Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 27 maja 1999 r.
I PKN 82/99
Przeniesienie mianowanego nauczyciela w ramach tej samej placówki
(szkoły, przedszkola), nawet jeżeli łączy się ze zmianą miejsca wykonywania
pracy (ale bez zmiany stanowiska), nie podlega ograniczeniom przewidzianym
w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity
tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.) i może nastąpić bez zgody nauczy-
ciela, chyba że w akcie mianowania jego miejsce pracy zostało wyraźnie po-
wiązane z wykonywaniem czynności w określonej jednostce organizacyjnej
placówki (szkoły, przedszkola) lub z określoną miejscowością.
Przewodniczący: SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Walerian Sanetra
(sprawozdawca), Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 27 maja 1999 r. sprawy z powództwa
Mirosławy C. przeciwko Przedszkolu Publicznemu [...] w Z.Ś. o ustalenie, na skutek
kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych we Wrocławiu z dnia 22 września 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Mirosława C. wniosła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 22 września
1998 r. [...], którym Sąd ten – w następstwie częściowego uwzględnienia apelacji
Przedszkola Publicznego [...] w Z.Ś. – zmienił w pewnym zakresie wyrok Sądu Rejo-
nowego-Sądu Pracy w Ząbkowicach Śląskich z dnia 20 lutego 1998 r. [...].
Powódka Mirosława C. w pozwie skierowanym przeciwko Przedszkolu Pub-
licznemu [...] w Z.Ś. wniosła o uznanie za bezskuteczne przeniesienia jej do Przedsz-
kola w Z.Ś. oraz o uchylenie kary nagany udzielonej w dniu 5 maja 1997 r. Sąd Pracy
uznał za bezskuteczne skierowanie jej do pracy w placówce przedszkolnej w Z.Ś.,
2
uchylił nałożoną na nią w dniu 5 maja 1997 r. karę porządkową oraz zasądził od
strony pozwanej kwotę 360,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Powódka zatrud-
niona jest u strony pozwanej w Oddziale Przedszkola [...] w Z.-O. od 1 września 1989
r. jako nauczyciel mianowany. Pismem z dnia 5 maja 1997 r. strona pozwana powia-
domiła ją, iż z dniem 1 września 1997 r. została przeniesiona z oddziału przedszkola
w O. do pracy w przedszkolu w Z.Ś., a to w związku z narastającymi konfliktami,
skargami rodziców, nieprzestrzeganiem przez nią czasu pracy oraz niewywiązywa-
niem się z przydzielanych czynności nauczyciela przedszkola. W dniu 20 maja 1997
r. strona pozwana powiadomiła powódkę, że uchyliła decyzję z dnia 5 maja 1997 r.
W dniu 26 maja 1997 r., strona pozwana podjęła decyzję (ponownie) o przeniesieniu
powódki z dniem 2 czerwca 1997 r. do oddziału 3-5 latków w Przedszkolu [...] w Z.Ś.
w związku ze zmianą harmonogramu pracy nauczycieli (zatwierdzonego przez Radę
Pedagogiczną w dniu 26 maja 1997 r.). Wskazała ponadto, że przyczyną podjęcia tej
decyzji był również trwający od ponad 5 lat konflikt powódki z rodzicami i współpra-
cownikami. Przedszkolu Publicznemu [...] w Z.Ś. podporządkowany jest organizacyj-
nie oddział przedszkolny w O. Statut Przedszkola [...] w Z.Ś. zapewnia rodzicom
możliwość wpływania na dobór nauczyciela. W dniu 5 maja 1997 r. pozwana ukarała
powódkę karą porządkową upomnienia za uchybienia przeciwko porządkowi pracy,
polegające na samowolnym przekazywaniu mienia przedszkola, a także wykonywa-
nie remontów bez wiedzy i zgody osoby odpowiedzialnej materialnie. Przed ukara-
niem karą porządkową upomnienia powódka nie została wysłuchana przez praco-
dawcę. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Pracy przyjął, że przeniesienie jej z
Oddziału Przedszkolnego w O. do Przedszkola Publicznego [...] w Z.Ś. nastąpiło z
naruszeniem art. 18 i art. 19 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
(jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.), albowiem zgodnie z art. 18
tej Karty przeniesienie nauczyciela na inne stanowisko w innej szkole lub nawet w tej
samej szkole wymaga zgody nauczyciela, natomiast bez zgody nauczyciela przenie-
sienie jest dopuszczalne jedynie na zasadach określonych w art. 19 Karty. Przepis
ten w ocenie Sądu pierwszej instancji nie może zaś mieć zastosowania, gdyż pods-
tawą przeniesienia powódki był jej konfliktowy charakter, a nie konieczność zapew-
nienia szkole obsady na stanowisku nauczyciela z wymaganymi kwalifikacjami, od-
powiadającymi potrzebom programowym szkoły. W zakresie udzielonej kary upom-
nienia Sąd pierwszej instancji przyjął, że skutkiem braku spełnienia przez stronę poz-
waną wymogów przewidzianych przy nakładaniu kar porządkowych (brak pełnego
3
pouczenia o możliwości złożenia sprzeciwu oraz brak wysłuchania powódki przed
nałożeniem kary) powództwo o uchylenie tej kary jest zasadne.
Rozpoznając apelację strony pozwanej Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
uznał, że zasługuje ona na częściowe uwzględnienie. W szczególności zgodził się on
z poglądem strony skarżącej, że zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o
systemie oświaty (Dz.U. Nr 95, poz. 245 ze zm.) Oddział Przedszkolny w O. nie jest
odrębną jednostką organizacyjną stanowiącą samodzielne przedszkole. Ustawodaw-
ca pojęcie szkoły określił w art. 3 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela stanowiąc, że „ile-
kroć jest mowa o szkole należy przez to rozumieć przedszkole”, nie zaś oddział
przedszkolny. Powódka uzyskała akt mianowania na nauczycielkę Przedszkola w
Z.Ś., a więc trafne jest twierdzenie, że jest nauczycielem tego Przedszkola. Skoro
tak, to wadliwie Sąd pierwszej instancji przyjął, że do powódki w ustalonym stanie
faktycznym miały zastosowanie przepisy art. 18 i 19 Karty Nauczyciela. Strona poz-
wana dokonała bowiem tylko przesunięcia powódki w tym samym przedszkolu i to
nie na inne stanowisko, ale jedynie z grupy 3-6 latków do grupy 3-5 latków. Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie zgodził się natomiast z poglądem apelującego,
iż Sąd pierwszej instancji naruszył prawo materialne poprzez uwzględnienie
powództwa w przedmiocie uchylenia kary porządkowej. Przepisy art. 109 i art. 110
KP ustanawiają zasady odnoszące się do trybu karania pracownika przez pracodaw-
cę. Jest rzeczą bezsporną w sprawie, że przed nałożeniem kary upomnienia powód-
ka nie została wysłuchana przez pracodawcę (art. 109 § 2 KP), jak również, że pou-
czenie o możliwości wniesienia sprzeciwu od nałożonej kary było wadliwie sformu-
łowane. To zaś oznacza, że apelacja w zakresie dotyczącym nałożenia kary na po-
wódkę jest bezzasadna.
W kasacji zaskarżonemu wyrokowi postawiony został zarzut, iż narusza on
art. 18 i 19 Karty Nauczyciela.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw i dlatego nie została uwzględnio-
na. Jej zarzuty ograniczają się do stwierdzenia, że w zaskarżonym wyroku doszło do
naruszenia jedynie przepisów prawa materialnego (art. 18 i 19 Karty Nauczyciela), co
oznacza, iż dla Sądu Najwyższego miarodajnym (odpowiadającym prawdzie) jest
stan faktyczny sprawy, tak jak został on ustalony w wyroku Sądu drugiej instancji. W
4
myśl bowiem art. 39311
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach kasacji,
które wyznaczone są w pierwszym rzędzie przez sposób ujęcia w niej podstaw
kasacyjnych. Jest to istotne, zwłaszcza z uwagi na ten fragment uzasadnienia kasa-
cji, w którym się twierdzi, że „przede wszystkim wyrażone stanowisko Sądu Woje-
wódzkiego pozostaje w sprzeczności z zebranym materiałem dowodowym, z którego
wynika, że powódka uzyskała mianowanie na nauczyciela Przedszkola w O., a nie
Przedszkola w Z.Ś.”. Ponieważ w kasacji w charakterze jej podstawy wskazane zos-
tały jedynie naruszenia przepisów prawa materialnego, wobec tego twierdzenie to nie
może być wzięte pod uwagę, w rachubę bowiem w tym wypadku wchodzi zakwestio-
nowanie ustalenia, które jest składnikiem podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a nie
oceny prawnej; to czy powódka została mianowana na nauczyciela w Przedszkolu w
O. czy też w Przedszkolu w Z.Ś., jest kwestią faktu (sposobu ujęcia tej kwestii w ak-
cie mianowania i woli stron), a nie prawa. Zakwestionowanie ustalenia tego faktu
mogłoby nastąpić jedynie w sposób pośredni, przez wykazanie w kasacji – czego się
jednakże w niej nie czyni – że w następstwie naruszenia przepisów prawa proceso-
wego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3931
pkt 2 KPC), doszło
do wyprowadzenia błędnych wniosków co do tego, jaka była rzeczywista treść
oświadczeń woli stron stosunku pracy, przy uwzględnieniu zwłaszcza stwierdzeń za-
wartych w akcie mianowania powódki na stanowisko nauczyciela.
W myśl art. 19 Karty Nauczyciela, w razie konieczności zapewnienia szkole
obsady na stanowisku nauczyciela z wymaganymi kwalifikacjami, odpowiadającymi
potrzebom programowym szkoły, organ prowadzący szkołę może przenieść nauczy-
ciela mianowanego do tej szkoły bez zgody nauczyciela. Przepis ten nie miał zasto-
sowania do powódki – i tym samym nie mógł zostać naruszony w zaskarżonym wy-
roku – już chociażby z tego względu, iż nie wymaga on zgody nauczyciela na prze-
niesienie, a przy tym przeniesienie ma określone uwarunkowanie dla swojego zasto-
sowania (które w rozstrzyganej sprawie nie występowało), zaś samo przeniesienie
dokonywane jest przez organ prowadzący szkołę, natomiast przeniesienia powódki
dokonała strona pozwana (Przedszkole Publiczne [...]) i nie było to przeniesienie do
innej szkoły. Nie został również naruszony przepis art. 18 Karty Nauczyciela. Strona
pozwana przeniosła powódkę bez wskazywania, że czyni to na podstawie art. 18 czy
też art. 19 Karty Nauczyciela, uważając – co słusznie zaakceptował Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych - że do przeniesienia powódki, z uwagi na określony stan
faktyczny sprawy (powódka była nauczycielem Przedszkola Publicznego [...] w Z.Ś.,
5
a nie nauczycielem zatrudnionym w oddziale tego Przedszkola), przepisy te się nie
odnoszą, czy też – inaczej rzecz ujmując – że stan faktyczny sprawy (ten rodzaj
przeniesienia, o które idzie w sprawie) nie jest objęty ani hipotezą i dyspozycją art.
18, ani też art. 19 Karty Nauczyciela. W myśl art. 18 ust. 1 tej Karty, nauczyciel mia-
nowany może być przeniesiony na własną prośbę lub z urzędu za jego zgodą na
inne stanowisko w tej samej lub innej szkole, w tej samej lub innej miejscowości, na
takie samo lub inne stanowisko. Przepis ten dotyczy przeniesienia na inne stanowis-
ko w tej samej szkole, dotyczy przeniesienia do innej szkoły, w granicach tej samej
miejscowości, oraz przeniesienia do innej szkoły w innej miejscowości, przy czym w
obu ostatnich przypadkach przeniesienie może nastąpić na to samo lub inne stano-
wisko. Istotne tu przy tym jest, że idzie – pomijając przypadek przeniesienia na inne
stanowisko, gdyż nie dotyczy on powódki – o przeniesienie do innej szkoły, a nie o
przeniesienie do innego oddziału tej samej szkoły, który może znajdować się w innej
miejscowości. Jeżeli dana szkoła ma kilka oddziałów w danej miejscowości, a nawet
w kilku miejscowościach, to przepis art. 18 ust. 1 Karty Nauczyciela ma zastosowa-
nie tylko wtedy, gdy przeniesienie z jednego oddziału szkoły do innego jej oddziału
połączone jest ze zmianą stanowiska danego nauczyciela. Takiej zaś zmiany w
przypadku powódki nie było. Przepis art. 18 Karty Nauczyciela dotyczący przenie-
sienia na stanowisko w innej szkole (gdy pominąć kwestię przeniesienia na inne sta-
nowisko), która może znajdować się w tej samej lub innej miejscowości, nie zaś po
prostu przeniesienia do innej miejscowości, jeżeli dana szkoła ma swoje oddziały
(oddział) w innej miejscowości czy miejscowościach. Idzie bowiem o stanowisko w
szkole, a nie w miejscowości, i przeniesienie następuje do innej szkoły (innej szkoły
w tej samej lub innej miejscowości), a nie do innej miejscowości. Z inną sytuacją
mielibyśmy do czynienia tylko wtedy, gdyby w akcie mianowania określone zostało
miejsce zatrudnienia (miejscowość, oddział przedszkola), jako istotny przedmiotowo
element stosunku pracy, z czym jednakże – w świetle miarodajnych ustaleń Sądu
drugiej instancji - nie mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie. Należy przy tym
zaznaczyć, że wprawdzie według art. 14 pkt 1 Karty Nauczyciela akt mianowania (a
także umowa o pracę) powinien określać stanowisko i miejsce pracy, to jednak nau-
czyciele „zatrudniani” są (między innymi) w publicznych przedszkolach (art. 1 ust. 1
pkt 1, art. 3 pkt 1 Karty Nauczyciela), co prowadzi do wniosku, że zasadą jest, iż
miejscem pracy jest przedszkole (szkoła), choć wyjątkowo może ono zostać w akcie
mianowania ujęte w sposób ściślejszy (konkretniejszy). Z uwagi na większą stabil-
6
ność stosunku pracy nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania, w porów-
naniu z zatrudnieniem „umownym”, pracodawca (szkoła, przedszkole) powinien mieć
większą swobodę w „dysponowaniu” jego osobą (większą możliwość przenoszenia
go), a to prowadzi do wniosku, iż zasadniczo nie należy tej swobody ograniczać
przez „wiązanie” miejsca pracy nauczyciela tylko z określoną jednostką organi-
zacyjną danej placówki czy jej oddziałem położonym w danej miejscowości. Ten
ogólniejszy wzgląd, obok racji wypływających z analizy językowo-logicznej przepisów
art. 18 i 19 Karty Nauczyciela, przemawia dodatkowo za słusznością poglądu, że
przenoszenie mianowanych nauczycieli w ramach danej placówki (szkoły, przed-
szkola), nawet jeżeli łączy się ze zmianą miejsca wykonywania pracy (ale bez
zmiany stanowiska), nie podlega ograniczeniom przewidzianym w art. 18 ust. 1 Karty
Nauczyciela i może nastąpić bez zgody nauczyciela, chyba że w akcie mianowania
jego miejsce pracy zostało wyraźnie powiązane z wykonywaniem czynności w okreś-
lonej jednostce organizacyjnej placówki (szkoły, przedszkola) lub z określoną
miejscowością.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy, uwzględniając art. 39312
KPC, orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================