Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 marca 2000 r.
II UKN 386/99
Czynności polegające na przemieszczaniu i układaniu w stosy drewna,
przy pomocy własnego środka transportu, bez nadzoru ze strony zamawiają-
cego i bez wymagania osobistego świadczenia pracy, nie mają charakteru
czynności przynoszących konkretny, indywidualny rezultat materialny i są rea-
lizowane w ramach starannego działania, a więc w ramach umowy zlecenia (art.
734 i następne KC), a nie umowy o dzieło (art. 627 KC).
Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
Jerzy Kuźniar (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2000 r. sprawy z wniosku
Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe – Nadleśnictwo Z. przeciw-
ko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w O. o składki ubezpieczenio-
we, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z
dnia 4 lutego 1999 r. [...]
1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od wnioskodawcy Państwowego Gospodarstwa Leśnego-Lasy
Państwowe – Nadleśnictwo Z. na rzecz organu rentowego – Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziału w O. kwotę 2250 zł (dwa tysiące dwieście pięćdziesiąt) tytu-
łem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 4 lutego 1999 r. [...] Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił
apelację Państwowego Gospodarstwa Leśnego, Lasy Państwowe – Nadleśnictwo Z.
od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu z
dnia 8 października 1998 r. [...], oddalającego odwołanie tegoż Gospodarstwa od de-
cyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w O. wymierzającej składki na
ubezpieczenie społeczne za okres od marca 1995 r. do grudnia 1996 r.
2
W ocenie Sądu drugiej instancji, trafnie przyjęto, że umowy zawieranie przez
Gospodarstwo, a dotyczące zrywki drewna, miały charakter umów zlecenia (umów o
świadczenie usług), nie zaś umów o dzieło, co uzasadnia wymierzenie właściwych
składek na ubezpieczenie społeczne. Podstawa wymiaru składek – według Sądu –
również została określona prawidłowo, bowiem w pojęciu dochodu, o którym mowa w
§ 22 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wy-
sokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do
ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia
społecznego (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68 poz. 330 ze zm.), mieszczą się
także koszty uzyskania przychodu „w rozumieniu prawa podatkowego”.
Powyższy wyrok zaskarżyło kasacją Nadleśnictwo Z. – statio fisc Skarbu Pań-
stwa – i zarzucając naruszenie prawa materialnego „przez błędną wykładnię i nie-
właściwe zastosowanie przepisów kodeksu cywilnego dot. umów zlecenia i umów o
dzieło” oraz naruszenie przepisów postępowania „przez odmowę przeprowadzenia
zawnioskowanego przez wnoszącego kasację dowodu z opinii biegłego”, wniosło o
uchylenie „zaskarżonych wyroków i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu w Opolu” lub też o ich zmianę i wydanie orzeczenia co do
istoty sprawy. W uzasadnieniu kasacji skarżący odniósł się do charakterystyki umów
o dzieło – art. 627 KC – przeprowadzonej przez Sąd Apelacyjny (w zestawieniu z
charakterystyką umów zlecenia), wskazując, że umowy zawierane z rolnikami pod-
legającymi ubezpieczeniu rolniczemu przez Nadleśnictwo w przedmiocie zrywki i
wywozu drewna z lasu, były umowami o dzieło, nie zaś umowami zlecenia.
W odpowiedzi na kasację, organ rentowy wniósł o jej odrzucenie jako niedo-
puszczalnej (przedmiotem sprawy było ustalenie prawidłowości określenia podstawy
wymiaru składek) – art. 393 pkt 5 KPC – lub oddalenie, jako pozbawionej usprawied-
liwionej podstawy.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Na wstępie należy zauważyć, że zgodnie z art. 393 § 1 pkt 5 KPC kasacja jest
przedmiotowo wyłączona w sprawach o określenie podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne, pojęcie to zaś nie budzi wątpliwości prawnych na tle prze-
pisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r., określającego mię-
dzy innymi, wysokość i podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pra-
3
cowników, a także osób wykonujących prace na podstawie umowy agencyjnej lub
umowy zlecenia, wskazując szczegółowo jakie dochody nie stanowią podstawy wy-
miaru składek na ubezpieczenie społeczne, a także stanowi taką podstawę w przy-
padku osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlece-
nia.
W sprawie, której przedmiotem jest określenie podstawy wymiaru składek
(zbadanie jakie dochody wpływają na wysokość składki) – kasacja nie przysługuje.
Nie oznacza to jednak wyłączenia kasacji w sprawach, których przedmiotem jest ob-
jęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego odpowiedniego rodzaju. Jeżeli
przedmiotem sprawy jest kwalifikacja prawna wykonywanych czynności (ocena czy
czynności te wykonywane są na podstawie umowy zlecenia, umowy o pracę, czy
umowy o dzieło), czego pochodną jest ustalenie obowiązku uiszczenia odpowiednich
składek ubezpieczeniowych, kasacja jest przedmiotowo dopuszczalna (tak też w po-
stanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 1999 r., II UZ 69/99 jeszcze niepubli-
kowanym). Z tych przyczyn wniosek o odrzucenie kasacji zawarty w odpowiedzi
organu rentowego na ten środek prawny nie jest uzasadniony.
Przechodząc do kasacji, również wstępnie trzeba wskazać, że Sąd Najwyższy
rozpoznaje sprawę w granicach kasacji (art. 39311
KPC), jest więc związany wskaza-
nymi podstawami i kierunkiem wniosków. W sytuacji więc gdy kasacja nie zarzuca
naruszenia przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ
na wynik sprawy (art. 3931
pkt 2 KPC), lub też gdy zarzut taki jest nieuzasadniony,
Sąd Najwyższy jest związany stanem faktycznym stanowiącym podstawę wydania
zaskarżonego wyroku (art. 39315
KPC).
W rozpoznawanej sprawie jedyną podstawą kasacji, poddającą się ocenie,
jest zarzucane naruszenie prawa materialnego – art. 627 KC, poprzez przypisanie
czynnościom polegającym na zrywce drewna, cech umowy zlecenia (umowy o
świadczenie usług), nie zaś umowy o dzieło. Pozostałe przepisy przytoczone w uza-
sadnieniu kasacji, miały wspierać zarzut niewłaściwego zastosowania tego przepisu
(art. 637, 638 KC). Kasacja nie zawiera natomiast sprecyzowanego zarzutu narusze-
nia przepisów prawa procesowego, co oznacza, że wiążący jest stan faktyczny sta-
nowiący podstawę wydania zaskarżonego wyroku. Te ustalenia faktyczne, to okreś-
lenie przez Sąd sposobu wykonywania zadań przy dokończeniu zrywki drewna, jego
przemieszczaniu do oznakowanych miejsc i układaniu w pryzmy, przy posługiwaniu
się własnymi środkami transportu, bez nadzoru ze strony Nadleśnictwa (brak list
4
obecności), nie określenie przez zamawiającego sposobu wykonywania pracy i bez
wymagania osobistego świadczenia przez zrywkarza. Przytoczone cechy dały pods-
tawę do kwalifikowania zawartych ustnie umów jako umów zlecenia, nie zaś umów o
dzieło.
Według art. 627 KC przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowią-
zuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodze-
nia. Wobec tej definicji trafnie Sąd wskazał, że dzieło może mieć charakter mate-
rialny lub niematerialny, musi mieć indywidualny charakter i odpowiadać osobistym
potrzebom zamawiającego. Umowa taka jest bez wątpienia umową rezultatu, co od-
różnia ją od umowy zlecenia (art. 734 i następne KC) oraz od umowy o świadczenie
usług (art. 750 KC). Czynności polegające na przemieszczaniu i układaniu w stosy
drewna nie miały charakteru czynności przynoszących konkretny materialny rezultat,
podlegający ocenie i ewentualnej odpowiedzialności za wady (art. 637 KC – upraw-
nienia z tytułu rękojmi), były one w istocie realizowane w ramach umów starannego
działania, mających charakter umów zlecenia (umów o świadczenie usług). Rodziło
to obowiązek ubezpieczenia społecznego na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia
1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy
agencyjnej lub umowy zlecenia (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 65, Nr 65, poz.
339 ze zm.), co trafnie przyjął Sąd Apelacyjny.
Z tych wszystkich względów, gdy wskazana podstawa kasacji nie została wy-
kazana, należało orzec o jej oddaleniu po myśli art. 39312
KPC. O kosztach orzeczo-
no po myśli art. 98 KPC uwzględniając taryfowe wynagrodzenie pełnomocnika strony
pozwanej (radcy prawnego).
========================================