Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 kwietnia 2000 r.
I PKN 581/99
Nauczyciel może być przeniesiony w stan nieczynny może nastąpić, na-
wet wtedy, gdy faktyczna likwidacja (całkowita lub częściowa) szkoły albo
zmiany organizacyjne powodujące zmniejszenie liczby oddziałów szkoły nas-
tępują z naruszeniem przepisów proceduralnych.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Walerian Sanetra (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2000 r. sprawy z powódz-
twa Mieczysława C. przeciwko Zespołowi Szkół Mechanicznych i Drzewnych w P. o
odwołanie od decyzji, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu z dnia 26 marca 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
W imieniu powoda Mieczysława C. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu z dnia 26 marca
1999 r. [...], którym Sąd ten oddalił jego apelację od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy w Przemyślu z dnia 10 grudnia 1998 r. [...].
Sąd Pracy oddalił powództwo Mieczysława C. przeciwko Zespołowi Szkół Me-
chanicznych i Drzewnych w P. o uznanie za bezskuteczne przeniesienia go w stan
nieczynny. Mieczysław C. był zatrudniony w Zespole Szkół Mechanicznych i Drzew-
nych w P. od 1998 r. na stanowisku nauczyciela zajęć praktycznych. Pismem z dnia
26 maja 1998 r. strona pozwana przeniosła go w stan nieczynny od dnia 1 września
1998 r. do dnia 28 lutego 1999 r. (w związku ze zmianami organizacyjnymi polegają-
cymi na zmniejszeniu liczby oddziałów klas Zasadniczej Szkoły Zawodowej w zawo-
dzie stolarza oraz wprowadzeniem nowego programu nauczania w tym zawodzie, w
następstwie czego uległa zmniejszeniu liczba godzin zajęć praktycznych). Nie znala-
2
zły potwierdzenia zarzuty powoda, iż strona pozwana przeniosła go w stan nieczynny
„jako pracownika niewygodnego, wytykającego pozwanemu błędy i nieprawidłowo-
ści”. Przed podjęciem decyzji o przeniesieniu w stan nieczynny strona pozwana za-
proponowała mu opiekę nad uczniami odbywającymi praktykę w przedsiębiorstwie
F.I. LDT w P., jednak dyrekcja tego przedsiębiorstwa nie wyraziła zgody na zatrud-
nienie powoda. Na podstawie tych ustaleń Sąd Pracy przyjął , że roszczenie powoda
jest nieuzasadnione bowiem zachodzą przesłanki z art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia
1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.) .
Przeniesienie powoda w stan nieczynny nastąpiło w związku ze zmianami organiza-
cyjnymi w szkole, polegającymi na zmniejszeniu liczby godzin zajęć praktycznych w
zawodzie stolarza, co uniemożliwiało dalsze zatrudnienie powoda na stanowisku
nauczyciela zajęć praktycznych.
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uznał, że apelacja wniesiona przez
powoda jest nieuzasadniona i jako taka podlega oddaleniu, bowiem wyrok Sądu
Pracy jest wyrokiem trafnym i odpowiadającym prawu. Na podstawie art. 382 KPC
Sąd drugiej instancji uzupełnił postępowanie dowodowe przeprowadzając dowód ze
Statutu Zespołu Szkół Mechanicznych i Drzewnych w P., oryginałów arkuszy organi-
zacyjnych szkoły na rok szkolny 1998/99 oraz wykazu i akt osobowych nauczycieli
praktycznej nauki w zawodzie stolarza; celem ustalenia, czy u pozwanego wystąpiły
faktycznie zmiany organizacyjne uzasadniające przeniesienie powoda w stan nie-
czynny oraz czy wybór powoda do przeniesienia w stan nieczynny został dokonany
na podstawie uzasadnionych kryteriów. Zgodnie z przepisami art. 20 ustawy Karta
Nauczyciela w razie całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian
organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian
planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnienie nauczyciela w pełnym wy-
miarze zajęć, dyrektor szkoły przenosi nauczyciela w stan nieczynny lub na wniosek
nauczyciela rozwiązuje z nim stosunek pracy. U strony pozwanej wystąpiły zmiany
organizacyjne polegające na zmniejszeniu liczby oddziałów klas ZSZ w zawodzie
stolarza, co uzasadniało decyzję dyrektora szkoły w stosunku do powoda. Zmniej-
szenie liczby oddziałów spowodowało również zmniejszenie liczby godzin praktycz-
nej nauki zawodu, co uniemożliwiło zatrudnienie powoda w pełnym wymiarze zajęć.
Badając przesłanki przeniesienia powoda w stan nieczynny, Sąd Pracy przyjął, że
„kryteria wyboru osoby powoda nie budzą zastrzeżeń”. Nauczyciele praktycznej nau-
ki zawodu stolarza w Zespole Szkół Mechanicznych i Drzewnych w P. posiadają jed-
3
nakowe kwalifikacje, staż pracy pozostałych nauczycieli jest dłuższy w 3 przypad-
kach od stażu pracy powoda, w przypadku 5 nauczycieli ich staż pracy jest krótszy (o
1-5 lat). Biorąc pod uwagę ocenę pracy zawodowej, „to ta przesłanka przedstawia się
niekorzystnie dla powoda ze względu na skargi ze strony uczniów i rodziców na nie-
właściwe traktowanie przez powoda uczniów oraz udzielenie powodowi w związku z
tym kary upomnienia w 1998 r.”. Sąd oceniając kryteria wyboru powoda do przenie-
sienia w stan nieczynny „wziął również pod uwagę sytuację rodzinną pozostałych
nauczycieli o stażu pracy krótszym od stażu pracy powoda w ZSZ w P.”
W skardze kasacyjnej zaskarżonemu nią wyrokowi postawiono zarzut naru-
szenia art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela w związku z art. 41 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia
7 września 1991 r. o systemie oświaty (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz.
329 ze zm.) „przez przyjęcie, że w pozwanym Zespole Szkół Mechanicznych i
Drzewnych w P. miały miejsce zmiany organizacyjne, oraz wprowadzenie nowego
programu nauczania w zawodzie stolarz, co uzasadniało przeniesienie powoda w
stan nieczynny”. Zarzut dotyczy także naruszenia art. 8 KP polegającego na przyję-
ciu, że „zwolnienie z pracy przed upływem 8 miesięcy do uzyskania uprawnień do
świadczenia emerytalnego powoda legitymującego się 39 letnim stażem pracy nie
narusza zasad współżycia społecznego”. Ponadto kasacja zarzuca naruszenie art.
233 § 1 KPC, „przez przyjęcie, że przeniesienie powoda w stan nieczynny poprze-
dzone było sprawiedliwą oceną jego pracy w oparciu o jasne obiektywne kryteria w
sytuacji zgłoszenia przez powoda wniosków dowodowych na okoliczność przebiegu
pracy zawodowej, jej wyników, a także możliwości dalszego zatrudnienia powoda,
które to wnioski zostały przez Sąd II Instancji oddalone co stanowi istotę zarzutu nie-
wyjaśnienia sprawy i nieprzeprowadzenia wszechstronnego postępowania dowodo-
wego”. Oprócz tego kasacja zarzuca, że naruszony został art. 328 § 2 KPC „przez
pominięcie w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego przyczyn dla których odmówił
on wiarygodności dowodom wskazanym przez powoda chociażby tym zawartym w
wystąpieniu do Kuratora Oświaty z dnia 26 maja 1998 r. co miało istotny i bezpo-
średni wpływ na podjęcie przez pozwanego już następnego dnia tj. 27 maja 1998 r.
decyzji o przeniesieniu powoda w stan nieczynny głównie ze względów na krytykę
rażących zaniedbań od szeregu lat występujących w pracy kierownictwa Zespołu
Szkół Mechanicznych i Drzewnych w P.”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Skarga kasacyjna jest pozbawiona usprawiedliwionych podstaw i dlatego nie
mogła zostać uwzględniona. Mając na uwadze niezakwestionowane skutecznie w
kasacji ustalenia natury faktycznej, które stanowiły podstawę zaskarżonego nią wy-
roku, należy stwierdzić, iż jest on prawidłowy. Kasacja zarzuca naruszenie art. 233 §
1 KPC i art. 328 KPC, nie wykazując jednakże, iż naruszenie tych przepisów mogło
mieć istotny wpływ na wynik sprawy, czego wymaga art. 3931
pkt 2 KPC. W myśl art.
233 § 1 KPC sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekona-
nia, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Z uzasadnie-
nia zaś połączonego w kasacji z zarzutem naruszenia tego przepisu wynika, że nie
kwestionuje się w niej sposobu oceny wiarygodności i mocy dowodów z uwagi na
zgromadzony w sprawie materiał, lecz uchybienia upatruje się w tym, że materiał ten
nie był kompletny (nie został w sprawie w całości zebrany). Kwestii tej jednak nie
normuje art. 233 § 1 KPC, co oznacza, że także z tego względu zarzut naruszenia
tego przepisu jest bezpodstawny. Oceny w ramach wyznaczonych przez art. 233 § 1
KPC sąd dokonuje na podstawie rozważenia zebranego materiału, a nie na podsta-
wie materiału, który zdaniem strony skarżącej powinien zostać w sprawie zebrany, a
nie został zebrany. Ponadto według Sądu Najwyższego dokonana przez Sąd drugiej
instancji ocena wiarygodności i mocy dowodów zebranych w niniejszej sprawie nie
wykracza poza ramy swobody wyznaczonej przez art. 233 § 1 KPC. Bezzasadny jest
także zarzut, iż zgromadzony w sprawie materiał jest niepełny (nie wystarczał dla
prawidłowego jej rozstrzygnięcia), niezależnie od tego, iż nie został on powiązany ze
wskazaniem stosownego przepisu postępowania, który miałby jakoby w następstwie
tego zostać naruszony. Przedmiotem dowodu są bowiem fakty mające dla rozstrzyg-
nięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 KPC), a fakty te były przedmiotem postę-
powania przeprowadzonego przez Sąd (Sądy). Również kasacyjny zarzut naruszenia
art. 328 § 2 KPC jest bezzasadny, gdyż nie wskazuje się (wykazuje), że jego po-
gwałcenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tym bardziej, iż trudno przyj-
mować, że w ogóle naruszenie tego przepisu może mieć jakikolwiek wpływ na wynik
sprawy (a tym bardziej „istotny”), skoro uzasadnienie wyroku sporządzane jest po
rozstrzygnięciu sprawy, a przepis art. 328 § 2 KPC określa wymagania dotyczące
treści uzasadnienia wyroku, które nie zawsze - nieraz wbrew wymaganiom tego
przepisu – ujawnia wszystkie przesłanki, okoliczności i motywy, które miał na uwadze
sąd rozstrzygający daną sprawę. W konsekwencji – ponieważ zarzuty naruszenia
5
przepisów postępowania są bezzasadne – przy ocenie rozstrzygnięcia wydanego
przez Sąd drugiej instancji dla Sądu Najwyższego miarodajne są ustalenia faktyczne
przyjęte w wyroku zaskarżonym kasacją. W ich zaś świetle zarzut obrazy prawa ma-
terialnego (art. 20 Karty Nauczyciela i art. 8 KP) nie jest usprawiedliwiony. Z ustaleń
tych w szczególności wynika, że w pozwanej Szkole doszło do zmian organizacyj-
nych polegających na zmniejszeniu liczby jej oddziałów nauczania w zawodzie stola-
rza, co pociągnęło za sobą zmniejszenie liczby godzin praktycznej nauki zawodu i w
konsekwencji uniemożliwiło zatrudnienie powoda w pełnym wymiarze zajęć. W uza-
sadnieniu kasacji podnosi się, że wskazane zmiany były pozorne (wręcz bezprawne),
bo nie zostały wcześniej zaopiniowane przez Radę Pedagogiczną. O pozorności
zmian nie można jednakże wnosić z tego, iż brak było opinii takiego lub innego orga-
nu, lecz zasadnicze znaczenie w tym względzie ma to, czy faktycznie doszło do
określonych zmian (zmniejszenia liczby oddziałów), czy nie, a tego kasacja nie pod-
nosi (nie twierdzi się w niej, że liczba oddziałów faktycznie nie uległa zmniejszeniu).
Z art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela nie wynika, że warunkiem przeniesienia nauczy-
ciela w stan nieczynny jest to, by likwidacja szkoły (całkowita lub częściowa) albo
zmiany organizacyjne powodujące zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub
zmiany planu nauczania następowały ściśle według ustalonej w przepisach procedu-
ry, lecz by miały (faktycznie) miejsce. Oznacza to, że regulacje prawa oświatowego
dotyczące procedury likwidacji szkoły czy też jej zmian organizacyjnych nie mogą
być utożsamiane z regulacjami odnoszącymi się do procedury i warunków przeno-
szenia nauczycieli w stan nieczynny (rozwiązywania z nimi stosunku pracy). Innymi
słowy, w aspekcie roszczeń pracowniczych nauczyciela opinia w sprawie rozwiąza-
nia z nim stosunku pracy (gdyby była wymagana) nie może być utożsamiana z opi-
nią, która go bezpośrednio nie dotyczy, a odnosi się do trybu wprowadzania określo-
nych zmian organizacyjnych. W konsekwencji należy uznać, że możliwość zastoso-
wania art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela nie jest uwarunkowana spełnieniem wymaga-
nia przewidzianego w art. 41 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie oświaty, na który powo-
łuje się kasacja, zwłaszcza, że przepis ten radzie pedagogicznej przyznaje jedynie
uprawnienia opiniodawcze. Ponadto okoliczność dotycząca braku opinii ze strony
rady pedagogicznej nie była przedmiotem ustaleń faktycznych ze strony Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych, a to oznacza – przy braku ich skutecznego podważenia
w kasacji – że nie może stać się on elementem uwzględnianym przez Sąd Najwyż-
szy. Sąd ten bowiem rozstrzyga sprawę w granicach kasacji (art. 39311
KPC), które
6
wyznaczone są w szczególności przez jej podstawy oraz ich uzasadnienie (art. 3933
KPC). Innymi słowy oznacza to, że Sąd Najwyższy nie ma przesłanek ani podstaw,
by uznać za wiarygodne twierdzenia skargi kasacyjnej na temat braku opinii Rady
Pedagogicznej, a wobec tego nie może się nimi kierować. Niezależnie od tego nale-
ży wskazać, że w art. 41 ust. 2 pkt 1 ustawy o oświacie mowa jest o „organizacji
pracy w szkole lub placówki”, natomiast w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela idzie o „
zmniejszenie liczby oddziałów w szkole” (lub zmiany planu nauczania), co nie może
być ze sobą utożsamiane. Prowadzi to do wniosku, że nie jest trafny zarzut naru-
szenia art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela z uwagi na wymagania przewidziane w art. 41
ust. 2 pkt 1 ustawy o oświacie. Zarzut naruszenia art. 20 ust.1 Karty Nauczyciela nie
jest także uzasadniony w świetle sugestii płynącej z uzasadnienia kasacji, że
przyczyną przeniesienia powoda w stan nieczynny był jego konflikt z kierownictwem
Szkoły, stanowiący konsekwencję krytyki tego kierownictwa i innych nauczycieli. Ist-
nienie takiego konfliktu nie przekreśla bowiem możliwości przeniesienia nauczyciela
w stan nieczynny, jeżeli tylko spełnione zostają wymagania przewidziane w art. 20
ust. 1 Karty Nauczyciela i jeżeli przeniesienie to następuje z powodu wskazanego w
tym przepisie. W szczególności nie można przyjmować, że jeżeli nauczyciel jest
skłócony z kierownictwem szkoły i innymi nauczycielami, to to oznacza, iż jest w
swoisty sposób immunizowany i wobec tego, nawet przy istnieniu warunków z art. 20
ust. 1 Karty Nauczyciela do przeniesienia go w stan nieczynny, zastosowanie tego
przepisu w jego przypadku jest wyłączone. Słusznie więc Sąd drugiej instancji ogra-
niczył zakres swoich ustaleń do zbadania, czy w przypadku powoda zachodziły oko-
liczności wymagane przez art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, czy stanowiły one motyw
przeniesienia go w stan nieczynny oraz, czy przy dokonywaniu wyboru powoda (spo-
śród innych nauczycieli), jako tej osoby, którą w ten stan przeniesiono, nie doszło do
arbitralnego, niesprawiedliwego czy też nieracjonalnego rozstrzygnięcia. Słusznie też
przyjął, że prowadzenie postępowania w innym kierunku niż zbadanie, czy zachodzą
przesłanki wskazane w tym przepisie (skoro przeniesienie nastąpiło na jego podsta-
wie), nie jest uzasadnione. Stawiając zarzut naruszenia art. 8 KP skarga kasacyjna
nie wskazuje, jaka konkretna zasada (zasady) współżycia społecznego została naru-
szona w następstwie przeniesienia powoda w stan nieczynny. Nie uwzględnia się w
niej przy tym, iż przy użyciu art. 8 KP nie można przekreślać czy podkopywać usta-
nowionych regulacji prawnych i pewności porządku normatywnego, co prowadzi do
wniosku, iż przepis ten może być stosowany tylko w szczególnie wyjątkowych przy-
7
padkach, a takim przypadkiem nie jest sprawa powoda. Okoliczność, iż powód ma
długi staż pracy i zbliża się do wieku emerytalnego nie może w tych warunkach być
przy ocenie konieczności sięgnięcia do art. 8 KP uznana za rozstrzygającą. Nietraf-
ność zarzutu naruszenia tego przepisu jest tym bardziej widoczna, jeżeli ma się na
uwadze ustalenia Sądu drugiej instancji, z których wynika, że inni nauczyciele prak-
tycznej nauki zawodu stolarza posiadają takie same kwalifikacje jak powód i zasad-
niczo taki sam (porównywalny) staż pracy, a jednocześnie wobec powoda zgłaszane
były skargi przez uczniów i ich rodziców, przy czym w związku z tymi skargami został
on ukarany upomnieniem.
Mając na uwadze powyżej wskazane motywy Sąd Najwyższy, stosowanie do
art. 39312
KPC, orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================