Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 maja 1999 r.
I PKN 664/98
Warunkiem obowiązywania regulaminu zakładowego funduszu świad-
czeń socjalnych jest jego uzgodnienie ze wszystkimi organizacjami związko-
wymi działającymi w zakładzie pracy (art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r.
o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r.
Nr 70, poz. 335 ze zm., w brzmieniu obowiązującym w 1996 r.).
Przewodniczący: SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski (spra-
wozdawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 maja 1999 r. sprawy z powództwa
Związku Zawodowego „K.” Zarządu Regionu w G. Komisji Zakładowej przy Kopalni
Węgla Kamiennego „S.” w T. przeciwko 1. N. Spółce Węglowej S.A. Kopalni Węgla
Kamiennego „S.” w T., 2. Klubowi Sportowemu „G.” przy Kopalni Węgla Kamiennego
„S.” w T. o zapłatę, na skutek kasacji pozwanej N. Spółki Węglowej SA od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia
30 lipca 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od pozwanej N. Spółki Węglowej S.A. Kopalni
Węgla Kamiennego „S.” w T. na rzecz strony powodowej kwotę 200 (dwieście) zło-
tych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 28 października 1997 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Cho-
rzowie w części uwzględniającej powództwo Związku Zawodowego „K.” Zarządu Re-
gionu w G. Komisji Zakładowej przy Kopalni Węgla Kamiennego „S.” w T. zasądził od
N. Spółki Węglowej w T. S.A. – Kopalnia Węgla Kamiennego „S.” w T. na rzecz Zak-
ładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych Kopalni Węgla Kamiennego „S.” w T.
kwotę 10.000 zł z odsetkami ustawowymi od 9 sierpnia 1996 r. i obciążył stronę poz-
waną określonymi w tym wyroku kosztami sądowymi i kosztami postępowania.
2
Apelację strony pozwanej od powyższego wyroku oddalił Sąd Wojewódzki-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem z dnia 30 lipca 1998
r. Z kolei od tego wyroku pozwana N. Spółka Węglowa wniosła kasację do Sądu
Najwyższego. Podstawę kasacji stanowił zarzut naruszenia art. 8 ustawy z dnia 4
marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych przez niewłaściwe jego
zastosowanie. Powołując tę podstawę pozwana NSW-S.A. KWK „S.” wniosła o
uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie o
uchylenie także wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi
do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu na rzecz pozwanej.
Sąd Najwyższy rozpoznał sprawę w granicach kasacji (art. 39311
KPC) stwier-
dzając, co następuje:
Podstawa faktyczna zaskarżonego wyroku nie została w kasacji zakwestiono-
wana, zresztą zasadnicze fakty są między stronami bezsporne. Przygotowany na
1996 r. w Kopalni Węgla Kamiennego „S.” regulamin Zakładowego Funduszu Świad-
czeń Socjalnych nie został uzgodniony z jedną z działających w tej Kopalni zakłado-
wych organizacji związkowych, mianowicie z Komisją Zakładową Związku Zawodo-
wego „K.”. Komisja ta, nie zgadzając się na proponowany podział środków Fundu-
szu, odmówiła podpisania zarówno Regulaminu, jak i precyzujących podział Fundu-
szu ustaleń przyjętych w protokole z odpowiedniego posiedzenia Zakładowej Komisji
Świadczeń Socjalnych. Pomimo to, powołując się na uzgodnienie Regulaminu z po-
zostałymi działającymi w Kopalni zakładowymi organizacjami związkowymi pozwana
przekazała w czerwcu 1996 r. kwotę 10.000 zł na rzecz Klubu Sportowego Górnik
przy KWK „S.” w T. na dofinansowanie jubileuszu 50-lecia istnienia Klubu. Inspektor
Pracy Państwowej Inspekcji Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w K. orzecze-
niem z dnia 21 lipca 1996 r., uznał Dyrektora KWK „S.” za winnego wprowadzenia w
życie regulaminu zakładowego świadczeń społecznych na 1996 r. mimo braku jego
akceptacji ze strony Komisji Zakładowej Związku Zawodowego „K.”, a więc sprzecz-
nie z art. 8 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, i wymierzył mu za
to karę nagany.
Sąd Wojewódzki w Katowicach w zaskarżonym wyroku podzielił ocenę
prawną Sądu pierwszej instancji, że nieuzgodniony z zakładową organizacją związ-
kową zakładowy regulamin funduszu świadczeń socjalnych na 1996 r. nie stwarzał
3
uprawnienia do zadysponowania środkami funduszu przez pozwaną Kopalnię. Taki
bowiem regulamin nie spełniał określonego w art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca
1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (według tekstu jednolitego w
Dz.U. z 1996 r., Nr 70, poz. 335) wymogu uzgodnienia podziału środków funduszu ze
wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, przy czym takie samo upraw-
nienie organizacji związkowej wynikało również z art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych. Skoro strona pozwana decyzją swego dy-
rektora jako administratora Funduszu wydatkowała kwotę 10.000 zł bezprawnie, to
zobowiązana jest do zwrotu tej kwoty na rzecz Funduszu, zgodnie z żądaniem poz-
wu. Sąd Wojewódzki uznał za niedopuszczalny podniesiony w apelacji strony poz-
wanej zarzut, iż należało odmowę akceptacji regulaminu ocenić w kontekście zasad
współżycia społecznego.
Uzasadniając powołaną w kasacji jej podstawę, strona pozwana przedstawiła
trzy argumenty. Po pierwsze, że przyjęta w zaskarżonym wyroku wykładnia art. 8
ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, praktycznie uniemożliwiałaby
uruchomienie środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych pomimo ak-
ceptacji zasad rozdziału i specyfikacji poszczególnych wydatków przez wszystkie
pozostałe – z wyjątkiem jednej – organizacje związkowe zrzeszające nieporówny-
walnie więcej pracowników. Po drugie, konsekwencją oceny prawnej wyroku byłoby
uznanie, że pozwana nie powinna dokonywać żadnych wypłat świadczeń losowych,
zapomóg itd. z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, co w sytuacji postę-
pującego zubożenia pracowników, emerytów i rencistów Kopalni „Siersza” jest nadu-
życiem prawa w świetle zasad współżycia społecznego. Po trzecie, podejmując de-
cyzję o uruchomieniu wypłat z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych poz-
wana miała na względzie przede wszystkim trudną sytuację życiową wieluset pra-
cowników/ emerytów i rencistów Kopalni „S.”, znajdujących się w ciężkiej sytuacji
materialnej.
W ocenie Sądu Najwyższego przedstawione wyżej argumenty nie są zasadne.
Przepis art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu
świadczeń socjalnych, w jego brzmieniu obowiązującym w 1996 r. [...] stwarzał pods-
tawę do stanowienia regulaminów jako zakładowego źródła prawa w zakresie zasad
przeznaczania środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych na poszcze-
gólne cele i rodzaje działalności socjalnej oraz zasad i warunków korzystania z usług
i świadczeń finansowanych z Funduszu. Kwestia zakresu dozwolonej w regulaminie
4
regulacji prawnej nie jest w niniejszej sprawie przedmiotem kontrowersji. Natomiast
zagadnienie sporne dotyczy ustalenia struktury kompetencyjnej do stanowienia
regulaminu. Wbrew stanowisku wyrażonemu w kasacji unormowanie tego
zagadnienia było jednoznaczne. Określony przez kierownika zakładu pracy regula-
min miał być uzgodniony z zakładowymi organizacjami związkowymi. Brak jest ja-
kichkolwiek racji do przyjęcia sugestii autora kasacji zmierzającej do tego, ażeby
uzgodnienie z zakładowymi organizacjami związkowymi rozumieć jako uzgodnienie
nie ze wszystkimi, ale tylko niektórymi takimi organizacjami, z pominięciem na przyk-
ład organizacji zrzeszającej relatywnie niewielką część pracowników. Proponowane
w kasacji stanowisko jest wyraźnie sprzeczne z regulacją ustawową, która w zakre-
sie przedmiotowego upoważnienia zakładowych organizacji związkowych nie zawie-
ra żadnych zróżnicowań i nie stwarza podstaw do jakichkolwiek ograniczeń. Warto
przy okazji zwrócić uwagę na to, że - stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) - w zakresie
praw i interesów zbiorowych, związki zawodowe reprezentują wszystkich pracowni-
ków, niezależnie od ich przynależności związkowej.
Jeżeli według regulacji ustawowej, regulamin o którym tu mowa, miał być
określony w uzgodnieniu z każdą działającą w zakładzie pracy organizacją związko-
wą i kompetencja ta nie została ograniczona żadnymi warunkami, to na gruncie wyk-
ładni i zastosowania art. 8 ust. 2 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjal-
nych bezzasadne jest stanowisko kasacji o konieczności badania, czy brak uzgod-
nienia z organizacją związkową nie wynika z takiej postawy tej organizacji, którą
można uważać za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Przepis, którego
naruszenie kasacja zarzuca, zawiera – jak to wyżej przedstawiono – normatywne
określenie struktury kompetencyjnej stanowienia regulaminu zakładowego, bez od-
syłania do powoływanej w kasacji klauzuli generalnej. Nie jest przy tym dopuszczalne
rozszerzenie zakresu rozpoznania sprawy przez Sąd Najwyższy na kwestie zasto-
sowania innych przepisów prawa materialnego dotyczących zasad współżycia spo-
łecznego, skoro podstawa kasacji takiego zarzutu nie zawiera (art. 39311
KPC). Na-
wiązując jednakże do przedstawionej w kasacji argumentacji, należy zauważyć, że
dla uzasadnienia rzekomego naruszenia zasad współżycia społecznego przez stronę
powodową pozwana Kopalnia powołuje się na takie okoliczności (na przykład trudną
sytuację życiową pracowników, emerytów i rencistów), które nie dotyczą podstawy
faktycznej rozpatrywanego żądania zwrotu na rzecz Funduszu Świadczeń Socjal-
5
nych pieniędzy bezprawnie przekazanych z Funduszu na rzecz klubu sportowego.
Z powyższych przyczyn kasacja nie mająca usprawiedliwionej podstawy pod-
legała oddaleniu stosownie do art. 39312
KPC.
========================================