Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 września 1999 r.
I PKN 267/99
Z art. 4 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym sys-
temie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) nie wynika
roszczenie pracownika o podwyższenie wynagrodzenia.
Przewodniczący: SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Walerian Sanetra, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 września 1999 r. sprawy z po-
wództwa Jerzego J. przeciwko Przedsiębiorstwu Energetyki Cieplnej Spółce z o.o. w
G.W. o ustalenie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 17 marca 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację i nie obciążył powoda kosztami postępowania kasacyj-
nego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 6
stycznia 1999 r. oddalił powództwo Jerzego J. przeciwko Przedsiębiorstwu Energety-
ki Cieplnej - Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G.W. o wyrównanie wyna-
grodzenia do wysokości równej wskaźnikowi przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u
strony pozwanej oraz o ustalenie, że strona pozwana narusza przepisy o negocjacyj-
nym systemie kształtowania wynagrodzeń. Sąd ten ustalił, że powód zatrudniony jest
u pozwanego pracodawcy od 12 września 1988 r. na podstawie umowy o pracę na
czas nieokreślony, ostatnio na stanowisku referenta w dziale inwestycji i remontów.
Pracodawca oraz działające w zakładzie pracy związki zawodowe NSZZ „Solidar-
ność” i Krajowy Związek Zawodowy Oddział w G.W. 28 lutego 1997 r. i 28 lutego
1998 r. zawarli porozumienia w sprawie przyrostu przeciętnego miesięcznego wyna-
grodzenia u strony pozwanej odpowiednio w 1997 i 1998 roku. Powód zaszeregowa-
2
ny jest w V grupie zaszeregowania i jego wynagrodzenie wzrosło w 1997 r. o 44 zł, a
w 1998 r. o 50 złotych.
Zdaniem Sądu Rejonowego, z treści porozumienia, układu zbiorowego ani art.
4 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania
przyrostu przeciętnych wynagrodzeń w podmiotach gospodarczych oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) nie wynika prawo każdego
pracownika do równego (jednakowego) przyrostu wynagrodzenia. Powód otrzymuje
wynagrodzenie w wysokości odpowiedniej dla jego zaszeregowania.
Powód wniósł apelację od tego wyroku. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń w Zielonej Górze oddalił ją wyrokiem z dnia 17 marca 1999 r. Sąd drugiej ins-
tancji podzielił wykładnię prawną dokonaną przez Sąd Rejonowy i z powołaniem się
na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 1975 r. (I PR 105/75, OSNCP
1996 z. 6, poz. 145) stwierdził, że sąd nie jest władny zasądzić wyższego wynagro-
dzenia wówczas, gdy pracownikowi przyznano wynagrodzenie mieszczące się w
granicach wynagrodzeń przewidzianych w przepisach płacowych dla zajmowanego
stanowiska chociażby przyznano je w najniższej stawce. Sądy nie mogą bowiem
kształtować treści stosunku pracy. Powód otrzymujący wynagrodzenie mieszczące
się w granicach przewidzianych dla jego kategorii zaszeregowania nie może doma-
gać się wyższego wynagrodzenia, chociażby inni pracownicy strony pozwanej
otrzymali większe od niego podwyżki wynagrodzeń. Zarówno art. 4 ust. 1 i 3 ustawy
z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu prze-
ciętnych wynagrodzeń w podmiotach gospodarczych oraz o zmianie niektórych
ustaw, jak porozumienia zawarte przez pracodawcę ze związkami zawodowymi do-
tyczą podwyżek przeciętnego wynagrodzenia pracowników. Porozumienia te nie sta-
nowią podstawy do indywidualnych roszczeń o podwyżkę wynagrodzenia za pracę.
Porozumień nie należy rozumieć w ten sposób, że każdy pracownik ma prawo do
takiej samej, równej podwyżki. Wynagrodzenie za pracę powinno uwzględniać rodzaj
wykonywanej pracy i kwalifikacje wymagane przy jej wykonywaniu, a także: ilość i
jakość świadczonej pracy (art. 78 § 1 KP).
Powód wniósł kasację od tego wyroku, podnosząc zarzuty naruszenia prawa
materialnego, a także naruszenie przepisów postępowania „mających istotny wpływ
na wyrokowanie”. Powód zarzucił naruszenie ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o ne-
gocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń... „poprzez
przyjęcie, że ustawa nie ma na celu rekompensowania wynagrodzeń pracowników i
3
ochrony ich przed skutkami inflacji i przez to nie daje podstaw do indywidualnych
roszczeń pracowniczych”, art. 4 ust. 1 i 4 tej ustawy poprzez przyjęcie, że przepisy te
stanowią wyłącznie o przyroście przeciętnych wynagrodzeń u pracodawcy i nie mogą
stanowić o indywidualnym przyroście przeciętnego wynagrodzenia każdego zatrud-
nionego, a co za tym idzie błędne przyjęcie jako podstawy rozstrzygnięcia art. 78 § 1
KP „:w okolicznościach kiedy powód nigdy nie był karany dyscyplinarnie, ani też w
jakiejkolwiek innej formie w przedmiocie ilości lub jakości wykonywanej pracy, otrzy-
muje najniższe podwyżki wynagrodzeń od 1996 roku pomimo posiadania najwyż-
szych kwalifikacji”. Powód zarzucił też wydanie orzeczenie niezgodnego z § 2 poro-
zumień płacowych z dnia 28 lutego 1996r., 28 lutego 1997 r. i 28 lutego 1998 r., z
których jednoznacznie wynika, że zasadą jest przyznanie podwyżek w kwotach mie-
sięcznych po 150 zł, 100 zł łącznie z pochodnymi poprzez dokonywanie indywidual-
nych podwyżek płac zasadniczych dla wszystkich pracowników zatrudnionych, a
także art. 393 KC poprzez przyjęcie zasady, że podpisanie porozumień płacowych, o
treści określonej w ich § 2 i zgodnie z treścią powyższej ustawy nie stanowi prawa do
indywidualnych roszczeń pracownika w sytuacji, gdy porozumienia te stanowią nie
nazwane umowy zbiorowego prawa pracy na rzecz osób trzecich i zgodnie z § 1 tego
artykułu przysługuje pracownikom prawo żądania spełnienia tych świadczeń przez
pracodawcę (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1993 r., I PZP
46/93, OSNCP 1994 z. 6 s. 93)”. Zawarty w kasacji zarzut naruszenia przepisów pos-
tępowania nie został odniesiony do żadnego przepisu. W uzasadnieniu kasacji
wskazano, że „na podstawie art. 189 KPC w związku z art. 300 KP, powód wnosi
pozew o ustalenie, że przysługuje mu prawo domagania się wyrównania wynagro-
dzenia za pracę do wysokości równej przyjętym do realizacji wskaźnikom przyrostu
przeciętnych wynagrodzeń zawartych w podpisanych porozumienia płacowych”.
Podniesiono też, że „samodzielności w ustalaniu zasad wynagradzania nie może
cechować dowolność, musi się ona mieścić w granicach obowiązujących przepisów i
nie może naruszać zasad wynikających z art. 13 KP”. Kasacja zawiera wniosek o
uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie o
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji i zasądzenie kosztów postępo-
wania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Ponieważ zarzut naruszenia przepisów postępowania nie został odniesiony do
żadnego przepisu, kasacja mogła zostać rozpoznana jedynie w zakresie oceny za-
sadności zarzutów naruszenia prawa materialnego – Sąd Najwyższy rozpoznaje
sprawę jedynie w granicach podstaw kasacji, czyli tylko w zakresie objętym zarzuta-
mi naruszenia określonych w niej przepisów prawa.
Na wstępie trzeba stwierdzić, że kasacja była dopuszczalna jedynie w odnie-
sieniu do żądania wydania wyroku ustalającego. Od orzeczeń rozstrzygających o
takim żądaniu kasacja przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.
Sformułowania zawarte w kasacji, w szczególności wskazanie w nagłówku oraz w
pierwszym zdaniu uzasadnienia, że powództwo jest powództwem o ustalenie opar-
tym o art. 189 KPC (art. 300 KP nie dotyczy stosowania przepisów postępowania
cywilnego lecz prawa materialnego) pozwala wnioskować, że zaskarżono jedynie
rozstrzygnięcie o żądaniu ustalenia. Żądanie wyrównania wynagrodzenia dotyczyło –
jak wskazano w pozwie – kwot 60 i 41 zł miesięcznie, lub – jak wynika z apelacji – 50
zł miesięcznie, a zatem kasacja w tym zakresie nie byłaby dopuszczalna z uwagi na
zbyt niską wartość przedmiotu zaskarżenia. Powództwo o ustalenie nie zasługiwało
na uwzględnienie wobec oczywistego braku interesu prawnego po stronie powoda,
który twierdząc że ma roszczenie o „wyrównanie” wynagrodzenia mógł dochodzić i
dochodził zasądzenia określonych kwot. Brak jest interesu prawnego do wniesienia
powództwa o ustalenie wówczas, gdy służy roszczenie o świadczenie. Już tylko z
tego powodu wyrok w zaskarżonej części jest prawidłowy. Niezależnie od tego nale-
ży stwierdzić, że niezasadne są podniesione w kasacji zarzuty.
Z art. 4 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie
kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń w podmiotach gospodarczych
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) nie wynika
roszczenie pracownika o podwyższenie wynagrodzenia. W przepisie tym uregulowa-
no podwyższenie przeciętnego wynagrodzenia, a zatem nie dotyczy on w ogóle wy-
sokości wynagrodzeń poszczególnych pracowników i ich ewentualnego podwyższa-
nia. Podwyżka przeciętnego wynagrodzenia u danego pracodawcy nie oznacza ko-
nieczności podwyższania wszystkich wynagrodzeń , tym bardziej w jednakowym
(„przeciętnym”) stopniu. Słusznie podniósł Sąd Okręgowy, iż wysokość wynagrodze-
nia indywidualnego pracownika uregulowana jest w art. 78 § 1 KP, który został pra-
widłowo zastosowany i zinterpretowany. Z przepisu tego wynika roszczenie o zasą-
5
dzenie wynagrodzenia w razie sporu co do jego wysokości wówczas, gdy jest ono
niższe niż przewidziane w przepisach placowych obowiązujących u danego praco-
dawcy. W rozpoznawanej sprawie nie miało to miejsca. Z tego też powodu nie
zostały naruszone zasady godziwego wynagrodzenia za pracę wynikające z art. 13
KP niezależnie od tego, czy z przepisu tego można by wyprowadzić roszczenie o
podwyższenie wynagrodzenia. Nie jest też zasadny zarzut naruszenia § 2 porozu-
mienia z 28 lutego 1997 r. i 28 lutego 1998 r. W pierwszym z tych porozumień w § 2
mowa jest o „średniorocznym wskaźniku wzrostu wynagrodzeń w 1997 r.” oraz pod-
wyższeniu przeciętnego wynagrodzenia pracowników stałych o kwotę 100 zł mie-
sięcznie. W § 2 drugiego porozumienia nie została wymieniona żadna kwota, lecz
został jedynie określony średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w 1998 roku.
Ponieważ powód w postępowaniu pierwszoinstancyjnym domagał się ustalenia i
wyrównania wynagrodzenia w odniesieniu do lat 1997 i 1998 Sąd nie stosował po-
rozumienia z 26 lutego 1996 roku, którego również dotyczy zarzut podniesiony w ka-
sacji. Sąd Okręgowy nie naruszył wskazanych przepisów porozumień, gdyż z ich
treści nie wypływają roszczenia o podwyższenie wynagrodzenia każdego pracownika
o określoną kwotę. Przepisy te nie zawierają sformułowań, które pozwalałyby na
kształtowanie takiego roszczenia. Wynika z nich jedynie globalna kwota przeznaczo-
na przez pracodawcę na podwyżki wynagrodzeń i tylko taki jest ich sens. Wobec
powyższego nie stanowią one umowy na rzecz osoby trzeciej, w której jedna ze stron
zobowiązała się do określonego świadczenia możliwego do dochodzenia na pods-
tawie art. 393 § 1 KC. I ten przepis nie został zatem naruszony w zaskarżonym wy-
roku.
Kasacja jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw podlegała oddaleniu na
podstawie art. 39312
KPC. O kosztach Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 102
KPC.
========================================