Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 września 1999 r.
I PKN 248/99
Pracodawca nie narusza zasad współżycia społecznego, wypowiadając
warunki pracy i płacy (w zakresie stanowiska i wynagrodzenia) pracownikowi-
działaczowi związkowemu, objętemu szczególną ochroną trwałości stosunku
pracy, jeżeli dokonuje rzeczywistej likwidacji działu pracy, w którym był on za-
trudniony, nie kierując się chęcią szykany z uwagi na jego działalność związ-
kową, a proponowane warunki nie są krzywdzące.
Przewodniczący: SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Walerian Sanetra, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 września 1999 r. sprawy z po-
wództwa Leonarda W. przeciwko Telekomunikacji Polskiej - Spółce Akcyjnej - Zak-
ładowi Telekomunikacji w G. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z
siedzibą w Gdyni z dnia 15 września 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powód Leonard W. domagał się początkowo ustalenia, że dokonane przez
pracodawcę wypowiedzenie zmieniające jest bezskuteczne jako nieuzasadnione.
Następnie żądał przywrócenia do pracy, ewentualnie uznania za bezskuteczne wy-
powiedzenia zmieniającego i przedłużenia umowy o pracę na czas nieokreślony.
Strona pozwana Telekomunikacja Polska S.A. Zakład Telekomunikacji w G. wniosła
o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Gdańsku wyrokiem z dnia 31 lipca 1995 r., w
punkcie I ustalił, że powód – Leonard W. i pozwany – Telekomunikacja Polska S.A. –
Zakład Telekomunikacji w G. pozostają w stosunku pracy na warunkach pracy i płacy
wynikających z wypowiedzenia zmieniającego dokonanego przez pozwanego w dniu
2
31 marca 1995 r., a w punkcie II oddalił powództwo.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzi-
bą w Gdyni, rozpoznając rewizję od tego wyroku, przedstawił Sądowi Najwyższemu
następujące zagadnienie prawne: „czy sześciomiesięczny termin ochrony przed wy-
powiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę z członkiem ko-
mitetu założycielskiego związku zawodowego określony w przepisie art. 32 pkt 3
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234)
może być przedłużony, a w szczególności o okres sądowego postępowania rejestra-
cyjnego?”
Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 5 marca 1996 r. odmówił podjęcia
uchwały uznawszy, że zagadnienie zostało przedstawione w niedostatecznie wyjaś-
nionym stanie faktycznym sprawy, a udzielenie odpowiedzi nie było niezbędne do
rozstrzygnięcia sprawy. Wyjaśnienia wymagało – zdaniem Sądu Najwyższego –
podleganie powoda szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem zmieniającym
przewidzianej w art. 32 ust. 2 i 4 ustawy o związkach zawodowych, co powinno wy-
przedzać w stanie faktycznym sprawy analizę art. 32 ust. 3, gdyż rozważania te mog-
łyby się okazać zbędne. Ponadto nawet w razie ustalenia, że powód był objęty
względnym zakazem wypowiedzenia warunków pracy i pracy pozostawało do wyjaś-
nienia, czy nastąpiła likwidacja działu jego pracy w rozumieniu art. 43 § 1 pkt 1 KP.
Dyspozycja tego przepisu mogłaby zgodnie z art. 43 § 3 KP mieć zastosowanie do
powoda.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzi-
bą w Gdyni wyrokiem z dnia 27 czerwca 1996 r. uchylił wyrok Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Gdańsku i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd Woje-
wódzki wskazał na konieczność zbadania, czy dokonana u strony pozwanej reorga-
nizacja nie była pozorna, mająca na celu wyłącznie pozbawienie powoda (działacza
związkowego) kierowniczego stanowiska i poprzez zaproponowanie mu niekorzyst-
nych warunków doprowadzenie do ich nieprzyjęcia. Wskazywać na pozorną reorga-
nizację mógłby - zdaniem Sądu drugiej instancji - sposób dokonania reorganizacji,
zbieżność daty zarządzenia organizacyjnego z datą dokonania wypowiedzenia
zmieniającego (31 marca 1995 r.), ogólnikowe określenie (niespełniające wymogów
art. 42 § 2 KP) proponowanego powodowi stanowiska jako instruktora, którego za-
kres obowiązków określony został dopiero 1 lipca 1995 r., a także treść sprawozda-
nia do zarządu Spółki z wykonania uchwały zarządu w części dotyczącej współpracy
3
ze związkami zawodowymi. Gdyby okazało się, że nastąpiła rzeczywista likwidacja
działu pracy powoda w rozumieniu art. 43 § 1 pkt 1 KP, to należałoby rozważyć zas-
tosowanie art. 43 § 3 KP.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Gdańsku wy-
rokiem z dnia 8 kwietnia 1997 r. ustalił, że powód Leonard W. i pozwana Telekomu-
nikacja Polska S.A. Zakład Telekomunikacji w G. pozostają w stosunku pracy na wa-
runkach pracy i płacy wynikających z wypowiedzenia zmieniającego dokonanego
przez pozwanego w dniu 31 marca 1995 r. i oddalił powództwo w pozostałym zakre-
sie.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzi-
bą w Gdyni wyrokiem z dnia 23 lipca 1997 r. uchylił ten wyrok znosząc postępowanie
od dnia 25 marca 1999 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania z powodu
sprzeczności składu orzekającego z przepisami prawa. Kolejnym wyrokiem z dnia 26
lutego 1998 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Gdańsku oddalił powództwo. Sąd ten
ustalił, że powód pracował u pozwanego pracodawcy od 1964 r. między innymi na
stanowiskach instruktora i starszego instruktora. Po przerwie w zatrudnieniu trwają-
cej od 1 maja 1992 r. do 7 lipca 1993 r. powód pracował jako inspektor kontroli, a 26
października 1993 r. powierzono mu pełnienie obowiązków na stanowisku kierownika
Zespołu Interwencji i Kontroli. Dnia 8 lipca 1994 r. odbyło się zebranie założycielskie
związku zawodowego, na którym podjęto uchwałę o utworzeniu Krajowego Związku
Zawodowego Pracowników Telekomunikacji Polskiej S.A. i powołano komitet założy-
cielski pod przewodnictwem powoda. Związek został zarejestrowany 17 maja 1995
r., a 24 maja 1995 r. ustalono skład władz związku – powód został przewodniczącym
Prezydium Krajowego Zarządu. Powód nie był szykanowany z powodu działalności
związkowej. W strukturze organizacyjnej strony pozwanej funkcjonował Wydział Wy-
konawstwa Robót Telekomunikacyjnych, którego zasadniczym zadaniem było pro-
wadzenie remontów sieci, usuwanie awarii i ich skutków. Wydział ten miał dwa od-
działy. W listopadzie 1993 r. wydzielono eksperymentalnie z Oddziału Wykonawstwa
Robót Telekomunikacyjnych rejonu g. Kolumnę Awaryjną i włączono ją w strukturę
Wydziału Regionalnej Służby Dyspozytorskiej. Powód został kierownikiem Awaryjnej
Kolumny Kablowej 19 lipca 1994 r. O usuwaniu awarii decydował Kierownik Wydziału
Regionalnej Służby Dyspozytorskiej, a powód nadzorował sprawne wykonanie prac.
W praktyce okazało się, że Kolumna była mało mobilna i usuwała tylko „ułamek”
wszystkich awarii linii kablowych. Zastępca Dyrektora do Spraw Eksploatacji wystę-
4
pował dwukrotnie – 2 marca i 10 marca 1995 r. z wnioskiem do Dyrektora Zakładu
Telekomunikacji o zmianę w strukturze Wydziału Regionalnej Służby Dyspozytorskiej
w zakresie Awaryjnej Kolumny Kablowej.
Zarządzeniem Dyrektora Zakładu Telekomunikacji z 31 marca 1995 r. wpro-
wadzono zmiany organizacyjne polegające między innymi na likwidacji Awaryjnej
Kolumny Kablowej. Powód otrzymał 31 marca 1995 r. pisemne oświadczenie woli
pozwanego o wypowiedzeniu umowy o pracę w części dotyczącej stanowiska oraz
wynagrodzenia. Od 1 lipca 1995 r. ustalono powodowi stanowisko instruktora w Ko-
lumnie Remontowej nr 1 w Oddziale Wykonawstwa Robót Telekomunikacyjnych w
Wydziale Wykonawstwa Robót Telekomunikacyjnych strony pozwanej oraz określo-
no wynagrodzenie. Pouczono powoda o sposobie i terminie odwołania oraz odmowy
przyjęcia nowych warunków pracy i płacy. Powód złożył odwołanie do sądu z intencją
odmowy przyjęcia nowych warunków. Po upływie okresu wypowiedzenia powód od-
mówił przyjęcia „podziału czynności”. Od 3 lipca 1995 r. wykonywał prace związane z
przekazywaniem materiałów, a 6 lipca otrzymał pisemne polecenie podjęcia pracy w
Kolumnie Remontowej nr 1. Powód oświadczył, że do czasu zakończenia postępo-
wania sądowego będzie wykonywał pracę Kierownika Awaryjnej Kolumny Kablowej.
Po rozliczeniu dotychczasowych obowiązków nie wykonywał żadnej pracy mimo
podpisywania listy płac. Ostatecznie strona pozwana uznała, że po upływie okresu
wypowiedzenia „31.06.1995 r.” doszło do rozwiązania umowy o pracę. Stanowisko
instruktora funkcjonuje u strony pozwanej od kilkunastu lat, a zakres obowiązków
zależy od miejsca pracy instruktora. Strona pozwana nie dokonała zmian organiza-
cyjnych pochopnie, poprzedziła je analizą efektywności pracy Awaryjnej Kolumny
Kablowej. Zmiana nie miała na celu pozbycia się powoda. Awaryjna Kolumna Kablo-
wa jako jednostka przestała istnieć. Data likwidacji jednostki musiała być zbieżna z
datą wypowiedzenia warunków pracy i płacy jej kierownikowi. Zaproponowane po-
wodowi warunki nie były szykaną ani nie były krzywdzące. Sąd Rejonowy uznał, że
do sytuacji powoda mają zastosowanie przepisy art. 43 § 1 pkt 1 i § 3 KP, a wypo-
wiedzenie zmieniające było uzasadnione i zgodne z prawem.
Sąd Wojewódzki w Gdańsku-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z dnia 15 września 1998 r. oddalił apelację powoda. Zdaniem Sądu drugiej instancji,
Sąd Rejonowy należycie wyjaśnił wszystkie okoliczności sprawy istotne dla jej rozs-
trzygnięcia wykonując wytyczne zgodnie z art. 386 § 6 KPC i dokonując należycie
umotywowanej oceny materiału dowodowego.
5
Sąd Wojewódzki podzielił pogląd o braku podstaw do ustalenia pozorności
dokonanej reorganizacji oraz wykładnię art. 42 KP w zakresie spełnienia wymienio-
nych w tym przepisie wymagań, jakim powinno odpowiadać wypowiedzenie zmie-
niające odnośnie do określenia zaproponowanego stanowiska.
Powód wniósł kasację od tego wyroku, podnosząc zarzut naruszenia prawa
materialnego: art. 43 § 1 KP poprzez przyjęcie, że likwidacja stanowiska powoda nie
była pozorna, art. 42 § 1 KP w związku z art. 29 § 1 pkt 1 KP poprzez przyjęcie, że
wypowiedzenie zmieniające określiło stanowisko i rodzaj pracy powoda, co skutkuje,
że nie zostało ono dokonane, art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związ-
kach zawodowych w związku z art. 43 § 3 KP poprzez niezachowanie właściwej pro-
cedury dla pracownika będącego pod ochroną prawną, art. 8 KP poprzez nie-
uwzględnienie całokształtu sprawy, który wskazuje na czynienie przez pozwanego
użytku z treści art. 43 § 3 KP, sprzecznego z jego przeznaczeniem i naruszenie za-
sad współżycia społecznego. Podniesiony też został zarzut naruszenia prawa proce-
sowego mającego istotny wpływ na wynik sprawy – art. 386 § 6 KPC poprzez pomi-
nięcie oceny prawnej zawartej w wyroku Sądu Wojewódzkiego z 27 czerwca 1996 r.
„wiążącej przy ponownym rozpoznaniu sprawy, a mianowicie, że należy badać kwes-
tię pozorności, a nie ocenę celowości pod względem organizacyjnym i ekono-
micznym oraz, że należy dokonać analizy zastosowania do powoda art. 32 ust. 2
ustawy i ewentualnie art. 32 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych”. Kasacja za-
wiera wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz o zmianę zaskarżonego wyro-
ku i uwzględnienie powództwa.
Kasacja została odrzucona postanowieniem Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni. Powód wniósł
zażalenie na to postanowienie, a Sąd Najwyższy na skutek tego zażalenia uchylił je
postanowieniem z dnia 27 stycznia 1999 r.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw. Jedyny zarzut naruszenia prze-
pisów postępowania dotyczy art. 386 § 6 KPC. Zarzut ten nie jest słuszny. Nie został
on szerzej uzasadniony ani nie wskazano, w jaki sposób naruszenie miałoby wpłynąć
na wynik sprawy. Niesłuszne jest twierdzenie, że Sąd Wojewódzki w zaskarżonym
6
wyroku nie respektował związania oceną prawną zawartą w wyroku tego Sądu z 27
czerwca 1996 r. Sąd pierwszej instancji szczegółowo zbadał przyczyny i rzeczywis-
tość reorganizacji dokonanej przez pozwanego pracodawcę, a Sąd drugiej instancji
zaakceptował zarówno ustalenia dotyczące tej kwestii, jak i ich ocenę prowadzącą do
stwierdzenia, że nie były pozorne zmiany organizacyjne, które doprowadziły do likwi-
dacji działu pracy powoda, czyli Awaryjnej Kolumny Kablowej. Przeprowadzone
zmiany – według tych ustaleń – nie miały też na celu doprowadzenia do rezygnacji z
pracy przez powoda, czyli obejścia przepisów o szczególnej ochronie jego stosunku
pracy. Podleganie tej szczególnej ochronie z art. 32 ust. 2 i 4 ustawy o związkach za-
wodowych również zostało ustalone. Problem polegał na uchyleniu tej ochrony z
mocy szczególnego przepisu (art. 32 ust. 2 in fine). Tak więc zarzut naruszenia art.
386 § 6 KPC okazał się niezasadny. Niepodniesienie innych zarzutów naruszenia
przepisów postępowania, regulujących zasady postępowania dowodowego, czynie-
nia ustaleń faktycznych i oceny dowodów powoduje, że dla oceny podstaw kasacji
odnoszących się do prawa materialnego miarodajny musi być ustalony stan faktycz-
ny, będący podstawą zaskarżonego rozstrzygnięcia. Nie budzi zastrzeżeń wykładnia
przepisu art. 42 § 1 KP w związku z art. 29 § 1 pkt 4 KP sprowadzająca się do tego,
że dostatecznie jasne było określenie proponowanego powodowi stanowiska jako
instruktora w Kolumnie Remontowej nr 1 w Oddziale Wykonawstwa Robót Teleko-
munikacyjnych w Wydziale Wykonawstwa Robót Telekomunikacyjnych, które to sta-
nowisko „funkcjonuje” u strony pozwanej od kilkunastu lat. Z poczynionych ustaleń
wynika, że powód pracował w przeszłości jako instruktor. Z powołanych w kasacji
przepisów – w ich brzmieniu obowiązującym w dacie dokonania wypowiedzenia
zmieniającego – nie wynika obowiązek określenia zakresu czynności, natomiast ko-
mórka organizacyjna („miejsce pracy”) została określona dostatecznie jasno.
Niezrozumiałe jest przy tym wyprowadzenie z zarzutu dokonania wypowie-
dzenia zmieniającego niezgodnie z przepisami prawa twierdzenia o jego „niesku-
teczności z mocy prawa”, czy też niedokonania w ogóle. Nie został też naruszony art.
43 § 1 KP (również w dawnym brzmieniu). Przy ustaleniu, że doszło do rzeczywistej
likwidacji działu pracy powoda prawidłowo zastosowano ten przepis. Ustalenie braku
pozorności tej likwidacji nie zostało w kasacji podważone poprzez podniesienie za-
rzutów naruszenia adekwatnych przepisów postępowania. Nie został naruszony art.
32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. W uzasadnieniu kasacji mowa jest o art.
32 ust. 2. Powód jako przewodniczący Prezydium Krajowego Zarządu Zawiązku Za-
7
wodowego podlegał szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem warunków pracy i
płacy na mocy art. 32 ust. 4 w związku z ust. 2 ustawy o związkach zawodowych.
Ustalenie tej okoliczności nie skutkowało uwzględnienia powództwa wobec uchylenia
tej ochrony na mocy art. 43 § 1 pkt 1 KP w związku z art. 43 § 3 KP w brzmieniu ,
które ma zastosowanie w rozpoznawanej sprawie.
Niezasadny jest też zarzut naruszenia art. 8 KP. Sąd pierwszej instancji ustalił,
a Sąd Wojewódzki zaakceptował to ustalenie, że powód nie był szykanowany z
uwagi na swoją działalność związkową, a przeprowadzone zmiany organizacyjne nie
miały na celu zmuszenia powoda do rezygnacji z pracy, gdyż zaproponowane wa-
runki nie były krzywdzące. Szczegółowo zbadano przyczyny i okoliczności dokonanej
likwidacji działu pracy powoda. W świetle tych ustaleń nie można uznać słuszności
zarzutu naruszenia art. 8 KP. Pracodawca dokonując wypowiedzenia zmieniającego
nie uczynił tego w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.
Kasacja jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw podlegała zatem od-
daleniu (art. 39312
KPC).
========================================