Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 listopada 1999 r.
II UKN 204/99
Dochodzenie przed sądem prawa do świadczenia z ubezpieczenia spo-
łecznego, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego jest niedo-
puszczalne, z wyjątkiem przewidzianym w art. 4779
§ 4 KPC.
Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka, Maria
Tyszel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 1999 r. sprawy z wniosku
Beaty R. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B. o rentę z
tytułu niezdolności do pracy, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 26 listopada 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację i przyznał adwokatowi Urszuli J. kwotę 100 zł tytułem nie-
opłaconej pomocy prawnej – od Skarbu Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy, wyro-
kiem z dnia 28 kwietnia 1998 r. [...] oddalił odwołanie Beaty R., urodzonej 2 września
1962 r., od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w B. z dnia 29
sierpnia 1996 r., odmawiającej przyznania renty inwalidzkiej wobec stwierdzenia, w
wyniku badania lekarskiego przez Wojewódzką Komisję Lekarską do spraw Inwa-
lidztwa i Zatrudnienia, że aktualny stan zdrowia wnioskodawczyni nie powoduje jej
niezdolności do wykonywania dotychczasowego zatrudnienia.
Na podstawie wyników postępowania dowodowego, przeprowadzonego sto-
sownie do wskazań wyrażonych w uzasadnieniu wyroku Sądu drugiej instancji,
uchylającego w wyniku apelacji organu rentowego wyrok Sądu Wojewódzkiego z
dnia 17 stycznia 1997 r. [...], Sąd orzekający ponownie ustalił, że istniejące u wnios-
kodawczyni schorzenia, w ich aktualnym nasileniu nie ograniczają jej zdolności do
wykonywania zatrudnienia w stopniu tak istotnym, by uzasadniały zaliczenie jej co
2
najmniej do III grupy inwalidów. W konsekwencji Sąd stwierdził, że wnioskodawczyni
nie spełnia warunków do przyznania jej prawa do renty inwalidzkiej na podstawie art.
32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Apelację wnioskodawczyni oddalił Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gdańsku wyrokiem z dnia 26 listopada 1998 r. [...], uznając za
prawidłowe zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, jak
i wskazaną podstawę prawną rozstrzygnięcia.
W kasacji od tego wyroku pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o jego uchy-
lenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w
Gdańsku. Jako podstawy kasacji przytoczył:
1. „ naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zasto-
sowanie (art. 3931
p. 1 kpc) polegające na błędnym ustaleniu pojęć prawnych zawar-
tych w art. 23 i 34 ust. 1 i 2 ustawy z 14.XII.1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin, przewidujących możliwość ustalenia czasowej niezdolności do
pracy i przyznania okresowej renty oraz na pominięciu uregulowań zawartych w § 5
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 21.08.1997 r. w sprawie szcze-
gółowych zasad orzekania o stopniu niesprawności.
2. naruszenie przepisów prawa procesowego zawartych w art. 231 k.p.c. i art. 233 §
1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów i niewyczerpujące przeprowadzenie pos-
tępowania dowodowego prowadzące do błędów w ustaleniu faktycznych przyjętych
za podstawę zaskarżonego orzeczenia, co miało istotny wpływ na wynik sprawy (art.
3931
p.k.p.c.)” i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Gdańsku – Sądowi Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych ”przy uwzględnieniu kosztów zastępstwa procesowego według
norm przepisowych”.
Rozpoznając sprawę w granicach kasacji Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co
następuje:
Podniesione w kasacji zarzuty naruszenia zaskarżonym wyrokiem wskaza-
nych przepisów postępowania są nieuzasadnione. Przepis art. 231 KPC, odnoszący
się do domniemania faktycznego, określa przesłanki upoważniające sąd do pominię-
cia dowodów przy ustaleniu pewnych faktów mających istotne znaczenie dla rozs-
3
trzygnięcia sprawy. W jaki sposób Sąd Apelacyjny naruszył ten przepis, tego wno-
szący kasację nie uzasadnił ani jednym zdaniem. Okoliczność, że Sąd Apelacyjny
nie prowadził własnego postępowania dowodowego i nie stosował tego przepisu,
czyni ten zarzut zupełnie bezprzedmiotowym. Rozpatrywana kasacja nie zawiera też
uzasadnienia zarzutu naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 233 § 1 KPC; jej uza-
sadnienie ograniczono do streszczenia przebiegu sprawy i przedstawienia poglądu
wnioskodawczyni na stan jej zdrowia, odmiennego od ustaleń i ocen dokonanych
przez Sąd pierwszej instancji. Sąd Najwyższy wielokrotnie już wyjaśniał w swym
orzecznictwie, że jeśli sąd drugiej instancji nie prowadził uzupełniającego postępo-
wania dowodowego, to tym samym nie dokonywał oceny wiarygodności i mocy do-
wodów na podstawie art. 233 § 1 KPC, nie stosował tego przepisu, a więc nie mógł
naruszyć reguł oceny dowodów w nim ustanowionych (por. orzeczenia Sądu Najwyż-
szego: z dnia 25 listopada 1997 r., I CKN 314/97, 8 grudnia 1997 r., III CKN 283/97,
10 marca 1998 r., I CKN 531/97, z dnia 6 lutego 1998 r., II UKN 439/97 – OSNAPiUS
1999 r., nr 3, poz. 95 – notka). W świetle tego, jednolitego orzecznictwa, które skład
orzekający w całej pełni podziela, również ten zarzut nie usprawiedliwia wskazanej
podstawy kasacyjnej z art. 3931
pkt 2 KPC. W uzasadnieniu kasacji zarzucono po-
nadto: „zbyt powierzchowna ocena istniejących w sprawie dowodów i nie przeprowa-
dzenia innych uzupełniających dowodów prowadziło do błędów w ustaleniach fak-
tycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia co istotnie wpłynęło na
wynik sprawy”, nie precyzując na czym polega powierzchowność oceny, którego
Sądu ten zarzut dotyczy, skoro Sąd Apelacyjny obszernie i wnikliwie przedstawił ar-
gumenty przemawiające za uznaniem za prawidłowe ustaleń faktycznych dokona-
nych przez Sąd pierwszej instancji. Jakie to jeszcze inne dowody i który Sąd miał je
przeprowadzić tego też wnoszący kasację nie wyjaśnił. Tak ogólnikowo sformułowa-
ny zarzut nie poddaje się kontroli kasacyjnej.
Stosownie do art. 39315
KPC, przy rozpoznawaniu zasadności zarzutu naru-
szenia prawa materialnego, wobec braku usprawiedliwienia wskazanej podstawy
kasacyjnej naruszenia przepisów postępowania, Sąd Najwyższy jest związany
ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia. Ka-
sacja zarzuca zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 23 i 34 ust. 1 i 2 ustawy z 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.), zwanej dalej ustawą o z.e.p., i określa, że „błędna wykładnia i nie-
właściwe zastosowanie polega na błędnym ustaleniu pojęć prawnych” zawartych w
4
tych przepisach, jednakże jej uzasadnienie ogranicza się do przytoczenia treści tych
przepisów, nie wskazując różnicy pomiędzy ich „błędną wykładnię” przyjętą przez
Sąd Apelacyjny a prawidłową, proponowaną przez wnoszącego kasację. Skoro wno-
szący kasację nie zakwestionował skutecznie ustalenia, że aktualny stan zdrowia
wnioskodawczyni nie czynił jej niezdolną do wykonywania dotychczasowego zatrud-
nienia w stopniu uzasadniającym zaliczenie jej do trzeciej grupy inwalidów w rozu-
mieniu art. 23 ustawy o z.e.p. (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 września
1997 r.), to zarzut niewłaściwego zastosowania tego przepisu jest nieusprawiedliwio-
ny.
Treść uzasadnienia kasacji wskazuje, że wnoszący kasację upatruje narusze-
nia powołanych przepisów w tym, że Sąd Apelacyjny nie przyznał wnioskodawczyni
renty okresowej przewidzianej art. 34 ustawy o z.e.p. Zarzut ten jest bezpodstawny,
wnioskodawczyni odwołała się od decyzji organu rentowego wydanej dnia 29 sierp-
nia 1996 r. Możliwość uzyskania prawa do renty okresowej, przewidzianej w art. 34
ust. 3 ustawy o z.e.p. powstała dopiero po dniu 1 września 1997 r., tj. po wejściu w
życie ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r., o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu
emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. Nr 100, poz. 461), a więc ewen-
tualne prawo do tego świadczenia nie mogło być przedmiotem zaskarżonej decyzji.
Odwołująca się nie zgłaszała wniosku o przyznanie renty okresowej i organ rentowy
nie rozpoznawał jej ewentualnego prawa do tego świadczenia, w tym przedmiocie
nie wydał więc żadnej decyzji. Należy więc przypomnieć, że sprawy z zakresu ubez-
pieczeń społecznych są rozpoznawane w postępowaniu odrębnym przewidującym
szczególne uregulowania. W sprawach tych, zgodnie z art. 4778
KPC, droga sądowa
rozpoczyna się – po zakończeniu postępowania administracyjnego przed organem
rentowym – wniesieniem odwołania od decyzji tego organu. Oznacza to, że docho-
dzenie przed sądem ubezpieczeń społecznych prawa do świadczenia, które nie było
przedmiotem decyzji organu rentowego, jest niedopuszczalne z wyjątkiem przewi-
dzianym w art. 4779
§ 4 KPC, który w rozpatrywanej sprawie nie ma jednak zastoso-
wania. Przypomnieć też należy, że przepis art. 4771
§ 1 KPC ograniczający generalną
zasadę postępowania cywilnego wyrażoną w art. 321 § 1 KPC, że sąd nie może wy-
rokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żąda-
nie odnosi się wyłącznie do spraw z zakresu prawa pracy, zainicjowanych przez pra-
cownika i nie obejmuje spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. Kognicję sądu
rozpoznającego apelację ogranicza też przepis art. 383 KPC. W rozpatrywanej spra-
5
wie Sąd Apelacyjny nie był więc uprawniony do orzekania o ewentualnych uprawnie-
niach wnioskodawczyni do świadczenia, które nie było przedmiotem rozstrzygnięcia
zaskarżonego apelacją. Z samej istoty postępowania kasacyjnego wynika, że zgła-
szanie w kasacji żądań o przyznanie świadczenia innego niż objęte zaskarżonym
orzeczeniem jest niedopuszczalne, bowiem zakres kontroli kasacyjnej Sądu Najwyż-
szego zgodnie z art. 39311
KPC polega wyłącznie na kontroli zgodności z prawem
zaskarżonych orzeczeń drugoinstancyjnych, w granicach zakreślonych wskazanymi
w kasacji podstawami i wnioskami. Jedynie nieważność postępowania Sąd Najwyż-
szy z urzędu bierze pod rozwagę, a poza tym jednym wyjątkiem, nie prowadzi postę-
powania dowodowego, więc zgłoszenie nowych wniosków jest bezprzedmiotowe. Za-
gadnienie to również było już przedmiotem orzecznictwa Sądu Najwyższego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
KPC
orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================