Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 grudnia 1999 r.
II UKN 236/99
Wykonywanie przez pracownika w czasie zwolnienia lekarskiego usług w
ramach działalności gospodarczej jest inną pracą zarobkową w rozumieniu art.
18 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubez-
pieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U.
z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz (sprawozdawca), Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 1999 r. sprawy z wniosku
Stanisława B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. o
zasiłek chorobowy, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
w Rzeszowie z dnia 18 lutego 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyro-
kiem z dnia 29 października 1998 r. oddalił odwołanie Stanisława B. od decyzji Zak-
ładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w R. z dnia 31 lipca 1996 r. odmawiającej
przyznania wnioskodawcy zasiłku chorobowego za następujące okresy: od 24 kwiet-
nia do 31 maja 1995 r., od 17 lipca do 4 listopada 1995 r. oraz od 12 grudnia do 21
grudnia 1995 r.
Sąd Wojewódzki ustalił, że wnioskodawca, zatrudniony w R. Zakładzie Ener-
getycznym w R., prowadził również działalność gospodarczą w zakresie instalators-
twa elektrycznego. W czasie od 20 marca 1995 r. do 31 maja 1995 r. oraz od 17
lipca 1995 r. do 12 kwietnia 1996 r. wnioskodawca korzystał ze zwolnienia lekarskie-
go. Przerwę w prowadzeniu działalności gospodarczej zgłosił od 1 listopada 1995 r.
do 30 kwietnia 1996 r. Mimo korzystania ze zwolnienia lekarskiego wnioskodawca
2
wykonywał instalatorskie prace elektryczne. W czasie od 17 lipca 1995 r. do 8
kwietnia 1996 r. podpisał bowiem wnioski o sprawdzenie urządzeń elektrycznych
oraz protokoły odbioru robót, opatrzone datami: 16 sierpnia 1995 r., 23 października
1995 r., 3 listopada 1995 r. oraz 19 grudnia 1995 r. Sąd pierwszej instancji ustalił
ponadto, że pracodawca wnioskodawcy, tj. R. Zakład Energetyczny, rozwiązał z nim
umowę o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia obowiązków
pracowniczych, polegającego na wykorzystywaniu zwolnienia niezgodnie z jego
przeznaczeniem, zaś Sąd Rejonowy w Mielcu wyrokiem z dnia 11 marca 1998 r. [...],
oddalił powództwo o przywrócenie do pracy. Postępowanie we wskazanej sprawie
potwierdziło fakt prowadzenia przez wnioskodawcę działalności usługowej w okresie
nie tylko zwolnienia lekarskiego, ale także w czasie formalnie zgłoszonej przerwy w
działalności gospodarczej.
Sąd Apelacyjny w Rzeszowie wyrokiem z dnia 18 lutego 1999 r. oddalił apela-
cję wnioskodawcy opartą na zarzucie błędnego ustalenia przez Sąd Wojewódzki
istotnych okoliczności faktycznych, zwłaszcza tego, że wnioskodawca wykonywał
usługi elektryczne podczas zwolnienia lekarskiego, podczas gdy faktycznie wykony-
wał je brat szwagra wnioskodawcy – Zbigniew S.
Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia Sądu Rejonowego i podkreślił, że istota
usług instalacyjno-elektrycznych polega na tym, że obejmują one nie tylko montaż
urządzeń, lecz także sporządzenie stosownej dokumentacji technicznej i kontrolnej.
Wnioskodawca bowiem podpisując wnioski i protokoły odbioru robót, stwierdzał każ-
dorazowo sprawność urządzeń i poprawność wykonywanej usługi, przyjmując tym
samym odpowiedzialność za fachowość wykonanych prac. Jest to element, który
wskazuje nie tylko na osobiste zaangażowanie w wykonywaną pracę, ale także na
rzeczywiste prowadzenie działalności gospodarczej w okresach spornych.
Sąd drugiej instancji stwierdził, że w aktach sprawy [...] Sądu Rejonowego w
Mielcu znajduje się obszerny materiał dowodowy, z którego wynika, że wnioskodaw-
ca nie tylko podpisywał dokumenty, ale osobiście wykonywał np. prace w Zakładzie
Drzewnym w C., które polegały na wykonaniu prowizorycznego oświetlenia terenu
tego zakładu oraz na zamontowaniu skrzynki na słupie i połączeniu jej kablem o
długości 120 m z instalacją znajdującą się w zakładzie. Także świadek Zbigniew S.
zeznał, że całość wymienionych prac wykonał skarżący. Ponadto wnioskodawca wy-
konywał prace przy instalacji elektrycznej w obiekcie należącym do Edwarda B. W
ocenie Sądu Apelacyjnego, jeżeli wnioskodawca, zatrudniony w R. Zakładzie Ener-
3
getycznym na stanowisku elektromontera linii, był niezdolny do pracy i korzystał ze
zwolnienia lekarskiego, to wykonywanie w czasie tego zwolnienia innych czynności
wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej, jest równoznaczne z wyko-
rzystywaniem zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego przeznaczeniem. Powoduje
to utratę prawa do zasiłku chorobowego w myśl art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 17 grud-
nia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie cho-
roby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.).
W kasacji od powyższego wyroku skarżący zarzucił naruszenie art. 233 § 1 i §
2 oraz art. 328 § 2 KPC wskutek nierozważenia w sposób wszechstronny materiału
dowodowego, a zwłaszcza pominięcie dowodu z zeznań świadka Zbigniewa S., Ja-
nusza M., Adama M., Krystyny M. oraz Zenona S., którzy mogliby udzielić informacji
co do tego, czy wnioskodawca pracował w okresie pobierania zasiłku chorobowego
w 1995 r. Naruszenie wymienionych przepisów polegało również na nieustosunko-
waniu się do tego, „dlaczego Sąd odmówił wiary zeznaniom w/w świadków, za wyjąt-
kiem Zbigniewa S. oraz do dokumentacji technicznej potwierdzającej, że wniosko-
dawca wykonywał prace w 1994 r., a w 1995 r. podpisał tylko protokoły odbioru”,
które nie były związane z koniecznością wykonywania pracy.
Poza tym wnioskodawca zarzucił naruszenie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 17
grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa polegające na przyjęciu, że samo zarejestrowanie działal-
ności gospodarczej w okresie od 24 kwietnia do 31 maja 1995 r. wyczerpywało
przesłanki pozbawienia skarżącego zasiłku chorobowego według wymienionego
przepisu. W konkluzji więc wniósł on o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku
Sądu Wojewódzkiego z dnia 29 października 1998 r. i przekazanie sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy nie uwzględnił kasacji z następujących przyczyn:
Wbrew stanowisku wnioskodawcy, Sąd Apelacyjny nie naruszył art. 233 § 1 i §
2 oraz art. 328 § 2 KPC wskutek jakoby pominięcia zeznań wymienionych w kasacji
świadków i niewskazania przyczyn, dla których odmówił im wiary. Sąd Apelacyjny nie
przeprowadzał bowiem w ogóle dowodu ze świadków, tak samo jak nie przeprowa-
dzał tego dowodu Sąd Wojewódzki w Rzeszowie. Z tego powodu nietrafny jest zarzut
4
skarżącego, że Sąd drugiej instancji nie ustosunkował się do zeznań świadków i tym
samym nie rozważył wszechstronnie materiału dowodowego. Obowiązek oceny do-
wodów z punktu widzenia ich wiarygodności i mocy dowodowej odnosi się – w myśl
art. 235 KPC – do dowodów przeprowadzonych przez sąd orzekający i przed tym
sądem, jak również do dowodów, których przeprowadzenie zlecił sąd orzekający jed-
nemu ze swych członków (sędziemu wyznaczonemu) albo innemu sądowi (sądowi
wezwanemu). Ponadto trzeba zaznaczyć, że powód nie zgłaszał wniosku o dopusz-
czenie dowodu ze świadków, wobec czego zarzut, że Sąd Apelacyjny „pominął do-
wód z zeznań Zbigniewa S., Janusza M., Adama M., Krystyny M. i Zenona S.”, jest
bezpodstawny. Podobnie należy ocenić zarzut naruszenia art. 233 § 2 KPC. Przepis
ten stanowi, że sąd ocenia – w ramach oceny mocy i wiarygodności dowodów – jakie
znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom
stawianym przez nią w jego przeprowadzeniu. Jeżeliby więc odnieść ten zarzut do
strony pozwanej, to jest on także niezrozumiały, gdyż postępowanie strony pozwanej
nie polegało ani na odmowie przeprowadzenia dowodów, ani na utrudnianiu ich
przeprowadzenia.
Sąd Wojewódzki w ramach postępowania dowodowego przeprowadził dowód
z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Mielcu z dnia 11 marca 1998 r. w
sprawie [...] i uznał, że wyrok ten potwierdza trafność decyzji organu rentowego od-
mawiającej wnioskodawcy prawa do zasiłku chorobowego za określone w tej decyzji
okresy. Z wskazanego wyroku wynikało bowiem, że Sąd Rejonowy oddalił roszcze-
nie wnioskodawcy o przywrócenie do pracy, ponieważ ustalił, że w czasie korzysta-
nia ze zwolnienia lekarskiego prowadził on w ten sposób usługi z zakresu instalators-
twa elektrycznego, że nie tylko kierował pracami, ale także sam je wykonywał.
Otrzymał też z tego tytułu wynagrodzenie. Wprawdzie przyczyna rozwiązania z wnio-
skodawcą umowy o pracę została sformułowana jako „nadużycie świadczeń z ubez-
pieczenia społecznego”, jednak jako istotną przesłankę tego zarzutu Sąd Rejonowy
ustalił fakt wykonywania przez powoda działalności zarobkowej w okresach korzys-
tania ze zwolnienia lekarskiego, a nawet wtedy, gdy zgłosił przerwę w prowadzeniu
działalności gospodarczej.
Tak więc Sąd Apelacyjny nie popełnił błędu przyjmując za Sądem Wojewódz-
kim, że w okresach spornych skarżący prowadził działalność gospodarczą. Trzeba
natomiast uznać, że wykonywanie usług w ramach tej działalności jest „inną pracą
zarobkową” w rozumieniu art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadcze-
5
niach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r.
Nr 30, poz. 143 ze zm.). Wbrew poglądowi skarżącego, „inną pracą zarobkową” w
znaczeniu przyjętym we wskazanym przepisie jest bowiem nie tylko praca fizyczna,
lecz mogą nią być także – jak w przedmiotowej sprawie – czynności polegające na
sprawdzaniu stanu usług i ich jakości, sporządzaniu dokumentacji technicznej i kon-
trolnej usług, wystawianiu wniosków o przyjęcie robót itp.
Nie można również podzielić zarzutu skarżącego, że zaskarżony wyrok naru-
szył art. 18 ust. 1 wymienionej ustawy wskutek jakoby przyjęcia, że samo zarejestro-
wanie działalności gospodarczej w okresie od 24 kwietnia do 31 maja 1995 r. wy-
czerpywało przesłanki pozbawienia go prawa do zasiłku chorobowego przewidziane
w tym przepisie. Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie wyraził
bowiem takiego stanowiska, lecz jednoznacznie stwierdził, że faktyczne prowadzenie
działalności gospodarczej przez wnioskodawcę było przyczyną oddalenia jego apela-
cji i uznania, że odmowa przyznania mu prawa do zasiłku chorobowego przez organ
rentowy była zgodna ze stanem faktycznym i prawnym.
Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację (art. 39312
KPC).
========================================