Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 listopada 1999 r.
II UKN 199/99
Prokuratorowi uprawnionemu do renty inwalidy wojennego i uposażenia
w stanie spoczynku przysługiwało, także w stanie prawnym obowiązującym do
dnia 1 stycznia 1999 r., jedno z tych świadczeń wypłacane w całości a drugie w
połowie.
Przewodniczący: SSN Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kuźniar, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 1999 r. sprawy z wniosku
Ryszarda C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B. o wy-
sokość świadczenia, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
w Białymstoku z dnia 24 lutego 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 24 lutego 1999 r. oddalił ape-
lację Ryszarda C. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Białymstoku z dnia18 listopada 1998 r.
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny podał, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych-
Oddział w B. decyzją z dnia 18 maja 1998 r. zmniejszył wnioskodawcy o połowę
rentę inwalidzką, którą pobierał na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 maja 1974
r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (jednolity tekst:
Dz.U. z 1993 r. Nr 13, poz. 68 ze zm.). Przyczyną zmniejszenia świadczenia od 1
czerwca 1998 r. było nabycie przez wnioskodawcę jako prokuratora prawa do uposa-
żenia w stanie spoczynku.
Sąd Wojewódzki oddalił odwołanie wnioskodawcy od decyzji zmniejszającej
wysokość renty. Sąd ustalił, że organ rentowy przyznał wnioskodawcy rentę inwalidy
wojennego w wysokości określonej dla III grupy inwalidów decyzją z dnia 31 marca
2
1973 r. Decyzją z dnia 22 czerwca 1979 r. przyznano wnioskodawcy emeryturę. Od
dnia 1 listopada 1991 r. Ryszard C. pobierał rentę inwalidy wojennego w pełnej wy-
sokości a emeryturę w połowie. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego decyzja wstrzymują-
ca wypłatę emerytury była zgodna z art. 711
§ 6 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o
ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) w
brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 124,
poz. 782) stanowiącym, że przejście prokuratora w stan spoczynku powoduje utratę
prawa do renty lub emerytury z ubezpieczenia społecznego. Z dniem 1 stycznia 1998
r. wnioskodawca otrzymał uposażenie przewidziane dla prokuratora w stanie
spoczynku.
Sąd Wojewódzki powołał się także na rozporządzenie Ministra Sprawiedliwo-
ści z dnia 16 października 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu ustalania i
wypłacania uposażeń sędziom i prokuratorom w stanie spoczynku oraz członkom ich
rodzin (Dz.U. Nr 130, poz. 869). W myśl tego rozporządzenia wnioskodawca jest
uprawniony do uposażenia i do renty inwalidy wojennego, która jest świadczeniem z
ubezpieczenia społecznego. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego skoro wnioskodawcy
przysługuje zbieg prawa do świadczeń a uposażenie wypłacane jest w pełnej wyso-
kości to analogicznie do treści art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopa-
trzeniu inwalidów wojennych, organ rentowy miał podstawę do zmniejszenia o poło-
wę wysokości renty inwalidzkiej wojennej pobieranej wraz z uposażeniem.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego ustalenia Sądu Wojewódzkiego były prawidłowe.
Sąd Apelacyjny podkreślił, że od 1 stycznia 1999 r. ustawodawca rozwiązał zaistniały
w sprawie problem przez wprowadzenie od tej daty do art. 54 ustawy o zaopatrzenia
inwalidów wojennych i wojskowych ustępu 2a, zgodnie z którym „przepis ust. 1 sto-
suje się odpowiednio do osoby pobierającej uposażenie w stanie spoczynku przyz-
nane ze względu na wiek (art. 146 pkt 6 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. Nr 162, poz.
1118 ze zm.). Osoba uprawniona do uposażenia została potraktowana tak samo jak
osoba uprawniona do emerytury. Wybór, które świadczenie pobierać w całości, a
które w połowie należy do uprawnionej.
Według Sądu Apelacyjnego, mimo że przepis art. 54 ust. 2a ustawy o zaopa-
trzeniu obowiązuje od stycznia 1999 r. to żądanie wnioskodawcy o wypłatę renty in-
walidy wojennego za okres od 1 czerwca do 31 grudnia 1998 r. nie może być
3
uwzględnione. Ustawa o zaopatrzeniu inwalidów wojennych od dnia 15 listopada
1991 r. nie dopuszczała możliwości wypłaty w pełnej wysokości dwóch świadczeń
jednocześnie. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się podstaw prawnych do odstąpienia od
tej zasady tylko dlatego, że z dniem 1 stycznia 1998 r. wnioskodawca nabył prawo do
uposażenia. Uposażenie, zdaniem Sądu Apelacyjnego, zastąpiło emeryturę i nie ma
podstaw prawnych aby przy ustalaniu uprawnień do renty inwalidzkiej wojennej trak-
tować je inaczej.
W kasacji wnioskodawca zarzucił wyrokowi Sądu Apelacyjnego obrazę art. 54
ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (jednolity
tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 13, poz. 68 ze zm.) i art. 711
§ 6 Prawa o ustroju sądów
powszechnych przez błędne ich zastosowanie mimo, że uposażenie prokuratora w
stanie spoczynku nie jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego a od 1 stycz-
nia 1999 r. renta inwalidy wojennego może być zmniejszona jedynie wtedy gdy upo-
sażenie w stanie spoczynku przyznane zostało ze względu na wiek (art. 146 pkt 6 lit.
b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Dz.U. Nr
162, poz. 1118 ze zm.) oraz naruszenie art. 92 i 19 Konstytucji RP przez niewłaściwe
zastosowanie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 1997
r. mimo braku delegacji ustawowej oraz dyrektywy Konstytucyjnej, że Rzeczpospolita
Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość a zwłaszcza inwali-
dów wojennych. W uzasadnieniu wnioskodawca podkreślił między innymi, że zasto-
sowanie przez Sąd Apelacyjny art. 54 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu
inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin i art. 711
§ 6 Prawa o ustroju są-
dów powszechnych jest niesłuszne albowiem przepisy te dotyczą rent i emerytur z
powszechnego systemu zaopatrzenia emerytalnego. Podkreślił ponadto, że odszedł
w stan spoczynku w 1979 r. nie ze względu na wiek lecz ze względu na inwalidztwo
wojenne.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Podniesionych w kasacji zarzutów naruszenia przytoczonych w niej przepisów
prawa materialnego nie można podzielić. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia
1999 r. w zakresie dotyczącym zbiegu prawa do renty inwalidy wojennego wraz z
prawem do uposażenia prokuratora w stanie spoczynku w sytuacji, gdy uposażenie
w stanie spoczynku przyznane zostało ze względu na wiek – nie budzi wątpliwości.
4
Zgodnie z treścią art. 146 pkt 6a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) w
ustawie z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych
oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. 1993 r. Nr 13, poz. 68 ze zm.) w art. 54 po
ustępie 2 został dodany ustęp 2a, zgodnie z którym przepis ust. 1 stosuje się odpo-
wiednio do osoby pobierającej uposażenie w stanie spoczynku przyznane ze
względu na wiek. Zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojen-
nych i wojskowych inwalidzie wojennemu i wojskowemu, którego inwalidztwo po-
wstało w związku ze służbą wojskową, który nabył prawo do emerytury, wypłaca się,
w zależności od jego wyboru, rentę inwalidzką powiększoną o połowę emerytury albo
emeryturę powiększoną o połowę renty inwalidzkiej. Wnioskodawcy przyznano
prawo do emerytury od 1979 r. Na mocy przytoczonego wyżej przepisu pobierał on
rentę inwalidy wojennego powiększoną o połowę emerytury.
Wnioskodawca urodził się w 1923 r. Prawo do uposażenia w stanie spoczynku
nabył od 1 stycznia 1998 r. Nie można podzielić podniesionego w kasacji zarzutu, że
uposażenie w stanie spoczynku nie zostało przyznane mu ze względu na wiek. Eme-
ryturę wnioskodawca otrzymał ze względu na osiągnięcie wieku, wprawdzie niższego
od powszechnie obowiązującego, ale wymaganego do przyznania tego świadczenia
zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych.
Twierdzenie, że uposażenie przysługujące na mocy art. 711
§ 6 Prawa o ustroju
sądów powszechnych, które otrzymał z mocy prawa w wieku 75 lat nie zostało
przyznane ze względu na wiek, co miałoby w konsekwencji uzasadniać brak podstaw
do zastosowania art. 54 ust. 2a ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych, nie
zasługuje na aprobatę Wnioskodawca uposażenie w stanie spoczynku otrzymał ze
względu na wiek. Ponadto zastrzeżenie zawarte w art. 54 ust. 2a ustawy z dnia 29
maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych odpowiada zasadzie, iż renta
inwalidy wojennego była wypłacana wyłącznie w zbiegu z prawem do emerytury,
wyjątek stanowiła jedynie renta z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego następcy
lub państwu (art. 54 ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych). Bezzasadne
są także wywody kasacji w części domagającej się za sporny okres wypłaty renty
inwalidy wojennego w pełnej wysokości przy równoczesnej wypłacie w pełnej
wysokości uposażenia w stanie spoczynku.
Wprawdzie wyraźnie kwestia zbiegu prawa do tych dwóch świadczeń została
uregulowana dopiero od 1 stycznia 1999 r. w omawianym już art. 146 pkt 6a ustawy
5
z dnia 17 grudnia 1998 r. ale brak jest przesłanek prawnych pozwalających na przy-
jęcie, że od chwili przyznania w miejsce emerytury uposażenia w stanie spoczynku
do 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca zachował uprawnienie do pobierania obu świad-
czeń w pełnej wysokości. Uposażenie w stanie spoczynku nie jest w ścisłym tego
słowa znaczeniu świadczeniem z ubezpieczenia społecznego, na co zwraca uwagę
wnioskodawca lecz „zastąpiło” w jego przypadku emeryturę. Podobnie renta inwalidy
wojennego też nie jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego w ścisłym słowa
tego znaczeniu albowiem prawo do niej nie jest uzależnione od jakiegokolwiek
okresu składkowego oraz nieskładkowego. Zarówno renta inwalidy wojennego jak i
uposażenie w stanie spoczynku są świadczeniami z zakresu zabezpieczenia spo-
łecznego w szerokim tego słowa znaczeniu. Pobieranie jednoczesne dwóch świad-
czeń z zakresu ubezpieczenia i zabezpieczenia społecznego podlega ścisłej regla-
mentacji prawnej.
Jak wspomniano, zgodnie z art. 54 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojen-
nych renta inwalidy wojennego może być równocześnie wypłacana w zbiegu z eme-
ryturą lub wyłącznie z rentą z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego. Istota wy-
płaty tej renty w zbiegu z przytoczonymi świadczeniami sprowadza się do tego, że
tylko jedno z nich może być wypłacane w całości a drugie zawsze w połowie. Wobec
braku wyraźnej regulacji prawnej do dnia 1 stycznia 1999 r. ani wykładnia systemowa
ani wykładnia historyczna nie pozwalają, zdaniem Sądu Najwyższego, na przyjęcie,
że wprowadzenie w miejsce emerytury uposażenia w stanie spoczynku dla prokura-
tora, automatycznie uchyliło obowiązującą dotychczas przy zbiegu prawa do świad-
czeń zasadę, iż jedno z nich jest wypłacane w całości a drugie w połowie.
Uchylenia tej zasady nie można upatrywać w Konstytucji RP, a szczególnie w
jej art. 19 oraz art. 92. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 paździer-
nika 1997 r. (Dz.U. Nr 130, poz. 869) nie ma dla prawidłowości orzeczenia Sądu
Apelacyjnego znaczenia, dlatego bezprzedmiotowe jest rozważenie jego zgodności z
Konstytucją.
W uzasadnieniu kasacji, wnoszący ją skoncentrował się przede wszystkim na
zarzucie, iż podstawą przyznania mu uposażenia w stanie spoczynku nie był wiek a
bezpodstawność tego zarzutu zostało już wyżej wykazane.
Kierując się przytoczonymi względami Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================