Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 czerwca 1999 r.
I PKN 105/99
Uzyskanie przez pracownika prawa do wcześniejszej emerytury może
uzasadniać jego wybór do rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem,
jeżeli następuje ograniczenie zatrudnienia w wyniku połączenia dwóch stano-
wisk pracy.
Przewodniczący: SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Sę-
dziowie SN: Józef Iwulski, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 1999 r. sprawy z powódz-
twa Ryszarda L. przeciwko Gospodarstwu Pomocniczemu „S.M.” w R.S. z udziałem
interwenienta ubocznego W. Zespołu Parków Krajobrazowych w W. o odszkodowa-
nie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 15 października 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieścia-Sąd Pracy wyrokiem z dnia 24
marca 1998 r. zasądził od Gospodarstwa Pomocniczego „S.M.” w R.S. na rzecz Ry-
szarda L. kwotę 13.464 zł. z odsetkami ustawowymi od dnia 23 marca 1998 r. tytu-
łem odszkodowania przewidzianego w art. 45 § 1 KP oraz kwotę 1.000 zł tytułem
kosztów procesu. Ustalił, że na podstawie umowy o pracę na czas nie określony,
zawartej z Przedsiębiorstwem Rybackim Skarbu Państwa w R.S. dnia 1 kwietnia
1996 r., powód objął stanowisko kierownika Zakładu Rybackiego w K. W dniu 25 lis-
topada 1996 r. między Wojewodą W. a Ś. Parkiem Krajobrazowym w S. zostało za-
warte porozumienie, zgodnie z którym Gospodarstwo Rybackie w R.S. wraz z za-
trudnionymi w nim pracownikami przejął Ś. Park Krajobrazowy, który zobowiązał się
też zatrudnić ich na warunkach nie gorszych od dotychczasowych przez okres 3 lat.
W dniu 3 grudnia 1996 r. zostało utworzone Gospodarstwo Pomocnicze „S.M.” w
2
R.S., w skład którego wszedł między innymi Zakład Rybacki w K. kierowany przez
powoda. Pismem z dnia 22 maja 1997 r. kierownik Gospodarstwa Pomocniczego
„S.M.” wypowiedział powodowi umowę o pracę ze skutkiem na dzień 31 sierpnia
1997 r., podając jako przyczynę zmniejszenie zatrudnienia w Zakładzie Rybackim w
K. i uzyskanie przez powoda prawa do emerytury w 1996 r.
W dniu 18 listopada 1996 r. powód złożył wniosek do Oddziału Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych w W. o przyznanie wcześniejszej emerytury. Wniosek ten zos-
tał uwzględniony decyzją z dnia 14 stycznia 1997 r., w której organ rentowy zawiesił
jednocześnie wypłatę świadczenia ze względu na osiąganie przez powoda dochodu
w kwocie przekraczającej 120% przeciętnego wynagrodzenia. Powód nie zawiadomił
pracodawcy o przyznaniu mu prawa do wcześniejszej emerytury.
W kwestii zmniejszenia stanu zatrudnienia Sąd Rejonowy ustalił, że w Zakła-
dzie Rybackim w K. – według stanu na dzień 1 stycznia 1997 r. – zatrudnienie wyno-
siło 20 osób, zaś na dzień 30 września 1997 r. – 19 osób. Ogółem we wszystkich
Zakładach Gospodarstwa Pomocniczego „S.M.” w czasie od 1 stycznia do 30 wrześ-
nia 1997 r. zatrudnienie zmniejszyło się o 12 osób. Mimo to, Sąd pierwszej instancji
uznał, że wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było nieuzasadnione, gdyż za-
decydowało o nim nabycie przez powoda uprawnień emerytalnych. Tymczasem
przejście na wcześniejszą emeryturę jest prawem pracownika, a nie jego obowiąz-
kiem, powód zaś złożył wniosek o emeryturę jeszcze przed zawarciem porozumienia
między Wojewodą W. a Ś. Parkiem Krajobrazowym w sprawie przejęcia Gospodars-
twa Rybackiego w R.S. wraz z jego pracownikami. Sąd Rejonowy usprawiedliwił po-
wyższe postępowanie powoda, mające na celu uniknięcie kłopotów wynikających z
utraty zatrudnienia. Gdy chodzi o drugą przyczynę wypowiedzenia, tj. zmniejszenie
stanu zatrudnienia, Sąd Rejonowy uznał, że nie stanowi ona również wystarczającej
podstawy do zwolnienia powoda. Redukcja zatrudnienia polegała bowiem na zwal-
nianiu pracowników, bądź wypowiadaniu przez nich umów o pracę i przejmowaniu
ich obowiązków przez innych pracowników oraz dzieleniu między nich wynagrodze-
nia zwalnianych pracowników. Na tej zasadzie obowiązki powoda przejął ichtiolog,
lecz stanowisko kierownika Zakładu Rybackiego w K. nadal pozostało. Zresztą mimo
zwolnienia w tym Zakładzie trzech osób, na dzień 30 września 1997 r. w rzeczywis-
tości zatrudnienie zmniejszyło się tylko o jedną osobę, tj. powoda. W tej sytuacji Sąd
Rejonowy zasądził na rzecz powoda odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego
3
wynagrodzenia za pracę, gdyż w toku postępowania zmienił on pierwotne stanowisko
i domagał się alternatywnie przywrócenia do pracy albo odszkodowania.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 15 października 1998 r. zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w ten
sposób, że oddalił powództwo. Uznał, że wypowiedzenie powodowi umowy o pracę
było zgodne z wymaganiami formalnymi stawianymi temu sposobowi rozwiązania
stosunku pracy przez Kodeks pracy oraz miało uzasadnioną przyczynę. Z ustaleń
Sądu Rejonowego wynikało bowiem, że w zakładach pozwanego Gospodarstwa
Pomocniczego w okresie od 1 stycznia do 30 września 1997 r. zatrudnienie uległo
zmniejszeniu o 12 osób, w tym o jedną osobę w Zakładzie Rybackim w K. Dlatego
też – zdaniem Sądu Wojewódzkiego – Sąd Rejonowy niewłaściwie przyjął, że pods-
tawową przyczyną wypowiedzenia powodowi umowy o pracę było uzyskanie przez
niego prawa do wcześniejszej emerytury. Nabycie uprawnień emerytalnych było tylko
okolicznością pozwalającą uznać, że zwolnienie skarżącego z pracy nie pozbawi go
środków do życia, jednak nie zadecydowało o zmniejszeniu zatrudnienia w Zakładzie
Rybackim w K., a tym samym nie było główną przyczyną wypowiedzenia umowy o
pracę.
W kasacji od wyroku Sądu Wojewódzkiego powód żądał jego uchylenia i prze-
kazania sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania z zasądzeniem kosztów
procesu za wszystkie instancje. Jako podstawę kasacji powód wskazał naruszenie
art. 233 § 1 i art. 382 KPC polegające na błędnym ustaleniu przez Sąd Wojewódzki,
że w Zakładzie Rybackim w K. nastąpiło „połączenie dwóch stanowisk w jedno”, pod-
czas, gdy w rzeczywistości „stanowisko kierownika Zakładu Rybackiego w K. objął
pracownik zatrudniony dotychczas na stanowisku ichtiologa”, jak trafnie ustalił Sąd
Rejonowy. Chociaż więc w czasie od 1 stycznia do 30 września 1997 r. liczba pra-
cowników wymienionego Zakładu zmniejszyła się o jedną osobę, to jednak nie
wskutek połączenia stanowisk kierownika Zakładu i ichtiologa. Nadal bowiem zostały
utrzymane obydwa te stanowiska. Tym samym nie było uzasadnione wypowiedzenie
powodowi umowy o pracę.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji na „koszt powoda”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Główny zarzut skarżącego, sprowadzający do twierdzenia, że wypowiedzenie
umowy o pracę było nieuzasadnione, gdyż nadal pozostało zajmowane przez niego
stanowisko kierownika Zakładu Rybackiego w K., jest niezasadny. Sąd Wojewódzki
ustalił bowiem, że w Zakładzie Rybackim w K. w okresie od 1 stycznia do 30 wrześ-
nia 1997 r. zmniejszył się stan zatrudnienia o jedną osobę, ponieważ doszło do połą-
czenia dwóch stanowisk: kierownika Zakładu i ichtiologa. Obowiązki kierownika Zak-
ładu przejął pracownik zatrudniony na stanowisku ichtiologa, gdyż powód uzyskał
prawo do wcześniejszej emerytury. W tej sytuacji Sąd Wojewódzki uznał, że w Zak-
ładzie Rybackim w K. nastąpiła faktyczna likwidacja jednego stanowiska pracy.
Ustalenie to jest zgodne z ustaleniami Sądu Rejonowego, w myśl których w Zakła-
dzie Rybackim w K. stan zatrudnienia zmniejszył się o jedną osobę, gdyż obowiązki
kierownika (tj. powoda) przejął ichtiolog. Sąd Rejonowy stwierdził wprawdzie, że w
schemacie organizacyjnym pozostało nadal stanowisko kierownika Zakładu Rybac-
kiego, które po zwolnieniu powoda objął właśnie ichtiolog, lecz z ustaleń tego Sądu
wynika zarazem w sposób jednoznaczny, że stan zatrudnienia w tym Zakładzie uległ
ograniczeniu oraz że przyczyną wypowiedzenia powodowi umowy o pracę była ta
okoliczność, a ponadto uzyskanie przez niego prawa do emerytury już w 1996 r. Nie
ma więc podstaw do twierdzenia, że przyczyna wypowiedzenia była nieprawdziwa
oraz do zarzutu sprzeczności między ustaleniami Sądu Wojewódzkiego a stanem
rzeczywistym.
Powód, podobnie jak Sąd Rejonowy, błędnie przyjął, że uzasadnioną przyczy-
ną wypowiedzenia umowy mogła być tylko likwidacja zajmowanego przez niego sta-
nowiska, natomiast nie mogło nią być zmniejszenie stanu zatrudnienia. Tymczasem
zarówno likwidacja stanowiska pracownika, jak i ograniczenie zatrudnienia może sta-
nowić uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy, chociaż dla każdej z tych sy-
tuacji odmienne są twierdzenia dowodowe, zarzuty i argumenty. Jednak w rozpoz-
nawanej sprawie kwestia ta, ze względu na treść kasacji, nie wymaga dalszego roz-
winięcia.
Należy także podkreślić, że według ustaleń Sądu Wojewódzkiego uzyskanie
przez powoda uprawnień emerytalnych nie było bezpośrednią przyczyną decyzji o
wypowiedzeniu mu umowy o pracę, lecz okolicznością mającą istotne znaczenie przy
wyborze osób przewidzianych do zwolnienia. Trafnie zatem Sąd Wojewódzki uznał,
że przyjęte przez pracodawcę stanowisko było słuszne, gdyż wybór do zwolnienia
dotyczył osoby nie pozbawionej środków egzystencji.
5
Powód, uzasadniając zarzut nierozważenia przez Sąd Wojewódzki wszystkich
okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i dokonanie błędnych ustaleń,
stwierdził, że w Zakładzie Rybackim w K. w istocie rzeczy nie doszło do połączenia
stanowisk kierownika i ichtiologa oraz do objęcia przez jedną osobę (ichtiologa)
czynności należących do tych dwóch stanowisk. Stanowisko ichtiologa powierzono
bowiem Janowi N., a dotychczasowy ichtiolog – Zdzisław P. został kierownikiem Zak-
ładu. Odnosząc się do powyższego zarzutu skarżącego trzeba stwierdzić, że Sąd
Najwyższy nie mógł go uwzględnić ani w drodze zmiany ustaleń Sądu Wojewódzkie-
go, ani wskutek ich podważenia przez przyjęcie, że trafny jest zarzut procesowy do-
tyczący naruszenia art. 382 w związku z art. 233 § 1 KPC. Teza przedstawiona przez
skarżącego jest bowiem tezą nową, która pierwszy raz została zgłoszona w kasacji.
Nie mogła mieć zatem wpływu na rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd Najwyższy.
Przepis art. 316 § 1 KPC, który nakazuje przy wydaniu wyroku brać za podstawę
stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, nie ma zastosowania w postę-
powaniu kasacyjnym.
Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art. 39312
KPC.
========================================