Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 czerwca 1999 r.
I PKN 127/99
Pozbawienie funkcyjnych działaczy związkowych wzmożonej ochrony
trwałości stosunku pracy wymaga precyzyjnego i przekonującego uzasadnie-
nia nadużycia prawa do tej ochrony (art. 8 KP w związku z art. 32 ustawy z dnia
23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN:Józef
Iwulski, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 1999 r. sprawy z po-
wództwa Dagmary J. przeciwko Zespołowi Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej
w O. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 20 paź-
dziernika 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu, po-
zostawiając mu orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 20 października 1998 r. zmienił zaskarżony przez pozwany Zespół Pub-
licznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Oleśnicy wyrok Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy w Oleśnicy z dnia 15 maja 1998 r. [...], stwierdzający bezskuteczność wypo-
wiedzenia umowy o pracę powódce Dagmarze J., w ten sposób, że oddalił powódz-
two, nie obciążając jej kosztami postępowania apelacyjnego.
W sprawie tej ustalono, że powódka była zatrudniona u pozwanego od dnia 1
października 1992 r. na podstawie umowy o pracę na czas nie określony w charakte-
rze lekarza stomatologa. W związku z ogłoszeniem przez Burmistrza O. na dzień 7
maja 1998 r. kolejnego przetargu na wykonywanie stomatologicznych świadczeń
2
zdrowotnych w rejonie zapobiegawczo-leczniczym przychodni Nr 1 i 2 ZPZOZ w O. -
pozwany pismem z 2 kwietnia 1998 r. zwrócił się do NSZZ „Solidarność” Służby
Zdrowia Ziemi O. z zawiadomieniem o zamiarze rozwiązania umów o pracę na czas
nie określony z 9 pracownikami poradni stomatologicznych, w tym z powódką. Pis-
mem z 7 kwietnia 1998 r. ta organizacja związkowa zawiadomiła pozwanego o braku
zastrzeżeń. W dniu 14 kwietnia 1998 r. pozwany wręczył powódce pismo o rozwią-
zaniu umowy o pracę z zachowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia. Jako
przyczynę wypowiedzenia wskazano zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn dotyczą-
cych pracodawcy, związanych ze zmianami w organizacji świadczenia usług stoma-
tologicznych. Pismem z 15 kwietnia 1998 r. powódka zwróciła się do pozwanego z
prośbą o anulowanie dokonanego jej wypowiedzenia z uwagi na nieprzeprowadzenie
właściwych uzgodnień z nowym związkiem zawodowym Pracowników ZPZOZ w O.,
w którym była członkiem komitetu założycielskiego. W dniu 28 marca 1998 r. odbyło
się zebranie założycielskie Związku Zawodowego Pracowników Zespołu Publicznych
Zakładów Opieki Zdrowotnej w O., na którym wyłoniono komitet założycielski, w
skład którego weszła powódka. W dniu 7 kwietnia 1998 r. w Sądzie Wojewódzkim we
Wrocławiu został złożony wniosek o zarejestrowanie tego związku, co nastąpiło pos-
tanowieniem tego Sądu z 27 kwietnia 1998 r.
Pozwany nie wykluczał możliwości anulowania wypowiedzenia w zależności
od wyniku przetargu na usługi stomatologiczne, ale jednocześnie informował o braku
wiadomości dotyczących powstania komitetu założycielskiego trzeciego związku za-
wodowego. Zarówno we wniosku o rejestrację, jak też w piśmie z 4 kwietnia 1998 r.
do strony pozwanej, informującym o założeniu nowej organizacji związkowej, pełno-
mocnik założycieli tego związku zawodowego, będący równocześnie pełnomocni-
kiem powódki, wskazał nieprawidłowy adres pozwanego, przez co ten nie otrzymał
kierowanej do niego korespondencji.
Na tle takich ustaleń Sąd pierwszej instancji stwierdził naruszenie przewidzia-
nego w art. 32 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych
(Dz. U. Nr 55, poz. 231 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o z.z.) obligatoryjnego
trybu współdziałania pozwanego pracodawcy z komitetem założycielskim, którego
członkiem była powódka, w związku z czym na podstawie art. 45 § 1 KP orzekł o
bezskuteczności dokonanego wypowiedzenia umowy o pracę.
Zmieniając ten wyrok Sąd drugiej instancji wskazał, że poczynając od 1995 r.
pozwany pracodawca systematycznie przeprowadza restrukturyzację działalności
3
medycznej, polegającą na przetargowym zawieraniu kontraktów na świadczenie
usług zdrowotnych z lekarzami lub zespołami lekarskimi. W jednym z takich przetar-
gów brała udział powódka. Do dnia wypowiedzenia powódce umowy o pracę, poz-
wany pracodawca nie został poinformowany o powstaniu nowej organizacji związko-
wej mającej na celu ochronę interesów środowiska lekarskiego oraz pozostałych pra-
cowników, w której powódka była wybrana do komitetu założycielskiego. Pismo tego
związku zawodowego, informujące o jego powstaniu, nie dotarło do pozwanego z
uwagi na niewłaściwe zaadresowanie. O jego utworzeniu pozwany dowiedział się
dopiero z pozwu. Również powódka w dacie otrzymania wypowiedzenia umowy o
pracę nie informowała pozwanego o utworzeniu nowego związku ani o tym, że jako
członek komitetu założycielskiego, korzysta z ochrony przed wypowiedzeniem.
W związku z takimi ustaleniami Sąd drugiej instancji przyjął, że pozwany pra-
codawca nie miał obowiązku uzyskiwania zgody na rozwiązanie z powódką umowy o
pracę w trybie art. 32 ustawy o z.z. Nadto uznał za trafne stanowisko Sądu Najwyż-
szego zawarte w wyroku z 27 lutego 1997 r., I PKN 17/97 (OSNAPiUS 1997 nr 21,
poz. 416), który przyjął, że utworzenie związku zawodowego w celu uzyskania
szczególnej trwałości stosunku pracy przez pracowników, którzy wskutek restruktury-
zacji mają otrzymać wypowiedzenie umów o pracę, jest nadużyciem wolności związ-
kowej, wskutek czego roszczenie pracownika nie podlega ochronie z uwagi na jego
sprzeczność ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. W konsekwencji
Sąd drugiej instancji zmienił zaskarżony przez pozwanego wyrok i oddalił powództwo
na podstawie art. 386 § 1 KPC w związku z art. 45 KP i art. 8 KP.
W kasacji powódki podniesiono zarzut naruszenia art. 32 ustawy o z.z. w
związku z art. 8 KP przez błędne przyjęcie, że powódka sprzecznie ze społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem prawa lub z zasadami współżycia społecznego ko-
rzystała z ochrony prawnej związanej z posiadanym statusem prawnym członka ko-
mitetu założycielskiego nowej organizacji związkowej. Zdaniem skarżącego, został
naruszony również art. 38 KP przez przyjęcie, że w sprawie był zachowany tryb kon-
sultacji związkowej wypowiedzenia powódce umowy o pracę. Kasacja zawierała
także zarzuty naruszenia przepisów postępowania - art. 233 § 1 KPC w związku z
art. 135 i 244 § 1 KPC, wynikające z niedopuszczenia dowodu na okoliczność sku-
tecznego doręczenia pozwanemu pisma z 27 lipca 1998 r. z informacją o powstaniu
nowego związku zawodowego.
4
W odpowiedzi na kasację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosz-
tów postępowania kasacyjnego, wskazując na zmniejszenie się liczby członków
nowo założonej organizacji związkowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest uzasadniona już dlatego, że nieprawidłowe było ustalenie Sądu
drugiej instancji, iż o utworzeniu nowego związku zawodowego pracodawca dowie-
dział się dopiero z pozwu, skoro z przedstawionych w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku ustaleń pierwszoinstancyjnych wynikało, że powódka pismem z dnia 15
kwietnia 1998 r. zwracała się do pozwanego z prośbą o rozważenie możliwości anu-
lowania dokonanego dzień wcześniej wypowiedzenia umowy o pracę, powołując się
na status członka założyciela, którego stosunek pracy podlega wzmożonej ochronie
przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy (art. 32 ust. 1-3 ustawy o
z.z.). Tak uzyskaną informację pozwany zignorował, przez co wypowiedzenie po-
wódce stosunku pracy nastąpiło z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o
pracę.
Nadto Sąd drugiej instancji bez wskazania jakichkolwiek dowodów przyjął, że
powódka została założycielem nowoutworzonego zakładowego związku zawodowe-
go wyłącznie w celu uzyskania ochrony przed wypowiedzeniem jej stosunku pracy.
Sąd Najwyższy nie podzielił jakoby „ze wszech miar słusznego założenia” skarżące-
go, że celem założenia związku zawodowego jest uzyskanie szczególnej ochrony
trwałości stosunków pracy jego działaczy, ponieważ związki zawodowe są ustawowo
powoływane do reprezentowania i obrony praw, interesów zawodowych i socjalnych
wszystkich zrzeszonych w nim członków (art. 1 ust. 1 ustawy o z.z.), a prawidłowe
realizowanie tych celów ma ułatwić ustawowe zagwarantowanie wzmożonej ochrony
trwałości stosunku pracy funkcyjnym działaczom związkowym, którzy w swej działal-
ności związkowej z natury rzeczy mogą być narażeni na konflikty z pracodawcami.
Co do zasady nie wolno dopuszczać do sądowego korygowania lub wręcz negowa-
nia legislacyjnej woli ustanowienia w art. 32 ust. 1-3 ustawy o z.z. wzmożonej
ochrony trwałości stosunków pracy, która przysługuje funkcyjnym działaczom związ-
kowym z mocy samego prawa i de lege lata nie jest uzależniona od poinformowania
o jej ochronnym zakresie podmiotowym pracodawcy, którego obarcza powinność
uzyskania wiadomości o istniejących związkach zawodowych i jego funkcyjnych
5
członkach, z którymi rozwiązanie stosunku pracy wymaga uzyskania ustawowo wią-
żącego stanowiska właściwego organu związków zawodowych.
Ważne jest przy tym to, że procesowe skutki zaskarżenia niezgodnego z pra-
wem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracowników korzystających ze szcze-
gólnej ochrony trwałości stosunku pracy prowadzą - z zasady - do orzeczenia bezs-
kuteczności bezprawnego wypowiedzenia umowy o pracę lub przywrócenia do pracy
i zasądzenia wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy (art. 45 § 1 i 3
KP). W szczególności do takich pracowników nie stosuje się wyjątku z art. 45 § 2 KP,
a zasądzenie odszkodowania następuje jedynie w razie niemożliwości uwzględnienia
żądania z przyczyn określonych w art. 411
KP. Niekiedy dopuszcza się możliwość
podważenia tak daleko idącej ochrony stosunku pracy z uwagi na przewidzianą w
art. 8 KP klauzulę nadużycia prawa przez czynienie z niego użytku w sposób oczy-
wiście sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub ze społeczno-gospodar-
czym jego przeznaczeniem. Jednakże zastosowanie tego szczególnego przepisu -
jako wyjątku od nadrzędnej reguły pewności zagwarantowanej ustawowo wzmożonej
ochrony trwałości stosunku pracy funkcyjnych działaczy związkowych - wymaga pre-
cyzyjnego wykazania i przekonującego udowodnienia, na czym konkretnie polegała
sprzeczność działania pracownika ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
prawa do korzystania ze szczególnej ustawowej ochrony trwałości stosunku pracy
lub jakie konkretnie zasady współżycia społecznego pracownik swoim zachowaniem
pogwałcił. Tego rodzaju wymagań nie mogło zastąpić ogólnikowe odwołanie się
przez Sąd drugiej instancji do tezy jednego z orzeczeń Sądu Najwyższego, które nie
ma waloru powszechnie obowiązującej wykładni prawa, zwłaszcza w oderwaniu od
stanu faktycznego, który doprowadził w konkretnej sprawie do sformułowania poglą-
du o nadużyciu wolności związkowej w celu uzyskania szczególnej ochrony trwałości
stosunku pracy przez pracowników, którzy otrzymali wypowiedzenia umów o pracę
wskutek restrukturyzacji pracodawcy.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy wyrokował kasatoryjnie na pods-
tawie art. 39313
KPC.
========================================