Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 maja 1999 r.
II UKN 647/98
Przy uszkodzeniu ciała dowiedzenie się o szkodzie ma miejsce, gdy
poszkodowany dowiedział się o następstwach zdarzenia, co zwykle następuje z
chwilą przeprowadzenia odpowiednich zabiegów zmierzających do przywró-
cenia poprzedniej sprawności narządom ciała.
Przewodniczący: SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (spra-
wozdawca), Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 maja 1999 r. sprawy z powództwa
Janiny M. przeciwko M. Zakładom Chemicznym „O.” Sp. z o.o. w M. o rentę wyrów-
nawczą i zadośćuczynienie, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Apelacyjnego-w Gdańsku z dnia 30 września 1998 r. [...]
1. z m i e n i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni z dnia
15 maja 1998 r. [...] i oddalił powództwo,
2. przyznał adwokatowi Tomaszowi K. [...] kwotę 800 zł (osiemset) tytułem
kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu – od Skarbu
Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 15 maja 1998 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni – po ponownym rozpoznaniu
sprawy – zasądził od pozwanych M. Zakładów Chemicznych „O.” Spółka z o.o. na
rzecz powódki Janiny M. kwotę 13.911,86 zł tytułem skapitalizowanej renty wyrów-
nawczej za okres od czerwca 1993 r. do kwietnia 1998 r. z ustawowymi odsetkami,
bieżącą rentę wyrównawczą w kwocie 227 zł miesięcznie poczynając od maja 1998
r., kwotę 3.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem zadośćuczynienia i oddalił
powództwo w pozostałej części, po ustaleniu następującego stanu faktycznego.
2
Powódka jako pracownik strony pozwanej uległa w dniu 1 grudnia 1992 r. wy-
padkowi przy pracy, doznając zmiażdżenia trzech palców ręki prawej, co ostatecznie
spowodowało zaliczenie jej do III grupy inwalidów z tytułu wypadku przy pracy. Renta
inwalidzka została jej przyznana od dnia 29 maja 1993 r., a pierwsza wypłata z tego
tytułu nastąpiła 6 czerwca 1993 r. (stosunek pracy łączący powódkę ze stroną poz-
waną ustał z dniem 28 maja 1993 r.). W ocenie Sądu, odpowiedzialność pracodawcy
oparta jest na zasadzie ryzyka (art. 435 KC), a powództwo znajduje uzasadnienie w
przepisach art. 444 KC. Powódka utrzymuje się wyłącznie z otrzymywanej renty in-
walidzkiej, która jest niższa od średnich zarobków pracowników pozwanego o około
227 zł, co uzasadnia zasądzenie dochodzonej renty (skapitalizowanej i bieżącej).
Przyznanie zadośćuczynienia znajduje prawne oparcie w art. 445 § 1 KC, a jego wy-
sokość odzwierciedla rozmiar cierpień powódki przy uwzględnieniu faktu, że otrzy-
mała ona łącznie kwotę 6.000 zł, jako odszkodowanie w związku z wypadkiem przy
pracy.
Wobec apelacji pozwanego, Sąd Apelacyjny w Gdańsku obniżył do kwoty
5.673,40 zł skapitalizowaną rentę wyrównawczą i oddalił apelację w pozostałej czę-
ści, podzielając – co do zasady – ustalenia faktyczne i prawne dokonane przez Sąd I
instancji. W związku z twierdzeniami apelacji, iż powództwo uległo przedawnieniu,
Sąd Apelacyjny powołał się na treść art. 386 § 6 KPC i swój pogląd zawarty w wyro-
ku z dnia 28 listopada 1996 r. [...], uchylającym poprzedni wyrok Sądu Wojewódzkie-
go z dnia 2 października 1996 r. [...]. Według tego poglądu roszczenie oparte o prze-
pis art. 444 KC nie jest wymagalne (bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się)
„dopóki wierzyciel nie poniesie szkody w postaci uszczerbku majątkowego lub utra-
conych korzyści”.
Powyższy wyrok zaskarżyła kasacją strona pozwana, zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 442 § 1 KC i przyjęcie, iż powództwo
zostało wytoczone przed upływem trzech lat od dowiedzenia się o szkodzie, oraz art.
444 § 2 KC i stwierdzenie, że skutkiem wypadku przy pracy było zmniejszenie się
widoków powódki na przyszłość w zakresie możliwości znalezienia przez nią pracy,
wniosła o jego zmianę i oddalenie powództwa. Według kasacji świadomość szkody
to w tym wypadku wiadomość o skutkach wypadku, nie zaś szkoda rozumiana jako
uszczerbek majątkowy.
W odpowiedzi na kasację powódka wniosła o jej oddalenie z przyznaniem
kosztów procesu.
3
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
W myśl art. 442 § 1 KC bieg przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody
wyrządzonej czynem niedozwolonym, rozpoczyna się od chwili, w której poszkodo-
wany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (konieczne
jest więc dowiedzenie się o obu tych przesłankach, przy czym dowiedzenie się o
szkodzie oznacza świadomość powstania szkody). Art. 444 KC zawierający material-
ną podstawę roszczenia z tytułu szkody wywołanej czynem niedozwolonym dotyczy
uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, a więc niewątpliwie tzw. szkody
na osobie, która inaczej niż szkoda na mieniu, nie stanowi wprost uszczerbku w ma-
jątku poszkodowanego, dotyczy ona bowiem zdrowia lub życia poszkodowanego
(art. 444 § 1 zdanie 1 i § 2 KC). Pośrednio odbija się ona na jego majątku, wobec
zwiększenia wydatków bądź utraty lub zmniejszenia jego zdolności do pracy, ale
świadomość szkody oznacza, w tym przypadku, dowiedzenie się o uszczerbku na
zdrowiu, który w konsekwencji prowadzi do utraty lub ograniczenia zdolności do
pracy. Chwila ta więc oznacza dowiedzenie się o szkodzie, przy czym nie musi to
być świadomość rozmiarów szkody bądź też trwałości jej następstw – tak w wyroku
Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1986 r., III CRN 101/86 (niepublikowany). W
orzecznictwie przyjmuje się, że „przy uszkodzeniu ciała dowiedzenie się o szkodzie
ma miejsce, gdy poszkodowany dowiedział się o następstwach zdarzenia, co zwykle
następuje z chwilą przeprowadzenia odpowiednich zabiegów zmierzających do
przywrócenia poprzedniej sprawności narządom ciała” – wyrok z dnia 17 września
1984 r., I CR 245/84 (niepublikowany).
Te ogólne uwagi dają podstawę do stwierdzenia, że pogląd Sądu Apelacyjne-
go, iż roszczenie oparte na przepisie art. 444 KC nie staje się wymagalne dopóki
poszkodowany nie poniesie szkody w postaci uszczerbku majątkowego, nie jest
trafny. W okolicznościach sprawy świadomość szkody (na osobie) powódka uzyskała
w momencie wiadomości o skutkach wypadku w postaci zmiażdżenia palców ręki
prawej, a więc w dniu 2 grudnia 1992 r., kiedy wykonano amputację uszkodzonych w
czasie wypadku palców. Fakt, że uraz ten doprowadził do zaliczenia jej do III grupy
inwalidów i przyznania renty inwalidzkiej, nie może być uznany za miarodajny dla
ustalenia chwili dowiedzenia się o szkodzie. W sytuacji więc, gdy pozew w niniejszej
sprawie został złożony w dniu 3 czerwca 1996 r., przyjąć należy, że upłynął już trzy-
4
letni termin, o którym mowa w art. 442 § 1 KC, powództwo jest więc przedawnione.
Gdy zarzut naruszenia prawa materialnego podniesiony w kasacji jest uspra-
wiedliwiony, Sąd Najwyższy orzekł co do istoty sprawy i zmieniając wyroki Sądów
obu instancji oddalił powództwo po myśli art. 39315
KPC. O kosztach postępowania
kasacyjnego orzeczono na podstawie § 25 w związku z § 7 pkt 5 rozporządzenia Mi-
nistra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwo-
kackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. Nr 154, poz. 1013).
========================================