Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 15 października 1999 r.
I PKN 316/99
Wyjaśnienie okoliczności spornych jako przyczyna pominięcia dowodu
(art. 217 § 2 KPC) ma miejsce, gdy zostały one już udowodnione zgodnie z
twierdzeniem strony zgłaszającej wniosek. Zgłaszanie dowodów może być na-
tomiast ocenione jako zmierzające do zwłoki, wówczas gdy teza dowodowa jest
nieistotna dla rozstrzygnięcia lub proponowany środek jest nieprzydatny do jej
udowodnienia.
Przewodniczący: SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Józef Iwulski, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 15 października 1999 r. sprawy z po-
wództwa Julianny R.-H. przeciwko Przedsiębiorstwu Zaopatrzenia Farmaceutyczne-
go „C.” w Ł. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 18 listopada
1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Łodzi wyrokiem z dnia 31 marca 1998 r. oddalił
powództwo Julianny R.-H. przeciwko Przedsiębiorstwu Zaopatrzenia Farmaceutycz-
nego „C.” w Ł. o przywrócenie do pracy.
Sąd ten ustalił, że powódka była zatrudniona u strony pozwanej od 1 marca
1978 r. do 31 października 1997 r., ostatnio na stanowisku starszego specjalisty do
spraw zakupu w Dziale Handlowym. Dnia 11 września 1997 r. powódka otrzymała
oświadczenie strony pozwanej o rozwiązaniu umowy o pracę z powodu zmian orga-
nizacyjnych, zmniejszenia zatrudnienia, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem skró-
conym do jednego miesiąca. Postępowanie prowadzone przez Komisję Rozjemczą
na wniosek powódki nie doprowadziło do zawarcia ugody. W pozwanym Przedsię-
2
biorstwie powódka zajmowała się prowadzeniem wstępnych rozmów z przedstawi-
cielami firm kosmetycznych i farmaceutycznych dotyczących leków, paraleków i kos-
metyków, a także utrzymywaniem odpowiedniej ilości tych środków, wyszukiwaniem
nowości rynkowych, „składaniem analiz” kierownikowi i dyrektorowi. Pierwszego
września 1997 r. nowym dyrektorem pozwanego został Janusz O. Jeszcze przed
formalnym objęciem stanowiska poinformował, że zamierza zredukować zbędne
etaty w celu poprawy wydajności pracy. Zarówno z protokołów kontroli wewnętrznej,
jak i sporządzonych przez Najwyższą Izbę Kontroli wynikały nieprawidłowości doty-
czące zakupu i sprzedaży kosmetyków i parafarmaceutyków. Zarzuty dotyczyły
przede wszystkim dokonywania zakupu bez zbytu zapasów magazynowych lub w
sytuacji zupełnego braku popytu na dany towar, zakupów środków z krótkimi termi-
nami ważności i bez rozeznania rynku. W związku z powyższym kierownik Działu
Handlowego złożyła wniosek o likwidację etatu starszego specjalisty w tym Dziale
zajmowanego przez powódkę. Sprzedaż parafarmaceutyków i kosmetyków stanowi
około 7% obrotów i nie przynosiła zysków. Postanowiono rozłożyć obowiązki doty-
czące zakupu tych środków między pozostałych pracowników Działu. Powódce za-
proponowano zajmowanie się sprzedażą leków, na co nie wyraziła zgody. Kierownicy
innych działów również złożyli wnioski o likwidację pojedynczych etatów. Przed
zwolnieniem powódki w Dziale Handlowym w sekcji zakupów pracowało 9 osób,
obecnie pracuje 8. Od czerwca do grudnia 1997 r. zwolniono 81 osób z czego 15 – z
przyczyn dotyczących zakładu pracy. Stan zatrudnienia zmniejszył się o 40 osób, w
Dziale Handlowym zatrudniono 5 osób a zwolniono 4. W Dziale Handlowym została
zatrudniona 7 sierpnia 1997 r. Aleksandra W. Umowa z nią zawarta została na czas
określony do 6 lutego 1998 r., przedłużona następnie do 6 maja 1998 r. Nie zajmuje
się ona parafarmaceutykami, kosmetykami ani homeopatią. W pozwanym Przedsię-
biorstwie przeprowadzono też inne zmiany organizacyjne. W sprawie zwolnienia
powódki związki zawodowe odmówiły zajęcia stanowiska, ponieważ powódka nie
była ich członkiem.
Sąd Rejonowy oddalił wnioski o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków:
Marka H. na okoliczność, czy zakład pracy dokonał zmniejszenia zatrudnienia i, czy
istniały przyczyny ekonomiczne zwolnienia powódki, Pawła K. na okoliczność, czy na
dzień 31 sierpnia 1997 r. w pozwanym Przedsiębiorstwie istniała konieczność
zmniejszenia zatrudnienia, Waldemara T. na okoliczność, czy jako dyrektor pozwa-
nego do marca 1997 r. widział konieczność zmniejszenia zatrudnienia oraz zwolnie-
3
nia z pracy powódki, P.K. i W.T. również na okoliczności stanu ekonomicznego poz-
wanego i przydatności stanowiska, na którym zatrudniona był powódka. Sąd uznał,
że zeznania byłych dyrektorów „nie są miarodajne w niniejszej sprawie”. Za nieistot-
ne Sąd Pracy uznał to, czy widzieli potrzeby zmian ekonomicznych i likwidacji stano-
wiska powódki. Marek H. jest mężem powódki, a zatem osobą zainteresowaną wyni-
kiem postępowania. Świadek Aleksandra W. osoba niezainteresowana tym wyni-
kiem, przesłuchana na wniosek pełnomocnika powódki potwierdziła fakt likwidacji
etatu powódki. Sąd odmówił wiary zeznaniom powódki co do faktu, że nie propono-
wano jej zajęcia się sprzedażą leków zamiast kosmetyków, parafarmaceutyków i
środków homeopatycznych. Sąd Rejonowy przywrócił powódce termin do wniesienia
pozwu po niepomyślnym zakończeniu postępowania w Komisji Rozjemczej, mimo
braku jej wniosku, a z uwagi na błędne jej pouczenie. Sąd Pracy uznał wypowiedze-
nie za spełniające wymogi formalne i za uzasadnione. Nie potwierdziły się – jego
zdaniem – twierdzenia powódki o szykanowaniu przez nowego dyrektora.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z
dnia 18 listopada 1998 r. oddalił apelację powódki od omówionego wyroku. Oddale-
nie wniosków dowodowych zostało – zdaniem Sądu drugiej instancji - przekonująco
uzasadnione przez Sąd Rejonowy „i nie pozostaje w sprzeczności z regulacją przepi-
su art. 217 § 2 KPC”.
Likwidacja dotychczasowych i tworzenie nowych stanowisk pracy są wyłączną
domeną kierownika zakładu pracy i jako takie nie podlegają kontroli sądu pracy w
aspekcie ekonomicznego lub innego ich uzasadnienia. Realizowanie funkcji kierow-
niczych jest korzystaniem z przysługującego prawa i w żaden sposób nie może być
oceniane jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem Sądu Woje-
wódzkiego rola organu rozpoznającego odwołanie pracownika od wypowiedzenia
umowy przez pracodawcę ogranicza się jedynie do ustalenia, czy zmiany organiza-
cyjne faktycznie zostały przeprowadzone oraz czy wypowiedzenie umowy o pracę
jest prawidłowe pod względem formalnoprawnym. Sąd Rejonowy w sposób szcze-
gółowy wypowiedział się w tych kwestiach i uzasadnił przekonująco dlaczego wybór
powódki do zwolnienia w ramach zmian organizacyjnych jest usprawiedliwiony.
Powódka wniosła kasację od tego wyroku, podnosząc zarzut naruszenia art. 8
KP przez jego niezastosowanie „w sytuacji, w której materiał dowodowy zebrany w
sprawie przemawia za uznaniem, że wypowiedzenie umowy o pracę z powódką do-
konane przez Dyrektora pozwanego Przedsiębiorstwa z powodu rzekomej koniecz-
4
ności zmniejszenia zatrudnienia i zmian organizacyjnych w dniu 11 września 1997 r.,
tj. w 11 dniu od objęcia przez niego stanowiska, bez przeprowadzenia narady i skon-
sultowania swojej decyzji z Tymczasowym Kierownikiem Przedsiębiorstwa było
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i jako takie nie powinno korzystać z
ochrony”, a także zarzut naruszenia art. 217 § 1 i 473 KPC poprzez uznanie za za-
sadne oddalenia przez Sąd pierwszej instancji wniosków dowodowych złożonych
przez stronę powodową. W uzasadnieniu kasacji wskazano też na naruszenie art.
217 § 2 KPC. Kasacja zawiera wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przeka-
zanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi, ewentualnie
o przywrócenie powódki do pracy w pozwanym Przedsiębiorstwie.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia przepisów
postępowania.
Zarzut naruszenia art. 473 KPC nie został w kasacji uzasadniony. Przepis ten
stanowi, że w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie sto-
suje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przes-
łuchania stron. Dowód z przesłuchania stron był przeprowadzony w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym, a odmowa przeprowadzenia dowodu z zeznań niektórych
świadków nie była uzasadniona ograniczeniami w przeprowadzeniu tego dowodu.
Nie wiadomo zatem, w czym powódka upatruje naruszenia tego przepisu.
Niezasadny jest też zarzut naruszenia art. 217 § 1 i 2 KPC. Ten zarzut też nie
został bliżej uzasadniony. W art. 217 § 1 KPC uregulowany został termin do przeds-
tawienia faktów i dowodów (aż do zamknięcia rozprawy). Uzasadnienie zarzutu nie
wiąże się z treścią tego przepisu. Natomiast zgodnie z art. 217 § 2 KPC sąd pomija
środki dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione lub
jeżeli strona powołuje dowody jedynie dla zwłoki. Przepis ten należy tłumaczyć łącz-
nie z art. 227 KPC, w myśl którego przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozs-
trzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Wynika stąd, że nie wszystkie okoliczności
podnoszone przez strony powinny być przedmiotem postępowania dowodowego.
Fakty istotne dla rozstrzygnięcia mogą być dowodzone przy pomocy odpowiednich
środków (art. 236 KPC). Wyjaśnienie okoliczności spornych, jako przyczyna pominię-
5
cia dowodu z art. 217 § 2 KPC, ma miejsce wówczas, gdy teza dowodowa została
wykazana zgodnie z twierdzeniem strony zgłaszającej dowód. Zgłaszanie dowodów
może być natomiast oceniane jako zmierzające do zwłoki wówczas, gdy teza jest
nieistotna dla rozstrzygnięcia lub proponowany środek dowodowy nie jest przydatny
dla jej udowodnienia. Zeznania świadka Marka H., męża powódki zajmującego po-
przednio kierownicze stanowisko, mogły być uznane za nieodpowiedni środek dowo-
dowy dla wykazania braku zmniejszenia zatrudnienia, nieistnienia przyczyn ekono-
micznych zwolnienia powódki i likwidacji „etatu” powódki. Nieistotne dla rozstrzygnię-
cia sprawy były też poglądy byłych dyrektorów na potrzebę zmniejszenia zatrudnie-
nia i zwolnienia powódki, a także ich ocena stanu ekonomicznego pozwanego
Przedsiębiorstwa. Istotne dla rozstrzygnięcia było natomiast to, czy rzeczywiście
miały miejsce zmiany organizacyjne, czy nastąpiło zmniejszenie zatrudnienia i pra-
widłowość wyboru powódki jako pracownika przewidzianego do zwolnienia. W tej
sytuacji prawidłowo Sąd drugiej instancji zaakceptował pominięcie przez Sąd Rejo-
nowy dowodów z zeznań byłych dyrektorów na wskazane przez powódkę okolicz-
ności.
Nie doszło też do naruszenia art. 8 KP. Podniesione w kasacji okoliczności nie
świadczą o sprzeczności wypowiedzenia z zasadami współżycia społecznego, ani ze
społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. Na sprzeczność tę nie wskazuje
dokonanie wypowiedzenia w jedenastym dniu urzędowania nowego dyrektora ani
brak narady i konsultacji z tymczasowym kierownikiem. Nie wskazano w kasacji oko-
liczności, które uzasadniałyby twierdzenie o szykanowaniu powódki lub o jakichkol-
wiek pozamerytorycznych względach mających spowodować jej zwolnienie.
Kasację należało zatem oddalić jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw
(art. 39312
KPC).
========================================