Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 lipca 1999 r.
I PKN 176/99
Porozumienie z dnia 19 maja 1997 r. między Zarządem PKP a związkami
zawodowymi, stanowiące Pakt Gwarancji Pracowniczych w okresie restruktu-
ryzacji Przedsiębiorstwa Państwowego PKP jest prawem materialnym w rozu-
mieniu art. 9 § 1 KP i art. 3931
pkt 1 KPC.
Przewodniczący: SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie: SN Barbara
Wagner, SA Katarzyna Gonera.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 lipca 1999 r. sprawy z powództwa
Heleny P. przeciwko PKP Oddział Zasilania Elektroenergetycznego w K. o zapłatę,
na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Krakowie z dnia 5 listopada 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Helena P., po ostatecznym sprecyzowaniu pozwu, domagała się za-
sądzenia od PKP Oddziału Zasilania Elektroenergetycznego w K. rekompensaty pie-
niężnej w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia na podstawie „Porozu-
mienia” między Zarządem PKP a Związkami Zawodowymi, stanowiącego Pakt Gwa-
rancji Pracowniczych w okresie restrukturyzacji przedsiębiorstwa Państwowego PKP
z dnia 19 maja 1997 r., po ustaleniu, że rozwiązanie z nią stosunku pracy nastąpiło z
przyczyn dotyczących pracodawcy. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla Krakowa-Nowej
Huty w Krakowie wyrokiem z dnia 15 lipca 1998 r. [...] oddalił powództwo. Między
stronami było niesporne, iż powódka była mianowanym pracownikiem strony pozwa-
nej, osiągnęła wiek emerytalny i nabyła prawo do emerytury, którą przyznano jej od
dnia 1 stycznia 1998 r. Strona pozwana pismem z dnia 28 listopada 1997 r. wypo-
wiedziała powódce umowę o pracą, wskazując jako przyczynę osiągnięcie wieku
emerytalnego i nabycie prawa do emerytury. Obowiązujący u strony pozwanej tzw.
2
Pakt Gwarancji Pracowniczych ma za zadanie ochronę pracowników w okresie res-
trukturyzacji. Sąd oddalając powództwo, miał na uwadze, że zgodnie z § 9 pkt 8 tego
Paktu przesłanką wypłaty jednorazowej rekompensaty pieniężnej w wysokości sześ-
ciomiesięcznego wynagrodzenia jest rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn doty-
czących pracodawcy. U strony pozwanej - jak to przyznała sama powódka - nie
przeprowadzono zmian organizacyjnych ani zwolnień grupowych. Zgodnie z § 11 ust.
1 pkt 1 lit. a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie
praw i obowiązków pracowników kolejowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 98,
poz. 449) podstawą wypowiedzenia stosunku pracy pracownikowi mianowanemu,
może być osiągnięcie przez niego wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytu-
ry. Takie rozwiązanie stosunku pracy nie jest rozwiązaniem z przyczyn dotyczących
pracodawcy i dlatego brak podstaw do stosowania w przypadku powódki Paktu Gwa-
rancji Pracowniczych.
Wyrokiem z dnia 5 listopada 1998 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Krakowie oddalił apelację powódki. Sąd drugiej instancji
uznał, że Pakt Gwarancji Pracowniczych zapewnia rekompensatę pieniężną tylko
tym pracownikom, którzy odchodzą na wcześniejsze emerytury, tj. przed uzyskaniem
ustawowego wieku emerytalnego, co połączone być musi jeszcze z wnioskiem sa-
mego pracownika, bądź przynajmniej z jego zgodą na rozwiązanie stosunku pracy z
tego powodu (§ 3 ust. 1 pkt 3 Paktu Gwarancji Pracowniczych). Powódka tych wa-
runków nie spełniła.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją powódka, zarzucając naruszenie § 8 Paktu
Gwarancji Pracowniczych z dnia 19 maja 1997 r. Powódka wywiodła, że trafne jest
stanowisko Sądów w kwestii, iż „rozwiązanie stosunku pracy nie jest rozwiązaniem z
przyczyn dotyczących pracodawcy”. Jednakże Pakt Gwarancyjny, „jako forma ukry-
tych zwolnień grupowych”, mających na celu zapewnienie miejsc pracy dla pracowni-
ków w wieku produkcyjnym w pierwszej kolejności, objął pracowników, którzy nabyli
prawo do emerytury. Możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę jest przywi-
lejem pracownika, który sam decyduje o skorzystaniu z tego uprawnienia. Nie jest to
zatem przyczyna leżąca po stronie pracodawcy, skoro § 8 Paktu Gwarancyjnego
wiąże przyczyny rozwiązania stosunku pracy po stronie pracodawcy z określeniem
„którzy nabyli uprawnienia emerytalne lub rentowe bez wskazania na emeryturę
wcześniejszą”. Zdaniem powódki, nie jest trafne ustalenie przez Sąd, iż na podstawie
§ 3 ust. 1 pkt 3 Paktu rekompensaty przysługują wyłącznie pracownikom odchodzą-
3
cym na emerytury wcześniejsze, jeżeli były połączone z wnioskiem samego pracow-
nika lub jego zgodą. Stanowisko to stoi też w sprzeczności z § 8 Paktu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z § 9 ust. 8 Porozumienia z dnia 19 maja 1997 r. między Zarządem
PKP a Związkami Zawodowymi, stanowiącego Pakt Gwarancji Pracowniczych w
okresie restrukturyzacji Przedsiębiorstwa Państwowego PKP, które jest prawem
materialnym w rozumieniu art. 9 § 1 KP, w przypadku rozwiązania stosunku pracy z
przyczyn dotyczących pracodawcy, pracownikowi przysługuje jednorazowa rekom-
pensata pieniężna w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Takiego
świadczenia też dochodziła powódka. Przesłanką otrzymania tego świadczenia jest
rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy, a nie przejście na
emeryturę (wcześniejszą czy zwykłą). Wprawdzie § 3 ust. 1 pkt 3 tego Porozumienia
stanowi, że w budżecie PKP zostanie wydzielony fundusz z przeznaczeniem na re-
kompensaty dla pracowników odchodzących na wcześniejsze emerytury, ale nie
zmienia to zasady uzyskania prawa do rekompensaty określonej w § 9 ust. 8 Poro-
zumienia. Zgodnie z § 4 Porozumienia, zasady stosowania przepisów określonych w
§ 3 ust. 1 miały zostać ustalone w odrębnym porozumieniu. Zostało ono zawarte w
dniu 30 czerwca 1997 r. i w pkt III uregulowało zasady stosowania § 3 ust. 1 pkt 3
Porozumienia, czyli w zakresie rekompensaty dla pracowników odchodzących na
wcześniejsze emerytury. Według tej regulacji, w przypadku przejścia na wcześniej-
szą emeryturę, oprócz odprawy, pracownikowi przysługuje rekompensata w wysoko-
ści sześciomiesięcznego wynagrodzenia, która jest wypłacana w dniu rozwiązania
stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy. Warunkiem wypłaty tej rekom-
pensaty jest więc także rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących praco-
dawcy (pomijając już kwestię czy powódka przeszła na wcześniejszą emeryturę).
Również nie zmienia przesłanek nabycia prawa do rekompensaty (zarówno z § 9 ust.
8, jak i § 3 ust. 1 pkt 3) regulacja § 8 Porozumienia. Stanowi on, że dla zapewnienia
miejsc pracy dla pracowników w wieku produkcyjnym w pierwszej kolejności będą
rozwiązywane stosunki pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy z pracownikami,
którzy nabyli uprawnienia emerytalne lub rentowe. Przepis ten wprowadza więc za-
sadę wyboru pracowników, z którymi będą w pierwszej kolejności rozwiązywane
stosunki pracy w przypadku konieczności zwolnień z przyczyn dotyczących praco-
4
dawcy. Można więc na tej podstawie wyróżnić dwie sytuacje. W pierwszej sytuacji z
przyczyn dotyczących pracodawcy występuje potrzeba rozwiązania stosunków pracy
z wieloma, czy nawet z jednym tylko pracownikiem. Wówczas rozwiązanie stosunku
pracy powinno nastąpić z pracownikami, którzy mają uprawnienia emerytalne i ren-
towe. W drugiej sytuacji po stronie pracodawcy nie występują żadne okoliczności
prowadzące do zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub w związku
ze zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi albo technologicznymi, w tym także,
gdy zmiany te następują w celu poprawy warunków pracy lub warunków środowiska
naturalnego (art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), a jedy-
ną przyczyną rozwiązania stosunku pracy jest uzyskanie przez pracownika upraw-
nień emerytalnych. Pamiętać bowiem należy, że przy zwolnieniach indywidualnych
przyczyny leżące po stronie pracodawcy muszą mieć charakter wyłączny, tzn., że
bez nich nie zostałaby podjęta indywidualna decyzja o zwolnieniu pracownika (por.
wyrok z dnia 10 października 1990 r., I PR 319/90, OSNCP 1992 r. z. 11, poz. 204).
Sąd Rejonowy ustalił, a Sąd drugiej instancji ustalenie to zaakceptował, że w rozpoz-
nawanej sprawie nie występowały żadne przyczyny rozwiązania z powódką stosunku
pracy leżące po stronie pracodawcy i nastąpiło to tylko ze względu na uzyskanie
przez nią uprawnień emerytalnych. Ustalenie to jest wiążące dla Sądu Najwyższego
wobec braku zarzutów dotyczących naruszenia prawa procesowego. Wobec tego
należało uznać, że Sądy obu instancji prawidłowo zinterpretowały i zastosowały
przepisy wskazanego Porozumienia, a zwłaszcza jego § 9 ust. 8 i § 3 ust. 1 pkt 3 w
związku z dodatkowym porozumieniem z dnia 30 czerwca 1997 r., gdyż brak było
przesłanek nabycia przez powódkę prawa do rekompensaty, wobec tego że rozwią-
zanie stosunku pracy nie nastąpiło z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.
Wobec tego kasacja podlegała oddaleniu z mocy art. 39312
KPC.
========================================