sąd przesłuchał świadków i
ustalił, że wnioskodawczyni, urodzona 14 września 1947 r., we wrześniu 1961 r.
podjęła naukę w Szkole Przysposobienia Rolniczego w K. Nauka odbywała się w
systemie wieczorowym. Równolegle z nauką wnioskodawczyni wykonywała pracę w
rolnictwie, codziennie od rana do godzin popołudniowych, przez trzy dni w tygodniu w
gospodarstwie Jana B., a przez kolejne dwa dni w gospodarstwie Józefa P. Za pracę
tę otrzymywała wynagrodzenie. Stan taki trwał do marca 1963 r., kiedy wnios-
kodawczyni podjęła pracę w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Ż. Ostatnim pra-
codawcą wnioskodawczyni były [...] Zakłady Papiernicze SA w P., w których stosu-
nek pracy został rozwiązany z przyczyn leżących po stronie pracodawcy w dniu 31
grudnia 1997 r. Sąd pierwszej instancji wywiódł, że zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 3
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze
zm.) okresem składkowym są okresy zatrudniania młodocianych na obszarze Pańs-
twa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem
1 stycznia 1975 r. W tym czasie obowiązywała ustawa z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce
zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w
zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226 ze zm.).
Zgodnie z jej art. 1 za młodocianych należało rozumieć osoby, które ukończyły 14 lat,
a nie przekroczyły 18 lat życia. Ustawa przewidywała zatrudnienie młodocianych przy
lekkich pracach sezonowych i dorywczych (art. 3 ust. 2) w gospodarstwach rolnych
(art. 26). Dlatego Sąd pierwszej instancji uznał, że wnioskodawczyni należało
zaliczyć do okresu zatrudnienia okres jej pracy w gospodarstwach rolnych po
ukończeniu 14 lat życia.
Sąd Apelacyjny w Łodzi, wyrokiem z dnia 19 sierpnia 1998 r., oddalił apelację
organu rentowego od tego wyroku. Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia i oceny
prawne Sądu pierwszej instancji. W szczególności wywiódł, że istotą regulacji ustawy
z dnia 2 lipca 1958 r. był jedynie zakaz zatrudniania młodocianych przy pracach zbyt
ciężkich.
Kasację od tego wyroku wniósł organ rentowy. Zarzucił naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy o rewaloryzacji oraz
przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. Zdaniem organu rentowego Sądy nie dos-
3
trzegły zmiany tej ostatniej ustawy, dokonanej przez art. 45 ustawy z dnia 15 lipca
1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz.U. Nr 32, poz. 160). Przepis ten
wprowadził nowe brzmienie art. 2, art. 6 ust. 3, art. 3 ust. 1 i 4, art. 15 i art. 27 ustawy
z dnia 2 lipca 1958 r., zastępując w nich liczbę 14 liczbą 15. Oznaczało to, że od dnia
21 lipca 1961 r. wzbronione było zatrudnianie osób, które nie ukończyły 15 roku
życia. Wobec tego przyjęcie, że wnioskodawczyni udowodniła okres zatrudnienia po
ukończeniu 15 lat życia, oznacza iż nie spełnia warunku wymaganego stażu pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w
sprawie zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pracowników zwal-
nianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. Nr 29, poz. 159) pra-
cownicy, z którymi rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w okolicznościach określo-
nych w art. 1 ust. 1 i 2 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz.
19 ze zm.) nabywają prawo do wcześniejszej emerytury bez względu na wiek, jeżeli
osiągnęli do dnia rozwiązania stosunku pracy okres zatrudnienia wynoszący, łącznie
z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia, co najmniej 35 lat
dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn. Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie
upoważnienia z art. 27 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu eme-
rytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Do obliczenia
wymaganego okresu zatrudnienia mają więc zastosowanie przepisy ustawy z dnia 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i
rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), a w
szczególności jej art. 2 ust. 2 pkt 3, zgodnie z którym za okresy składkowe uważa się
również okresy zatrudniania młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na wa-
runkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.
Szczególnego podkreślenia wymaga w tym miejscu, to że okresy zatrudniania mło-
docianych uważa się za okresy składkowe tylko wtedy, gdy stosunek pracy był na-
wiązany na warunkach przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.
Inaczej mówiąc, zatrudnienie (nawiązanie stosunku pracy) niezgodnie z warunkami
określonymi w wówczas obowiązujących przepisach nie może być potraktowane jako
4
okres składkowy, choćby nie wpływało to na kwalifikację prawną istniejącego
wówczas stosunku prawnego jako stosunku pracy. Sądy obu instancji słusznie ana-
lizowały spełnianie przez wnioskodawczynię warunku posiadania wymaganego
okresu zatrudnienia w płaszczyźnie ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu,
przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach
pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226 ze zm.). Nie dostrzegły
jednak, że ustawa ta z dniem 21 lipca 1961 r. została zmieniona przez art. 45 ustawy
z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz.U. Nr 32, poz.
160). W wyniku tej zmiany, w szczególności art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r.
otrzymał brzmienie, według którego wzbronione było zatrudnianie osób, które nie
osiągnęły 15 lat życia. Inaczej mówiąc, od dnia 21 lipca 1961 r. zatrudnianie osób
poniżej 15 lat życia było niezgodne z tą ustawą (nie odbywało się na jej warunkach).
Skoro tak, to wnioskodawczyni do wymaganego okresu zatrudnienia nie może być
zaliczony okres od 1 września 1961 r. (data rozpoczęcia pracy) do dnia 14 września
1962 r. (data osiągnięcia 15 lat), gdyż w tym czasie zatrudnienie wnioskodawczyni
było niezgodne z warunkami wynikającymi z ustawy z dnia 2 lipca 1958 r., a tym
samym nie może być traktowane jako okres składkowy w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt
3 ustawy o rewaloryzacji.
Z tych względów należało uznać, że kasacja powołuje się na usprawiedliwione
podstawy, a zaskarżony wyrok podlega zmianie przez zmianę wyroku Sądu
pierwszej instancji i oddalenie odwołania wnioskodawczyni (art. 39315
KPC).
========================================