Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 lipca 1999 r.
I PKN 174/99
Przepis art. 921
§ 1 KP wiąże prawo do odprawy emerytalnej z ustaniem,
nie zaś z rozwiązaniem stosunku pracy. Wygaśnięcie stosunku pracy wskutek
upływu czasu na jaki zawarto umowę o pracę nie wyklucza jego związku z
przejściem na emeryturę.
Przewodniczący: SSN Józef Iwulski, Sędziowie: SN Barbara Wagner (spra-
wozdawca), SA Katarzyna Gonera.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 lipca 1999 r. sprawy z powództwa
Stanisława T. przeciwko Ś. Przedsiębiorstwu Robót Drogowych w M. o zapłatę od-
prawy emerytalnej, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach-Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku z
dnia 12 listopada 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w
Katowicach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Mikołowie wyrokiem z dnia 7 maja 1998 r. [...] za-
sądził od Ś. Przedsiębiorstwa Robót Drogowych S.A. w M. na rzecz Stanisława T.
kwotę 4.282,83 zł tytułem odprawy emerytalnej, z odsetkami od dnia 23 kwietnia
1998 r., oddalając powództwo w pozostałej części i nie obciążając powoda kosztami
postępowania.
Sąd ustalił, że powód był zatrudniony u strony pozwanej od dnia 1 lipca 1992
r. do 13 października 1997 r. na stanowisku Prezesa Spółki. Stosunek pracy został z
nim rozwiązany za wypowiedzeniem z powodu odwołania go ze stanowiska. Przed
zatrudnieniem u strony pozwanej Stanisław T. pracował jak radca prawny. Od 1991 r.
korzystał z wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad niepełnosprawnym synem
2
Pawłem, pracując jednocześnie w jednym zakładzie pracy. Powód nie występował o
odprawę emerytalną i nie otrzymał jej. W październiku 1997 r. zachorował i do 27
marca 1998 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim pobierając zasiłek chorobowy. W
dniu 31 marca 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w S. dokonał prze-
liczenia emerytury powoda i wydał mu legitymację emeryta.
W ocenie Sądu, rozwiązanie umowy o pracę z powodem pozostawało w
związku z jego przejściem na emeryturę i odprawa emerytalna mu przysługiwała.
Związek rozwiązania umowy o pracę z przejściem na emeryturę może mieć bowiem
charakter funkcjonalny, a decyduje o nim stan obiektywny, z którego wynika, że po
rozwiązaniu stosunku pracy pracownik nie podejmuje zatrudnienia, lecz przechodzi
na emeryturę (wyrok SN z dnia 8 grudnia 1993 r., I PRN 111/93, OSNCP 1994 z. 12,
poz. 243). Sąd podzielił pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13
września 1988 r., I PRN 30/88 (OSPiKA 1991 z. 3, poz.111), że „pracownik, który,
pomimo ustalonego prawa do renty podejmuje wykonywanie zatrudnienia w pełnym
wymiarze czasu pracy, uzyskuje wszelkie uprawnienia związane ze stosunkiem
pracy i traci status rencisty, jeżeli na skutek zatrudnienia jego prawo do renty ulega
zawieszeniu. Gdy więc rozwiąże stosunek pracy – co powoduje ustanie zawieszenia
prawa do renty i wznowienie jej wypłaty – uzyskuje prawo do odprawy pieniężnej
uzależnionej od przejścia na emeryturę lub rentę, jeżeli poprzednio odprawa taka mu
nie przysługiwała”.
Zakładowy układ zbiorowy pracy, obowiązujący u strony pozwanej od 2 paź-
dziernika 1995 r. w rozdziale VII określa zasady wypłaty odpraw emerytalnej i rento-
wej. Po 30 latach pracy przysługuje pracownikowi odprawa emerytalna w wysokości
400% podstawy wymiaru, którą stanowi średnie wynagrodzenie w przedsiębiorstwie
za rok poprzedni indeksowane wskaźnikiem wzrostu cen, jeżeli okres zatrudnienia w
Spółce wynosi co najmniej 5 lat, a za okres zatrudnienia w poprzednich zakładach
pracy wynagrodzenie najniższe. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w
okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę oblicza-
nia odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych
należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.) podsta-
wę obliczenia odprawy emerytalnej stanowi wynagrodzenie obliczone jak ekwiwalent
za urlop wypoczynkowy. Według § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu
3
wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwi-
walentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14), jeżeli w ostatnich trzech miesią-
cach wynagrodzenie pracownika ulegało znacznym wahaniom – podstawę ustalenia
ekwiwalentu urlopowego może stanowić wynagrodzenie przeciętne z okresu nie
przekraczającego 12 miesięcy. Ponieważ od maja do października różnica w wyna-
grodzeniu Stanisława T. wynosiła 650 zł, Sąd ustalił wysokość odprawy jako średnie
wynagrodzenie z tego okresu w kwocie 4.282,83 zł.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach-Ośro-
dek Zamiejscowy w Rybniku wyrokiem z dnia 12 listopada 1998 r. [...] zmienił zas-
karżony apelacjami obu stron wyrok w ten sposób, że powództwo oddalił, oddalił
apelację powoda i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej 750 zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania.
Punkt 1 ust. 2 rozdziału VII obowiązującego u strony pozwanej od 1 paździer-
nika 1995 r. zakładowego układu zbiorowego pracy przewiduje wprawdzie odprawę
emerytalną, ale według punktu 7 – emeryci i renciści ponownie zatrudnieni nie naby-
wają prawa do tego świadczenia. W okresie od 1 stycznia 1984 r. do 28 grudnia
1990 r. Stanisław T. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładach
Górniczo-Hutniczych „ B.” w B., gdzie stosunek pracy został rozwiązany na podsta-
wie porozumienia stron. Równolegle w okresie od 15 czerwca 1985 r. do 30 kwietnia
1997 r. pracował wymiarze ½ etatu w Zakładach Chemicznych „S.” w D.G., a stosu-
nek pracy uległ rozwiązaniu na mocy porozumienia zakładów pracy. Zakład Ubezpie-
czeń Społecznych-Oddział w S. decyzją z dnia 5 lutego 1991 r. przyznał powodowi z
dniem 1 września 1990 r. wcześniejszą emeryturę. Na wniosek powoda z dnia 15
października 1992 r. wypłata emerytury została od 1 maja 1992 r. zawieszona (decy-
zja z 30 kwietnia 1992 r.). Zatrudnienie w pozwanym Przedsiębiorstwie Stanisław T.
podjął 1 lipca 1992 r. na podstawie powołania przez radę pracowniczą na stanowisko
dyrektora zakładu. Dnia 28 marca 1996 r. z powodem zawarto umowę o pracę na
czas nieokreślony, rozwiązaną za wypowiedzeniem ze skutkiem na 31 października
1997 r. w związku z odwołaniem z funkcji prezesa zarządu. Do 27 marca 1998 r. po-
wód korzystał ze zwolnienia lekarskiego. Decyzją z 31 marca 1998 r. Zakład Ubez-
pieczeń Społecznych wznowił wypłatę emerytury od dnia zaprzestania pobierania
zasiłku chorobowego, tj od 28 marca 1998 r.
Przejście na emeryturę musi nastąpić równocześnie z rozwiązaniem stosunku
pracy lub po jego rozwiązaniu lub po jego rozwiązaniu. Niedopuszczalna jest odwrot-
4
na kolejność zdarzeń w czasie; przejście na emeryturę lub rentę nie może wyprze-
dzać rozwiązania stosunku pracy (wyrok SN z dnia 25 czerwca 1993 r., I PR 5/93,
OSNAPiUS 1994 nr 2, poz. 24), a taka sytuacja zachodzi w rozpoznawanej sprawie.
” W uchwale z 2.03.1994 r I PZP 9/94 Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że pozosta-
wanie w stosunku pracy z jednoczesnym pobieraniem renty inwalidzkiej wyłącza
możliwość przyznania pracownikowi odprawy rentowej w razie rozwiązania stosunku
pracy (OSNAPiUS 1994 nr 2 poz. 24). Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w
wyroku z 25.06.1993 r (IPR 5/93, I PZP 27/93 nie publikowany) uznając, że pracow-
nikowi nie przysługuje odprawa pieniężna w związku z przejściem na rentę z tytułu
choroby zawodowej w sytuacji, gdy rentę tę pobierał przed rozwiązaniem stosunku
pracy.” Powód przeszedł na emeryturę, tj. uzyskał prawo do emerytury i pobierał ją w
1991r., a stosunek pracy został rozwiązany w roku 1997. Dla oceny prawa powoda
do odprawy emerytalnej nie ma znaczenia, że uprzednio nie otrzymał on tego
świadczenia. Związek z przejściem na emeryturę musiałby się odnosić do rozwiąza-
nia stosunku pracy u pozwanego. Między wypowiedzeniem powodowi umowy o
pracę przez Ś. Przedsiębiorstwo Robót Drogowych w M. a jego przejściem na eme-
ryturę nie zachodził ani związek przyczynowy, ani czasowy.
Stanisław T. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawy: naru-
szenie prawa materialnego, a mianowicie art. 921
§ 1 i 2 KP „ poprzez niezastosowa-
nie go do powoda” oraz naruszenie przepisów postępowania, a to art. 233 § 1 KPC
poprzez oparcie orzeczenia na błędnych ustaleniach i pominięcie dowodów zebra-
nych w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, wniósł o zmianę zaskarżone-
go wyroku i utrzymanie w mocy wyroku Sądu Rejonowego w Mikołowie [...], z korektą
wysokości odprawy, nakazanie stronie pozwanej podania faktycznego wynagrodze-
nia powoda w roku 1997 oraz zasądzenie od strony pozwanej na jego rzecz kosztów
procesu. Zdaniem skarżącego, Sąd : (a) błędnie przyjął, że skoro powód otrzymał
emeryturę w 1991 r., a ustanie stosunku pracy miało miejsce dopiero u strony poz-
wanej w 1997 r., to brak podstaw do przyznania odprawy emerytalnej; (b) błędnie
powołał w uzasadnieniu uchwałę SN z dnia 2 marca 1994 r., I PZP 9/94, gdyż powód
pracując u strony pozwanej nie pobierał emerytury; (c) pominął orzeczenie SN I PRN
30/88, zgodnie z którym „pracownik, który pomimo ustalonego prawa do renty gdy
podejmuje wykonywanie zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy i traci status
rencisty, i na skutek zatrudnienia prawo do renty ulega zawieszeniu, to gdy rozwiąże
stosunek pracy, co powoduje ustanie zawieszenia prawa do renty i wznowienie jej
5
wypłaty – uzyskuje prawo do odprawy pieniężnej, jeżeli poprzednio odprawy nie
otrzymał”. Skarżący nie mógł otrzymać odprawy emerytalnej u poprzedniego praco-
dawcy, albowiem „Rozwiązanie stosunku pracy na mocy porozumienia stron przed
osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego, nie jest rozwiązaniem stosunku
pracy w związku z przejściem na emeryturę w zakresie uprawnień pracownika do
odprawy” (uchwała SN z dnia 3 marca 1989 r., III PZP 7/89, OSN 1990, z. 6, poz.77).
Stanisław T. po raz pierwszy nabył prawo do emerytury na warunkach przewidzia-
nych w ustawie z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), a więc osiągnął wiek emerytalny, dopiero u
pozwanego w 1997 r. Jego przejście na emeryturę nastąpiło wobec tego po rozwią-
zaniu stosunku pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pojęcia „przejście” na emeryturę oraz „związek rozwiązania stosunku pracy z
przejściem na emeryturę” były wielokrotnie przedmiotem rozważań orzecznictwa.
Wypowiedzi judykatury dotyczyły różnych szczegółowych kwestii odnoszących się do
odprawy emerytalnej. Formułowane były na tle konkretnych przepisów zawierających
często odmienne regulacje prawne co do warunków nabycia prawa do tego świad-
czenia i ustalania jego wysokości. Odprawa emerytalna do 2 czerwca 1996 r. była
bowiem świadczeniem branżowym (zakładowym), zyskując dopiero po tej dacie cha-
rakter powszechny. Przy tym, powszechność odprawy emerytalnej nie znaczy jedno-
litości zasad nabywania do niej prawa. Dodany ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o
zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24,
poz.110 ze zm.) art. 921
KP nie wyłączył układowej dyferencjacji prawa do odprawy,
aczkolwiek w granicach wyznaczonych w art. 9 § 2 i 3 KP.
Powód uzyskał od 1 września 1990 r. emeryturę na podstawie przepisów roz-
porządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześ-
niejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki
(decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w S. z dnia 5 lutego 1991 r.).
Od 1 maja 1992 r. wypłata świadczenia została zawieszona (decyzja organu rento-
wego z dnia 30 kwietnia 1992 r., wydana na wniosek ubezpieczonego zgłoszony 15
października 1991 r.). Stanisław T. od 1 lipca 1992 r. pracował u strony pozwanej na
stanowisku dyrektora zakładu na podstawie powołania, a od 28 marca 1996 r. na
6
podstawie umowy o pracę na czas nie określony. Stosunek pracy został z nim roz-
wiązany z dniem 31 października 1997 r. za wypowiedzeniem z powodu odwołania
go ze stanowiska. Do 27 marca 1998 r. powód przebywał na zwolnieniu lekarskim.
Decyzją z 31 marca wznowiono, po przeliczeniu, wypłatę emerytury od ustania
prawa do zasiłku, tj. od 28 marca 1998 r.
W rozpoznawanej sprawie zasadniczym jest zatem problem nabycia prawa do
odprawy pieniężnej przez pracownika „ponownie” przechodzącego na emeryturę.
Zgodnie z postanowieniami rozdziału VII „Zasady wypłat nagród jubileuszo-
wych i odpraw emerytalnych” zakładowego układu zbiorowego pracy obowiązujące-
go w Ś. Przedsiębiorstwie Robót Drogowych S.A. w M., pracownikowi przy przecho-
dzeniu na emeryturę przysługuje jednorazowa odprawa pieniężna (ust. 1 pkt 2).
Prawa do odprawy emerytalnej nie nabywają jednak emeryci ponownie zatrudnieni
(ust. 7). Zwrot „ ponownie zatrudnieni” należy odnosić do zatrudnienia u strony poz-
wanej po rozwiązaniu łączącego strony uprzednio stosunku pracy. Zatrudnienie po-
nowne nie musi przy tym nastąpić bezpośrednio po poprzednim; przerwa w ciągłości
zatrudnienia może być spowodowana zarówno pobytem na emeryturze (pobieraniem
emerytury), jak też zatrudnieniem u innego pracodawcy. „Emeryt” w kontekście tego
postanowienia znaczy osobę, która przeszła na emeryturę u strony pozwanej i z tego
tytułu, przed ponownym zatrudnieniem, uzyskała odprawę pieniężną. Tylko taka
interpretacja ust. 7 jest uzasadniona logicznie, funkcjonalnie i systemowo. Wy-
łączenie prawa do odprawy emerytalnej pracownika, który nie otrzymał odprawy,
tylko dlatego, że jest on emerytem, pozostawałoby w sprzeczności z art. 921
KP i
jako mniej korzystne dla pracownika należałoby je uznać za nieważne (art. 9 § 2 KP).
Byłoby także sprzeczne z zasadą równouprawnienia (art. 112
KP) oraz niedyskrymi-
nacji ze względu na wiek (art. 113
KP).
Ustęp 7 rozdziału VII układu zbiorowego pracy nie obejmuje podmiotowym za-
kresem regulacji emerytów uprzednio nie pozostających ze stroną pozwaną w sto-
sunku pracy (argumentum a contrario). Konstatacja ta nie jest równoznaczna ze
stwierdzeniem, że emeryt, który nie był poprzednio zatrudniony w Spółce nabywa
prawo do odprawy emerytalnej w każdym przypadku. To czy nabędzie prawo do ta-
kiego świadczenia czy nie, zależy od spełnienia innych przesłanek, zarówno pozy-
tywnych (zwłaszcza od tego czy rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z
przejściem na emeryturę) jak i negatywnych (czy otrzymał odprawę przechodząc na
emeryturę u innego pracodawcy). W rezultacie można przyjąć, że ust. 7 dotyczy
7
wszystkich pracowników zatrudnionych w Przedsiębiorstwie, będących emerytami
przed nawiązaniem stosunku pracy. Wyłącza tylko możliwość wypłacenia odprawy z
tytułu przejścia na emeryturę po raz drugi (kolejny). Brak jest bowiem jakichkolwiek
argumentów przemawiających za korzystniejszym traktowaniem emerytów „obcych” i
„własnych”.
Związek rozwiązania stosunku pracy z przejściem na emeryturę może mieć
charakter przyczynowy, czasowy, funkcjonalny albo mieszany - w praktyce najczęś-
ciej przyczynowo – czasowy lub czasowo - funkcjonalny.
Przejście na emeryturę nie musi być jedyną, wyłączną i bezpośrednią przy-
czyną rozwiązania stosunku pracy. Odprawa przysługuje bowiem z uwagi na fakt
przejścia na emeryturę, niezależnie od przyczyn, które legły u podstaw rozwiązania
stosunku pracy (uchwały SN : z dnia 29 maja 1989 r., III PZP 19/89, OSNCP 1991 z.
4-5, poz. 61; z dnia 4 czerwca 1991 r., I PZP 17/91, OSNCP 1992 z. 3, poz. 37; wy-
rok SN z dnia 25 czerwca 1993., I PZP 27/93 – I PR 5/93).
Przejście na emeryturę powinno, co do zasady, zbiegać się w czasie z rozwią-
zaniem stosunku pracy. Nabycie prawa do świadczenia z ubezpieczenia społeczne-
go powinno wobec tego nastąpić w czasie zatrudnienia, najpóźniej w dniu rozwiąza-
nia stosunku pracy. Od zasady tej są jednak wyjątki. Nabycie prawa do emerytury,
ustalenie do niej prawa, a nawet wypłata emerytury przed podjęciem zatrudnienia,
nie wyłącza prawa do odprawy, jeżeli świadczenie to nie było wypłacane w czasie
trwania stosunku pracy. Nie zawsze też stanowi przeszkodę w nabyciu prawa do od-
prawy powstanie prawa do emerytury po rozwiązaniu stosunku pracy.
Za utrwalony w orzecznictwie należy uznać pogląd, że nie jest przejściem na
emeryturę „powrót” pracownika do statusu emeryta, który przysługiwał mu nieprze-
rwanie, także w czasie trwania zatrudnienia. Jeżeli więc pracownikowi przyznano
emeryturę, którą pobierał przez cały czas trwania zatrudnienia i pobiera ją nadal po
rozwiązaniu stosunku pracy nabycie przez niego prawa do odprawy jest wyłączone
(uchwały SN: z dnia 4 czerwca 1991 r., I PZP 17/91, OSNCP 1992 z. 3, poz. 37; z
dnia 2 marca 1994 r., I PZP 4/94, OSNAPiUS 1994 nr 2, poz. 24).
Z drugiej strony, za jednolite można uznać także orzecznictwo w kwestii prawa
do odprawy pracownika, który zawiesił prawo do świadczenia na czas zatrudnienia.
Pracownik nabywa prawo do odprawy, jeżeli wprawdzie przed podjęciem pracy w
danym zakładzie uzyskał już status emeryta, ale na skutek podjęcia zatrudnienia w
pełnym rozmiarze, nie korzystał ze świadczenia wobec jego zawieszenia, a następ-
8
nie po rozwiązaniu stosunku pracy ponownie przeszedł na emeryturę (wyroki SN z
dnia 2 października 1990 r., I PR 283/90, I PR 285/90, uchwała z dnia 20 lipca 1991
r., I PZP 30/91, OSNCP 1992, z. 3, poz. 44).
Zatem, rozwiązanie stosunku pracy może być zakwalifikowane jako pozosta-
jące w związku z przejściem na emeryturę wtedy, gdy wywołuje skutek w sferze sto-
sunku ubezpieczenia społecznego. Skutek ten może polegać nie tylko na nabyciu
prawa do emerytury, ale także na zmianie w uprawnieniach emerytalnych pracowni-
ka, np. wznowienie wypłaty świadczenia.
Wykładnia ta jest w pełni uzasadniona. Sam ustawodawca dopuszcza możli-
wość kilkakrotnego przechodzenia na emeryturę, jak również nabycia prawa do od-
prawy przez pracownika, który ponownie przechodzi na emeryturę, a który nie otrzy-
mał odprawy przechodząc na emeryturę po raz pierwszy, skoro w art. 921
§ 2 KP
wyłącza nie prawo do odprawy, lecz prawo do ponownej odprawy. Poza tym, jeżeli
emeryt po ponownym zatrudnieniu nabywa prawo do odprawy uzupełniającej (a więc
pomimo, że świadczenie to zostało mu już wypłacone), który to pogląd nie jest kwes-
tionowany, to tym bardziej przysługuje mu prawo do odprawy po raz pierwszy.
W świetle powyższego Sąd drugiej instancji niewłaściwie zinterpretował i zas-
tosował ust. 7 rozdziału VII zakładowego układu zbiorowego pracy. Bez wszechs-
tronnej analizy prawniczej za obowiązujące przyjął dosłowne brzmienie tego posta-
nowienia, powołując na uzasadnienie prezentowanego stanowiska orzecznictwo
Sądu Najwyższego wybiórczo i niestarannie (np. przy wyroku z dnia 25 czerwca
1993 r., błędnie wskazując jego miejsce publikacji oraz powołując go w innym miejs-
cu jako przykład „ podobnej” wypowiedzi SN, czy błędnie podając sygnaturę uchwały
z dnia 2 marca 1994 r.).
Nadto, Sąd nieprawidłowo ocenił i zakwalifikował prawnie materiał dowodowy.
Rozwiązanie stosunku pracy z powodem pozostawało w związku z jego przejściem
na emeryturę. Na czas zatrudnienia u strony pozwanej Stanisław T., zawieszając
prawo do świadczenia z ubezpieczenia społecznego utracił status emeryta, odzys-
kując go po raz wtóry po rozwiązaniu stosunku pracy i wyczerpaniu zasiłku chorobo-
wego z tytułu niezdolności do pracy powstałej u pozwanego w czasie trwania zatrud-
nienia. W rozpoznawanej sprawie należało więc przyjąć, że powód przeszedł na
emeryturę po raz pierwszy w Zakładach Górniczo-Hutniczych „B.” w B. Ponownie
przeszedł na emeryturę u strony pozwanej. Ponieważ nie otrzymał odprawy przecho-
9
dząc na emeryturę po raz pierwszy, nie utracił prawa do tego świadczenia w Ś.
Przedsiębiorstwie Robót Drogowych S.A. w M.
Nie jest natomiast zasadny zarzut kasacji naruszenia art. 921
KP przez przyję-
cie, że powód przeszedł na emeryturę przed osiągnięciem powszechnego wieku
emerytalnego. Przepisy łączą prawo do odprawy z przejściem pracownika na eme-
ryturę nie różnicując go wedle warunków nabycia prawa do tego świadczenia. Użycie
przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 3 marca 1989 r., III PZP 7/89, zwrotu „przed
osiągnięciem wieku emerytalnego” uzasadnione było stanem faktycznym rozpozna-
wanej sprawy. Wiek emerytalny nie zawsze jednak jest przesłanką nabycia prawa do
tego świadczenia ( np. w odniesieniu do wcześniejszych emerytur z tytułu opieki nad
dzieckiem wymagającym stałej opieki lub rozwiązania stosunku pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy). Użyty w powołanej uchwale zwrot „osiągnięcie wieku
emerytalnego” należy traktować jako synonim wyrażenia „spełnienie warunków do
nabycia prawa do emerytury”.
Skarżący kwestionuje w kasacji prawidłowość wyliczenia wysokości odprawy.
Zgodnie z ust. 1 pkt 2 rozdziału VII układu zbiorowego pracy pracownikowi po 30 la-
tach pracy przysługuje odprawa w wysokości 400% podstawy, którą, dla osób za-
trudnionych co najmniej przez pięć lat w przedsiębiorstwie, stanowi średnie wynagro-
dzenie w przedsiębiorstwie za rok poprzedni, indeksowane wskaźnikiem wzrostu cen
obowiązującym do liczenia normy wynagrodzeń, a za okresy pracy w poprzednich
zakładach – wynagrodzenie najniższe. Wysokość odprawy ustala się procentowo do
przepracowanych lat, ale nie może ona być niższa kwotowo od najniższego wyna-
grodzenia w dniu rozwiązania stosunku pracy. Stanisław T. zaskarżył apelacją wyrok
Sądu pierwszej instancji tylko w części dotyczącej wysokości zasądzonej odprawy,
twierdząc, że za podstawę ustalenia wysokości odprawy należało przyjąć wynagro-
dzenie z okresu maj – październik 1997, a nie 1996 r.
Sąd drugiej instancji nie dokonał kontroli prawidłowości ustaleń Sądu pierw-
szej instancji w tym zakresie, albowiem uznał roszczenie powoda za nieusprawiedli-
wione co do zasady i powództwo oddalił. Ponieważ w postępowaniu kasacyjnym nie
są dopuszczalne ani kontrola wyroku pierwszoinstancyjnego, ani dokonanie ustaleń
własnych, należało w celu weryfikacji tego zarzutu przekazać sprawę Sądowi drugiej
instancji do ponownego rozpoznania.
Kierując się powyższymi motywami Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39313
KPC, orzekł jak w sentencji.
10
========================================