Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 lutego 2000 r.
II UKN 353/99
Nie stanowi zmniejszenia zatrudnienia w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownika-
mi stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) likwidacja stanowisk
pracy zapisanych w strukturze organizacyjnej zakładu pracy lecz faktycznie nie
funkcjonujących.
Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Teresa Romer.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2000 r. sprawy z wniosku
Romualda T. i Spółdzielni Rolniczo-Spożywczej „J.” w C. przeciwko Zakładowi Ubez-
pieczeń Społecznych-Oddziałowi w Z. o emeryturę i zwrot nienależnego świadcze-
nia, na skutek kasacji wnioskodawców od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku
z dnia 28 kwietnia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 13 sierpnia 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w Z. wstrzymał dalszą wypłatę emerytury wnioskodawcy Romualda T. z uwagi na to,
że decyzja przyznająca wcześniejszą emeryturę została wydana na podstawie nie-
prawdziwego zaświadczenia zakładu pracy, stwierdzającego zwolnienie wniosko-
dawcy z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, podczas gdy w rzeczywistości
stosunek pracy został rozwiązany w innym trybie. Jednocześnie decyzją z tej samej
daty organ rentowy zobowiązał zakład pracy wnioskodawcy – Spółdzielnię Rolniczo-
Spożywczą „J.” w C. do zwrotu bezpodstawnie wypłaconej wnioskodawcy emerytury
w kwocie 8.010,36 zł.
2
Od tych decyzji wnieśli odwołania wnioskodawca i Spółdzielnia Rolniczo-Spo-
żywcza „J.” w C. zarzucając, że stosunek pracy został rozwiązany z powodu likwida-
cji stanowiska pracy.
Wyrokiem z dnia 8 lutego 1999 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku oddalił oba odwołania.
Sąd ustalił, że wnioskodawca na własną prośbę został odwołany ze stanowis-
ka prezesa zarządu Spółdzielni z dniem 30 października 1997 r. Z dniem 31 paź-
dziernika 1997 r. powierzono mu obowiązki kierownika Działu Administracyjno-Gos-
podarczego i w tym samym dniu wypowiedziano umowę o pracę z powodu likwidacji
tego stanowiska skracając okres wypowiedzenia do dwóch miesięcy. Zdaniem Sądu
w okresie wypowiedzenia umowy o pracę, po odwołaniu wnioskodawcy z funkcji pre-
zesa, nie został nawiązany stosunek pracy na innym stanowisku a zatrudnienie na
stanowisku, które uległo likwidacji miało na celu umożliwienie skorzystania z prawa
do wcześniejszej emerytury.
Świadczenie zostało przyznane w oparciu o nieprawdziwe świadectwo pracy,
zatem zakład pracy, który wystawił to świadectwo obowiązany jest do zwrotu niena-
leżnie wypłaconych świadczeń.
W apelacji od tego wyroku wnioskodawca i Spółdzielnia Rolniczo-Spożywcza
„J.” w C. zarzucili naruszenie art. 217 § 2 KPC przez zaniechanie przeprowadzenia
zgłoszonych dowodów z zeznań świadków na okoliczność istnienia przyczyn ekono-
micznych rozwiązania z wnioskodawcą stosunku pracy.
Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 1999 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Białymstoku oddalił apelację. Sąd Apelacyjny uznał, że przepis
art. 102 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) dawał podstawę do wstrzy-
mania emerytury wnioskodawcy, ponieważ prawo do tego świadczenia nie istniało.
Wnioskodawca uzyskał to prawo na podstawie nieprawdziwego dokumentu mimo, że
nie spełniał jednego z warunków określonych w § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracow-
ników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz.U. Nr 29,
poz.159). Warunkiem tym jest rozwiązanie umowy o pracę w okolicznościach okreś-
lonych w art. 1 ust 1 i 2 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze
3
zm.), to jest z powodu zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub w
związku ze zmianami organizacyjnymi czy technologicznymi. Rozwiązanie z wnios-
kodawcą umowy o pracę nastąpiło przy niezmienionym stanie zatrudnienia a w okre-
sie wypowiedzenia wnioskodawca wykonywał pracę na stanowisku, które poprzednio
nie było obsadzone. Niezgodne z przepisem art. 361
Kodeksu pracy było skrócenie
okresu wypowiedzenia na wniosek pracownika. Wystawienie niezgodnego ze stanem
faktycznym świadectwa pracy uzasadniało na podstawie art. 37 ust. 6 ustawy z dnia
25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.) zobowiązanie zakładu pracy do zwrotu
nienależnie wypłaconych świadczeń. Ocena prawna została dokonana na podstawie
bezspornych okoliczności faktycznych. Zbędne było zatem zdaniem Sądu Apelacyj-
nego, przeprowadzenie zgłoszonych dowodów z zeznań świadków.
Wyrok ten zaskarżyli kasacją wnioskodawca i Spółdzielnia Rolniczo-Spożyw-
cza „J.” w C. Pierwszą podstawą kasacji jest naruszenie prawa materialnego przez
błędną wykładnię przepisu art.10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze
zm.). Zdaniem wnoszących kasację rozwiązanie umowy o pracę z wnioskodawcą
nastąpiło w trybie tego przepisu bowiem z przyczyn ekonomicznych podjęto decyzję
o zredukowaniu istniejących w strukturze spółdzielni stanowisk kierowników dwóch
działów, które to stanowiska nie były obsadzone a czynności związane z kierowa-
niem tymi działami wykonywał prezes zarządu. Z upływem okresu wypowiedzenia
wnioskodawcy umowy o pracę stanowiska te przestały istnieć. Skrócenie okresu wy-
powiedzenia nastąpiło na podstawie art. 36 § 6 Kodeksu pracy.
Drugą podstawą kasacji jest naruszenie przepisów postępowania – art. 385
KPC i 217 § 2 KPC – mające istotny wpływ na wynik sprawy. Wadliwe było bowiem
uznanie apelacji za bezzasadną w sytuacji, gdy wobec odmowy przeprowadzenia
zgłoszonych dowodów fakty sporne nie zostały wyjaśnione.
W związku z tymi zarzutami wnioskodawca i Spółdzielnia Rolniczo-Spożywcza
„J.” w C. wnieśli u uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku
Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Białymstoku
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Zgodnie z art. 392 KPC istotą kasacji jest zaskarżenie orzeczenia sądu drugiej
instancji uwzględniającego lub oddalającego środek odwoławczy. Regulacja zawarta
w art. 385 KPC, z mocy którego apelacja bezzasadna podlega oddaleniu, dotyczy
zasad wyrokowania. Zarzut naruszenia tego przepisu nie mieści się w dyspozycji
przepisu art. 3931
KPC, który wymienia wyczerpująco podstawy kasacji. Podstawami
tymi są naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe
zastosowanie i naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć
istotny wpływ na wynik sprawy. Jeżeli w kasacji kwestionowane jest uznanie apelacji
za bezzasadną, należy wskazać naruszenie przepisów prawa materialnego lub pro-
cesowego, które doprowadziło do takiego wyniku sprawy.
Zdaniem wnoszących kasację wydanie wyroku było przedwczesne, bowiem z
naruszeniem przepisu art. 217 § 2 KPC pominięto wskazane w toku postępowania
środki dowodowe. Zarzut ten jest nieuzasadniony. Przepis art. 217 § 2 KPC stanowi,
że sąd pominie środki dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały dostatecznie
wyjaśnione. Zgodnie z tym przepisem Sąd Apelacyjny pominął dowód z przesłucha-
nia świadków uznając, że istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktyczne
są między stronami bezsporne. Oznacza to, że podstawą ustaleń i oceny prawnej
były tylko te okoliczności faktyczne, które wynikały z twierdzeń stron wnoszących
apelację lub zostały przez nie przyznane.
Bezspornym jest w sprawie, że z dniem 30 października 1997 r. wnioskodaw-
ca został odwołany na podstawie art.70 § 1 KP ze stanowiska prezesa zarządu Spół-
dzielni na jego prośbę. Zgodnie z art. 70 § 2 KP odwołanie jest równoznaczne z wy-
powiedzeniem umowy o pracę. Według twierdzeń wnioskodawcy jego wniosek o od-
wołanie dotyczył tylko zwolnienia z funkcji a nie rozwiązania stosunku pracy, który
chciał kontynuować na innym stanowisku. Możliwość taką dopuszcza przepis art. 71
KP, który stanowi, że pracodawca może zatrudnić odwołanego pracownika po upły-
wie okresu wypowiedzenia na uzgodnionych przez strony warunkach pracy i płacy.
Strony stosunku pracy mogły także na podstawie art. 36 § 6 Kodeksu pracy ustalić
po dokonaniu wypowiedzenia wcześniejszy termin rozwiązania umowy. Nie było
przeszkód prawnych do zatrudnienia wnioskodawcy na zmienionych warunkach
pracy i płacy bezpośrednio po odwołaniu go ze stanowiska prezesa zarządu. Wyma-
gało to jednak zgodnych oświadczeń woli zarówno pracodawcy jak i pracownika.
5
Pracodawca nie wyraził jednak zgody na zatrudnienie wnioskodawcy na no-
wych warunkach, co wynika z oświadczenia złożonego w dniu 31 października 1997
r. W oświadczeniu tym powierza się wnioskodawcy wykonywanie w okresie wypo-
wiedzenia innej pracy, co za zgodą pracownika było dopuszczalne z mocy art. 71
Kodeksu pracy. W dalszej części tego oświadczenia wypowiada się wnioskodawcy
umowę o pracę ze skróceniem okresu wypowiedzenia. To ostatnie oświadczenie
miało skutek jedynie w zakresie skrócenia okresu wypowiedzenia. Jako uzasadnienie
tego oświadczenia podano likwidację stanowiska pracy. Oznacza to odmowę przyję-
cia propozycji wnioskodawcy zatrudnienia go po upływie okresu wypowiedzenia na
nowych warunkach z uwagi na to, że odpowiadające jego kwalifikacjom stanowisko
ulega likwidacji. W konsekwencji umowa o pracę z wnioskodawcą rozwiązała się z
upływem uzgodnionego okresu wypowiedzenia będącego następstwem odwołania
ze stanowiska.
Ten stan faktyczny i ocena prawna oświadczeń woli stron stosunku pracy nie
daje żadnych podstaw do przyjęcia, że rozwiązanie z wnioskodawcą umowy o pracę
nastąpiło w okolicznościach, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grud-
nia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U.
z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). Przepis ten rozciąga przepisy ustawy wraz z wynika-
jącymi z nich uprawnieniami pracowników na indywidualne zwolnienia z przyczyn
wymienionych w art. 1 ust. 1. Ten z kolei przepis stanowi, że przepisy ustawy stosuje
się do zakładów pracy, w których następuje zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn
ekonomicznych lub w związku ze zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi albo
technologicznymi. Tylko rozwiązanie umowy o pracę w tych okolicznościach daje
pracownikowi prawo do skorzystania z wcześniejszej emerytury na podstawie § 1
ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie zasad
wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pracowników zwalnianych z pracy z
przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz.U. Nr 29, poz. 159). Omawiane okoliczno-
ści występują wówczas, gdy w zakładzie pracy następuje ilościowe zmniejszenie za-
trudnienia. Wynika to z procentowego określenia zmniejszenia zatrudnienia przy
zwolnieniach grupowych i zwolnieniach indywidualnych.
Nie stanowi zmniejszenia zatrudnienia w rozumieniu art. 1 ust. 1 powołanej
ustawy likwidacja stanowisk pracy zapisanych w strukturze organizacyjnej zakładu
pracy lecz faktycznie nie funkcjonujących. Na tego rodzaju zmiany organizacyjne
6
powołują się strony wnoszące kasację. W 1997 r. nie były obsadzone stanowiska
kierowników działów a czynności przewidziane dla tych stanowisk były wykonywane
w ramach zmniejszonego w stosunku do planowanego zespołu przez prezesa zarzą-
du i wyznaczonych przez niego pracowników. Podyktowane przyczynami ekono-
micznymi zmiany organizacyjne polegające na zlikwidowaniu tych stanowisk nie łą-
czyły się ze zmniejszeniem zatrudnienia, gdyż stan ilościowy pracowników pozostał
niezmieniony. Skoro nie wystąpiły okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 i 10
ust. 1 powołanej ustawy, zarzut naruszenia tego ostatniego przepisu okazał się nie-
uzasadniony.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na zasadzie art. 39312
KPC oddalił kasację
jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================