Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 listopada 1999 r.
II UKN 179/99
Słuchacze nauczycielskich kolegiów języków obcych byli studentami w
rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu
społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub
umowy zlecenia (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 65, poz. 333 ze zm.) i w
związku z tym nie byli objęci ubezpieczeniem przewidzianym tą ustawą, chyba
że zgłosili o to wniosek.
Przewodniczący: SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Beata Gudowska, Jerzy
Kuźniar (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 1999 r. sprawy z wniosku
Magdaleny S. i Joanny K. z uczestnictwem Prywatnych Szkół Policealnych i Studium
Języków Obcych w P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w
P. o ustalenie podlegania ubezpieczeniu społecznemu, na skutek kasacji wniosko-
dawczyń od wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 21 stycznia 1999 r. [...]
1. z m i e n i ł zaskarżony wyrok, poprzedzający wyrok Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu z dnia 27 kwietnia 1998 r. [...]
oraz decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w P. z dnia 19 stycznia
1998 r. [...] i stwierdził, że wnioskodawczynie nie podlegały ubezpieczeniu społecz-
nemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz Prywatnych Szkół Policealnych
i Studium Języków Obcych „M.” w P. w okresie od 1 października 1997 r. do 16
czerwca 1998 r. - Joanna K., od 9 września 1997 r. do 10 czerwca 1998 r. - Magda-
lena S.,
2. z a s ą d z i ł od strony pozwanej na rzecz wnioskodawczyń kwoty po 100
zł (sto) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
2
Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 1998 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Przemyślu oddalił odwołania wnioskodawczyń Magdaleny S.
i Joanny K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w P. z dnia 19
stycznia 1998 r. stwierdzających, iż podlegają one obowiązkowi ubezpieczenia spo-
łecznego z tytułu wykonywanej umowy zlecenia, po ustaleniu, iż jako słuchaczki Nau-
czycielskiego Kolegium Języków Obcych w P., nie mają statusu studenta. W związku
z zawartymi umowami zlecenia, w oparciu o które podjęły pracę w Prywatnych
Szkołach Policealnych i Studium Języków Obcych „M.” w P., podlegają więc stosow-
nemu ubezpieczeniu, nie ma bowiem do nich zastosowania art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy
z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na
podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr
65, poz. 33 ze zm.). Stanowisko to podzielił, rozpoznający sprawę na skutek apelacji
wnioskodawczyń, Sąd Apelacyjny w Rzeszowie. W ocenie tego Sądu, Nauczyciels-
kie Kolegium Języków Obcych powołane w oparciu o art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 7
września 1991 r. o systemie oświaty (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz., 329
ze zm.) nie jest wyższą uczelnią, a fakt iż w zakresie uprawnień do ulgowych prze-
jazdów środkami publicznego transportu zbiorowego, korzystania ze świadczeń pub-
licznych zakładów opieki zdrowotnej i odbywania przeszkolenia wojskowego do słu-
chaczy kolegiów stosuje się przepisy dotyczące studentów szkół wyższych (art. 77
ust. 4 ustawy), nie zmienia tej okoliczności. Potwierdza to art. 77 ust. 7, w myśl któ-
rego – poza wyjątkami wynikającymi z ust. 4 oraz rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 12 sierpnia 1997 r. w sprawie zakładów kształcenia nauczycieli
(Dz.U. Nr 104, poz. 664) – do kolegiów stosuje się przepisy dotyczące szkół, nie zaś
szkół wyższych. Konsekwencją powyższego jest to, iż do słuchaczy kolegiów nie ma
zastosowania wyłączenie z ubezpieczenia społecznego (studentów) zawarte w art. 2
ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. [...].
Powyższy wyrok zaskarżyły kasacją wnioskodawczynie i zarzucając narusze-
nie prawa materialnego - art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r., art. 2
ust. 1 i 2, art. 71-82 ustawy z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych szkołach zawodo-
wych (Dz.U. Nr 96, poz. 590) w związku z art. 77 ust. 1, 3 i 7 ustawy z dnia 7 wrześ-
nia 1991 r. przez przyjęcie, że słuchacz kolegium nauczycielskiego nie jest studen-
tem wyższej uczelni zawodowej, wniosły o jego uchylenie i przekazanie sprawy Są-
dowi pierwszej instancji, po uchyleniu również jego wyroku, do ponownego rozpoz-
nania. W uzasadnieniu skarżące powołały się także na zasadę równości zawartą w
3
art. 32 ust. 1 Konstytucji, stwierdzając, że nie ma podstaw do innego traktowania słu-
chaczy kolegiów nauczycielskich i studentów w zakresie zwolnienia z obowiązku
opłacania składek na ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę na pods-
tawie umowy zlecenia.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Zawarty w kasacji zarzut naruszenia prawa materialnego przez błędną wy-
kładnię (rozumienie) art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. jest uzasad-
niony. Przepis ten – dodany przez art. 1 ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie
ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy
agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz.U. Nr 128, po. 617), z dniem 30 listopada 1995 r.
rozszerzył wyłączenie podmiotowe z ubezpieczenia, o studentów w wieku do ukoń-
czenia 26 roku życia, chyba że zgłoszą wniosek o objęcie ubezpieczeniem, nie defi-
niując jakie osoby należy rozumieć pod pojęciem studentów, nie odsyłając również w
tym zakresie (co do rozumienia tego terminu) do innych aktów prawnych. Z niewątp-
liwego stanu faktycznego wynika, że wnioskodawczynie były słuchaczkami Nauczy-
cielskiego Kolegium Języków Obcych powołanego w oparciu o art. 77 ust. 1 ustawy o
systemie oświaty i działającego na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1997 r. Ustawowym warunkiem ubiegania się
o przyjęcie do kolegium języków obcych jest posiadanie świadectwa dojrzałości (art.
77 ust. 3 ustawy o systemie oświaty) i wymóg ten jest tożsamy z zawartym w art. 140
ust. 1 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz.
385 ze zm.) oraz w art. 71 ust. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych
szkołach zawodowych (Dz.U. Nr 96, poz. 590 ze zm.). Słuchacz kolegium może
uzyskiwać tytuł zawodowy licencjata (podobnie jak absolwent wyższej szkoły zawo-
dowej) oraz odbywać uzupełniające studia magisterskie (również podobnie jak ab-
solwent uczelni zawodowej). Te systemowe podobieństwa statusu słuchacza kole-
gium języków obcych oraz studenta wyższej szkoły zawodowej, nie mogą w związku
z tym powodować odmiennego ich traktowania w ramach ustawy z 19 grudnia 1975
r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy
agencyjnej lub umowy zlecenia, także gdy się weźmie pod uwagę wykładnię grama-
tyczną. Słowo „student” według Słownika Współczesnego Języka Polskiego pod re-
4
dakcją naukową B. Dunaja, Warszawa 1998 r., oznacza nie tylko osobę studiującą
na wyższej uczelni, ale także „słuchacza pomaturalnego kolegium, koledżu itp.”.
W myśl regulacji zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 1-4 ustawy z 19 grudnia 1975 r.,
wyłączenie z ubezpieczenia społecznego obejmuje osoby, które nie ukończyły 18 lat,
osoby będące równocześnie pracownikami zatrudnionymi co najmniej w pełnym wy-
miarze czasu pracy albo objęte odrębnymi przepisami w zakresie zaopatrzenia eme-
rytalnego lub ubezpieczenia społecznego, a także osoby mające ustalone prawo do
emerytury lub renty oraz studentów (do ukończenia 26 roku życia), przy czym te dwie
ostatnio wymienione grupy osób, mogły zgłosić wniosek o objęcie ubezpieczeniem.
Celem tego uregulowania było bądź to uniknięcie „podwójnego” ubezpieczenia osób
wymienionych w art. 2 ust. 1 pkt 2 i 3, bądź też rezygnacja z ubezpieczenia osób za-
wodowo nieustabilizowanych albo ze względu na wiek (art. 2 ust. 1 pkt 1) albo także
ze względu na status tych osób, posiadających już określoną wiedzę, ale zajmują-
cych się zasadniczo nauką, nie zaś pracą zarobkową. Wszystko to daje podstawę do
stwierdzenia, że słuchacze nauczycielskich kolegiów języków obcych są, w rozumie-
niu art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z 19 grudnia 1975 r., studentami i w związku z tym nie
byli objęci ubezpieczeniem przewidzianym tą ustawą, chyba że zgłosili wniosek o
objęcie tym ubezpieczeniem.
Należy zauważyć, że przepis ten (art. 2 ustawy) stracił moc z dniem 1 stycznia
1999 r. (art. 122 ust. 1 pkt 3 i art. 127 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o syste-
mie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.). Według obecnego
stanu prawnego uczniowie szkół ponadpodstawowych lub studenci, do ukończenia
26 lat, nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu
wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (art. 6 ust.
1 pkt 4 w związku z ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Gdy więc w sprawie zachodzi jedynie naruszenie prawa materialnego, Sąd
Najwyższy orzekł co do istoty sprawy (art. 39315
KPC) przyjmując, iż w zawartym w
kasacji wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku w kierunku sprowadzającym się
do uwzględnienia odwołania i apelacji, zawarty jest także wniosek o zmianę wyroków
oraz decyzji organu rentowego.
O kosztach orzeczono po myśli art. 98 KPC, mając na względzie taryfowe wy-
nagrodzenie pełnomocnika (adwokata) wnioskodawczyń.
========================================