Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 grudnia 1999 r.
I PKN 431/99
Zmiana w składzie osobowym organu zarządzającego jednostką organi-
zacyjną będącą pracodawcą nie powoduje rozpoczęcia na nowo biegu terminu
z art. 52 § 2 KP.
Przewodniczący: SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Andrzej Kijowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 1999 r. sprawy z powództwa
Kazimierza W. przeciwko „E.P.” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G. o
odszkodowanie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia 23 marca1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej koszty
postępowania kasacyjnego w kwocie 750 zł (siedemset pięćdziesiąt).
U z a s a d n i e n i e
Powód Kazimierz W. wniósł o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia
umowy o pracę złożonego mu przez stronę pozwaną "E.P." Spółkę z o.o. w G. w dniu
22 października 1997 r. Na rozprawie w dniu 9 lipca 1998 r. powód sprecyzował żą-
danie, wnosząc o przywrócenie do pracy, ewentualnie o zasądzenie odszkodowania
z tytułu naruszenia przepisów o rozwiązywaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Ostatecznie na rozprawie w dniu 1 października 1998 r. wniósł o zasądzenie odszko-
dowania.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Gdańsku wyrokiem z dnia 8 października 1998 r.
[...] ustalając, że stosunek pracy został rozwiązany z dniem 27 października 1997 r.
bez wypowiedzenia, oddalił powództwo. Sąd Rejonowy ustalił, że pozwana "E."
Spółka z o.o. została utworzona w dniu 18 października 1991 r. Jej wspólnikami byli
"E.H." GmbH w B. i Günter S. Zgodnie z pkt 9 części III regulaminu Rady Nadzorczej
Spółki do ważności uchwał tego organu wymagane było zawiadomienie o posiedze-
2
niu wszystkich członków Rady oraz obecność minimum 2/3 jej członków, a do kom-
petencji Rady Nadzorczej należały między innymi sprawy osobowe związane z funk-
cją dyrektora Spółki. G.S. jako prezes Rady Nadzorczej Spółki obecny był na jej
posiedzeniach raz do roku. O pozostałych posiedzeniach Rady Nadzorczej G.S. był
informowany telefonicznie. Od września 1997 r. o posiedzeniach Rady Nadzorczej
informowano G.S. listami poleconymi. W dniu 4 maja 1992 r. pomiędzy "E.P." repre-
zentowaną przez prezesa Rady Nadzorczej, a powodem została zawarta umowa o
pracę, z mocy której powód został zatrudniony na czas nie określony na stanowisku
Dyrektora Generalnego z wynagrodzeniem ustalonym na kwotę 9.000.000 starych zł.
Uchwałą Rady Nadzorczej z dnia 1 lipca 1994 r. wynagrodzenie powoda ustalono
jako równowartość 1 500 marek niemieckich. W posiedzeniu Rady Nadzorczej
uczestniczyło w dniu 1 lipca 1994 r. dwóch członków Rady, Józef K. i Małgorzata S.-
W. Nieobecny był prezes Rady G.S. Uchwałą Rady Nadzorczej z dnia 30 sierpnia
1997 r. wynagrodzenie powoda zostało podwyższone do kwoty stanowiącej równo-
wartość 2.000 marek niemieckich, poczynając od dnia 1 sierpnia 1997 r. W posie-
dzeniu Rady Nadzorczej uczestniczyli wówczas jej członkowie - Małgorzata S.-W. i
Iwona S. Nieobecny był prezes Rady G.S., który o terminie posiedzenia nie został
powiadomiony. Oprócz podstawowego celu działalności strony pozwanej, tj. projek-
towania, wdrażania i produkcji systemów grzewczych, sanitarnych, klimatyzacyjno-
wentylacyjnych i chłodniczych, miała się ona również zajmować działalnością wy-
dawniczą, przede wszystkim wprowadzeniem na polski rynek encyklopedii technicz-
nej - Poradnik R. "Ogrzewanie i klimatyzacja". Prowadzenie rozmów związanych z
przygotowaniem dystrybucji Poradnika, a następnie także innych wydawnictw tech-
nicznych powierzone zostało powodowi jako Dyrektorowi Generalnemu strony poz-
wanej. W pierwszej połowie 1993 r. powód wspólnie z Ryszardem T., właścicielem
firmy księgarskiej "F." w G., poczynili wstępne ustalenia co do współpracy w zakresie
dystrybucji i sprzedaży wydawanego przez stronę pozwaną Poradnika R. W dniu 3
września 1993 r. celem realizacji tych ustaleń utworzone zostało Przedsiębiorstwo
Handlowo-Uslugowe "K." Spółka z o.o., którego wspólnikami zostały Maria T. - żona
Ryszarda T., Małgorzata S.-W. - żona powoda oraz Małgorzata M. W związku z
przełożeniem terminu wydania Poradnika z uwagi na opóźnienia w druku, sprzedaż
tego wydawnictwa przez Spółkę z o.o. "K." nie rozpoczęła się i poczyniono jedynie
przygotowania w zakresie reklamy i przyszłej dystrybucji. W czerwcu 1994 r. Spółka
"K." została rozwiązana. W dniu 16 maja 1994 r. z inicjatywy powoda i Ryszarda T.
3
utworzono Przedsiębiorstwo Wydawniczo-Handlowe "K." Spółka Cywilna. Umowa
Spółki została zawarta pomiędzy Ryszardem T., a synem powoda - Krzysztofem W.
W dniu 30 maja 1995 r. pomiędzy stroną pozwaną reprezentowaną przez powoda a
PWH "K." s.c. zawarto umowę dotyczącą promocji i dystrybucji Poradnika R. W tej
umowie Spółka "K." otrzymała prawo wyłączności na sprzedaż w kraju 80% nakładu
tego wydawnictwa, tj. 24 000 egzemplarzy. Zgodnie z § 2 ust. 2 umowy, jeśli w
okresie jednego roku od otrzymania powyższej ilości nie zostanie sprzedane mini-
mum 50% nakładu, strona pozwana zastrzegła sobie prawo do przejęcia dystrybucji
pozostałych egzemplarzy Poradnika. Termin płatności ze strony Spółki "K." ustalony
został na 30 dni, licząc od dnia odbioru towaru od strony pozwanej. Dnia 5 paździer-
nika 1994 r. termin płatności za zgodą powoda został przedłużony do 60 dni. W
umowach zawieranych pomiędzy stroną pozwaną a innymi firmami termin płatności
nie przekraczał zwykle siedmiu dni. Działalnością Spółki "K." zajmował się przede
wszystkim Ryszard T., natomiast drugi wspólnik -Krzysztof W. przepracował na jej
rzecz jedynie kilka dni. Jednocześnie działalność tej Spółki była wnikliwie kontrolo-
wana przez powoda i jego żonę, która uprawniona była do dysponowania wpłatami
na konto Spółki. W okresie swojej działalności Spółka "K." sprzedała łącznie 5 970
egzemplarzy Poradnika R. Spółka ta wpłaciła stronie pozwanej jedynie część
należności z tytułu sprzedaży Poradnika. Zaległości płatnicze z tego tytułu wyniosły
w latach 1994 i 1995 w sumie 215 754,14 zł. W maju 1995 r. wstrzymano
przekazywanie Poradników Spółce "K." w związku z zaległościami płatniczymi. W
wyniku poniesienia kosztów związanych z wydaniem Poradnika R., a przede
wszystkim nieuregulowaniem należności za sprzedane egzemplarze Poradnika przez
Spółkę "K.", strona pozwana zamknęła rok 1995 stratą w kwocie 158 278,44 zł. O
zadłużeniach Spółki "K." wobec strony pozwanej z tytułu należności za nabyte eg-
zemplarze Poradnika G.S. był informowany corocznie przy ocenie bilansu. W kwiet-
niu 1996 r. powód, działając w imieniu strony pozwanej, wystąpił z pozwem o zapłatę
należności z tytułu niezapłaconych kwot za nabyte przez Spółkę "K." egzemplarze
Poradnika R. Pozew skierowany był tylko przeciwko Ryszardowi T. Kancelaria Praw-
nicza "F.", której powód udzielił pełnomocnictwa do występowania w tej sprawie
pisemnie poinformowała go o konsekwencjach prawnych pozwania i wydania wyroku
zasądzającego przeciwko jednemu ze wspólników spółki cywilnej. Powód podtrzymał
swoją decyzję pozwania jedynie Ryszarda T. W sprawie przywłaszczenia w okresie
od sierpnia 1994 r. do grudnia 1994 r. pieniędzy w kwocie 156.481 zł na szkodę
4
Spółki "K." prowadzone było przez Prokuraturę Rejonową w G. dochodzenie. Uznano
w nim, że finanse tej Spółki były kontrolowane przez powoda i jego żonę. W dniu 19
października 1997 r. G.S. zapoznał się z treścią umowy Spółki "K." i dowiedział się, iż
jednym z jej wspólników był syn powoda, co było przed nim ukrywane. W dniu 22
października 1997 r. podczas pobytu w Polsce w związku ze sprzedażą udziałów w
pozwanej Spółce Maciejowi K., G.S. dowiedział się o aktualnej wysokości
wynagrodzenia przysługującego powodowi na mocy uchwał Rady Nadzorczej Spółki.
W dniu 21 października 1997 r. uchwałą Zgromadzenia Wspólników dotychczasowy
Zarząd Spółki w osobie powoda został odwołany i powołano nowy Zarząd w osobie
Macieja K. W dniu 22 października Maciej K. rozwiązał z powodem umowę o pracę
bez wypowiedzenia z jego winy. W piśmie rozwiązującym jako jego przyczynę
podano ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków, polegają-
ce na umyślnym działaniu na szkodę Spółki, między innymi poprzez zawarcie nieko-
rzystnej umowy ze Spółką cywilną "K.", której wspólnikiem był syn powoda, w wyniku
czego pozwana Spółka utraciła około 70% majątku oraz bezprawne pobieranie wyż-
szego wynagrodzenia za pracę.
Zdaniem Sądu Rejonowego, w działaniach powoda można dopatrzyć się winy
umyślnej. Powód był inicjatorem założenia Spółki cywilnej "K.", której wspólnikami
byli Ryszard T. i syn powoda Krzysztof W. Powód zawarł niekorzystną umowę z tą
Spółką, ustalając termin płatności na 30 dni. Mimo niewywiązania się z płatności,
powód wyraził zgodę na przedłużenie terminu. Następnie powód pozwał tylko jedne-
go ze wspólników Spółki, przez co chciał wyeliminować możliwość wyegzekwowania
roszczeń od syna. Efektem zawarcia umowy ze Spółką cywilną "K." są straty finan-
sowe pozwanej w kwocie ponad 200 000 zł. Zgodnie z art. 215 § 1 KH oraz regula-
minem Rady Nadzorczej wynagrodzenie zarządu ustala Rada. Zawiadomienie Rady
powinno być przesłane do wszystkich członków na 7 dni przed wyznaczonym termi-
nem posiedzenia. Przewodniczący Rady Nadzorczej nie został zawiadomiony o po-
siedzeniach Rady Nadzorczej, na których podjęto uchwały o podwyższeniu powodo-
wi wynagrodzenia. Zdaniem Sądu, pozwany słusznie podjął decyzję o rozwiązaniu
umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy powoda, bowiem jego działanie jako dy-
rektora można zakwalifikować jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych.
Sąd uznał, że rozwiązanie umowy nastąpiło z zachowaniem terminu. W tym zakresie
Sąd dał wiarę zeznaniom G.S., że o okolicznościach uzasadniających rozwiązanie
umowy o pracę dowiedział się w dniu 19 października 1997 r. Również w tym czasie
5
o tych okolicznościach dowiedział się Maciej K., który w dniu 21 października 1997 r.
został powołany do nowego jednoosobowego Zarządu Spółki. W momencie rozwią-
zania umowy o pracę z powodem Zarząd Spółki był jednoosobowy.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą
w Gdyni wyrokiem z dnia 23 marca 1999 r. [...] oddalił apelację powoda. Sąd Okrę-
gowy podzielił ustalenia i oceny prawne Sądu pierwszej instancji. Jego zdaniem,
najistotniejszy zarzut, jaki można postawić powodowi dotyczy sposobu dochodzenia
roszczeń wobec Spółki "K.". Powód mimo uprzedzenia o konsekwencjach dochodze-
nia roszczeń tylko w stosunku do jednego ze wspólników, nie zmienił decyzji w tym
zakresie. Należy to uznać za umyślne działanie na niekorzyść Spółki. Powoda nie
usprawiedliwia to, że uważał, iż Ryszard T. zdefraudował pieniądze Spółki "K.". Pos-
tępowanie karne w tym przedmiocie zostało bowiem umorzone wobec braku zna-
mion czynu zabronionego. Sąd drugiej instancji uznał również za ciężkie naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych pobieranie przez powoda podwyższo-
nego wynagrodzenia za pracę. Zdaniem Sądu drugiej instancji, w okresie od 21 paź-
dziernika 1997 r. do 27 października 1997 r. jedynym członkiem zarządu strony poz-
wanej był Maciej K. Dlatego nie ma znaczenia kiedy G.S. dowiedział się o zachowa-
niu powoda, uzasadniającym rozwiązanie umowy o pracę. W tym zakresie istotne
jest kiedy o tych okolicznościach dowiedział się Maciej K.
Od tego wyroku kasację wniósł powód. Zarzucił naruszenie art. 52 § 1 pkt 1
KP oraz art. 52 § 2 KP. Zarzucił także naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1
i 328 § 2 KPC. Zdaniem powoda, okoliczności zawarcia umowy ze Spółką "K." były
powszechnie znane od trzech lat i wiedział o nich G.S. Odmienne zeznania świad-
ków w tym względzie były niewiarygodne i zostały błędnie ocenione z naruszeniem
art. 233 § 1 i 328 § 2 KP. Nie można też podzielić poglądu, że Maciej K. jako nowy
pracodawca, który "o całej sprawie" dowiedział się w październiku 1997 r. miał pods-
tawę do rozwiązania umowy o pracę. Zdaniem powoda, "zmiana osoby pracodawcy"
nie może skutkować uprawnieniem do rozwiązania umowy o pracę po upływie trzech
lat od zdarzeń objętych zarzutami. Oznacza to naruszenie art. 52 § 2 KP. Powód
uważa, iż zasadnie przyjmował, że Ryszard T. zdefraudował pieniądze Spółki "K.". W
tej sytuacji logiczne było wystąpienie z powództwem tylko przeciwko niemu. Powód
uważa też, że w zaskarżonym wyroku nie wykazano na czym miała polegać jego
wina umyślna. Został więc naruszony art. 52 § 1 pkt 1 KP.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji i zasądzenie kosztów postępo-
6
wania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przy rozpoznaniu kasacji obowiązuje zasada związania jej granicami (art.
39311
KPC), rozumiana jako związanie zarzutami naruszenia konkretnych, wskaza-
nych w kasacji przepisów prawa materialnego lub procesowego. Nadto zaskarżeniu
podlega wyrok sądu drugiej instancji, co oznacza, że zarzuty naruszenia przepisów
(zwłaszcza postępowania) mogą odnosić się tylko do orzeczenia tego sądu. W roz-
patrywanej sprawie Sąd drugiej instancji w ogóle nie prowadził postępowania dowo-
dowego i nie dokonywał własnej oceny dowodów. W ogóle więc nie stosował art. 233
§ 1 KPC, który z istoty jest przepisem odnoszącym się do postępowania przed są-
dem pierwszej instancji. Już z tego względu zarzut kasacji naruszenia art. 233 § 1
KPC nie może być uznany za usprawiedliwioną jej podstawę. Niezależnie od tego
należy stwierdzić, że ocena dowodów dokonana przez Sąd pierwszej instancji i za-
akceptowana przez Sąd drugiej instancji, w zakresie okoliczności istotnych dla rozs-
trzygnięcia sprawy została dokonana w granicach swobodnej oceny dowodów. Sądy
uznały bowiem, że zachowanie powoda, zakwalifikowane jako ciężkie naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych, polegało na działaniu na niekorzyść pra-
codawcy, co dotyczyło zwłaszcza zawarcia niekorzystnej dla niego umowy ze
Spółką, w której wspólnikiem był syn powoda, a zwłaszcza podjęciu świadomych
działań (decyzji) praktycznie uniemożliwiających wyegzekwowanie na rzecz strony
pozwanej należnych jej świadczeń. W tym zakresie Sądy słusznie przyjęły, że działa-
nia powoda były w pełni świadome, a więc umyślne. Sądy miały pełne podstawy, aby
takie ustalenie przyjąć. Wyraźnie to stwierdziły w uzasadnieniach swoich rozstrzyg-
nięć. Zatem w odniesieniu do wyroku Sądu drugiej instancji zarzut naruszenia art.
328 § 2 KPC (w związku z art. 391 KPC, gdyż również jest to przepis dotyczący pos-
tępowania w pierwszej instancji) jest niesłuszny. Sąd pierwszej instancji wyraźnie
ustalił, że o tych istotnych okolicznościach (o tym, że wspólnikiem Spółki "K." był syn
powoda i że powód świadomie ograniczył dochodzenie roszczeń względem tej Spółki
w sposób praktycznie uniemożliwiający wyegzekwowanie należności) Gϋnter S. do-
wiedział się w październiku 1997 r. Sąd pierwszej instancji wskazał na jakich dowo-
dach oparł to ustalenie i była to ocena zgodna z zasadami logicznego rozumowania i
doświadczenia życiowego. Istotną okolicznością nie było bowiem to kiedy Gϋnter S.
7
dowiedział się w ogóle o zawarciu umowy z tą Spółką, czy nawet o stratach wynika-
jących z tej umowy, ale kiedy dowiedział się o okolicznościach uzasadniających
przyjęcie, że powód dopuścił się ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych.
Prawidłowość tych ustaleń w istocie przesądza też o prawidłowości wykładni i
zastosowania art. 52 § 1 pkt 1 KP. Słusznie bowiem Sąd drugiej instancji ocenił, że
działanie powoda jako osoby zarządzającej zakładem pracy w imieniu pracodawcy,
polegające na świadomym zrezygnowaniu z możliwości wyegzekwowania należności
pracodawcy, było umyślnym działaniem na jego szkodę, a więc ciężkim naruszeniem
podstawowych obowiązków pracowniczych. Sąd drugiej instancji nieprawidłowo zin-
terpretował art. 52 § 2 KP. Przepis ten stanowi, że rozwiązanie umowy o pracę bez
wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzys-
kania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej decyzję w spra-
wie rozwiązania umowy. W utrwalonym orzecznictwie powzięcie wiadomości przez
pracodawcę rozumiane jest jako jej uzyskanie przez organ uprawniony do rozwiąza-
nia umowy o pracę (por. wyrok z dnia 28 kwietnia 1997 r., I PKN 111/97, OSNAPiUS
1998 r. nr 4, poz. 122). Ponieważ organem strony pozwanej uprawnionym do rozwią-
zania umowy o pracę z powodem do czasu odwołania go z zarządu, była Rada Nad-
zorcza, to o rozpoczęciu biegu terminu z art. 52 § 2 KP decydował stan świadomości
osób wchodzących w skład tego organu, a konkretnie Güntera S. Jeżeli osoba wcho-
dząca w skład organu uprawnionego do rozwiązania umowy o pracę dowiedziała się
o zachowaniu pracownika uzasadniającym rozwiązanie umowy o pracę bez wypo-
wiedzenia, to zmiany w składzie osobowym tego organu nie mogą powodować roz-
poczęcia na nowo biegu tego terminu. Nie zmienia to jednak w ostatecznym rozra-
chunku prawidłowości zastosowania przez Sąd drugiej instancji art. 52 § 2 KP. Skoro
Sąd ten przejął ustalenie, że o zachowaniu powoda stanowiącym ciężkie naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych organ strony pozwanej uprawniony do
rozwiązania umowy o pracę dowiedział się w październiku 1997 r., to został przez
pracodawcę zachowany termin z art. 52 § 2 KP.
Prowadzi to do oddalenia kasacji na podstawie art. 39312
KPC i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego na mocy art. 98 § 1 KPC.
========================================