Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 kwietnia 2000 r.
II UKN 481/99
Prawo do pobierania renty rodzinnej nie ulega przedłużeniu na podsta-
wie art. 39 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) w razie powtarzania
ostatniego roku studiów.
Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2000 r. sprawy z wniosku
Bartłomieja S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o
rentę rodzinną, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Krakowie z dnia 20 kwietnia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwo-
kackiej Janiny M.-Z. w K. kwotę 100 zł tytułem kosztów nie opłaconej pomocy praw-
nej udzielonej z urzędu.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem
z dnia 20 kwietnia 1999 r. oddalił apelację wnioskodawcy Bartłomieja S. od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 26
marca 1998 r. [...], oddalającego odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rento-
wego wstrzymujących mu dalszą wypłatę renty rodzinnej od dnia 17 października
1997 r., wobec ukończenia przezeń 25 lat życia. W sprawie tej ustalono, że wniosko-
dawca w dniu 3 stycznia 1997 r. ukończył 25 lat życia, będąc na V roku studiów na
Wydziale Architektury, na którym obowiązuje 5 letni cykl studiów. W okresie od 3
marca do 23 kwietnia 1997 r. wnioskodawca przebywał na zwolnieniu lekarskim, ale
nie został mu udzielony z tego powodu urlop dziekański w roku akademickim
1996/97. Z karty urlopowej z dnia 1 października 1997 r. wystawionej przez Dzieka-
2
nat Wydziału Architektury Politechniki K. wynikało bowiem, że urlop „chorobowy” zo-
stał udzielony wnioskodawcy od 1 października 1997 r.
Na tle takich ustaleń Sąd Apelacyjny uznał, że w roku akademickim 1996/97 w
czasie studiów na ostatnim roku wnioskodawca nie korzystał z przerwy w studiowa-
niu spowodowanej chorobą, przeto nie zachodził w jego przypadku przewidziany w
art. 39 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracow-
ników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) wyjątek od zasady przysługiwania
renty rodzinnej nie dłużej niż do ukończenia 25 lat życia (art. 39 ust. 2 tej ustawy),
który pozwalałby na przedłużenie wnioskodawcy prawa do renty rodzinnej do zakoń-
czenia ostatniego roku studiów w następnym roku akademickim 1997/98. Równocze-
śnie Sąd ten przyjął, że sądy nie są uprawnione do oceny, czy okres zwolnienia le-
karskiego, z którego wnioskodawca korzystał w czasie nauki na V roku studiów sta-
nowił usprawiedliwioną przerwę w ich kontynuowaniu, ponieważ w kwestii studenc-
kich urlopów zdrowotnych obowiązuje szczególny tryb ich udzielania, określony w
zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21 marca 1991 r. w sprawie
udzielania świadczeń zapobiegawczo-leczniczych studentom i członkom ich rodzin
oraz orzekania o niezdolności studentów do uczestniczenia w zajęciach i konieczno-
ści udzielania studentom urlopu ze względu na stan zdrowia (M.P. Nr 15, poz. 99).
W kasacji od powyższego wyroku wnioskodawca zarzucił Sądowi Apelacyj-
nemu naruszenie art. 39 ust. 2 ustawy o z.e.p. – przez błędne przyjęcie, że w jego
studiach nie wystąpiła przerwa spowodowana chorobą, z której wynikła jego niezdol-
ność do uczestniczenia w przewidzianych programem studiów wykładach, ćwicze-
niach oraz w wykonywaniu programowych prac projektowych w okresie od 3 marca
do 23 kwietnia 1997 r., co spowodowało udzielenie mu dziekańskiego urlopu zdro-
wotnego od dnia 1 października 1997 r., który zgodnie z zarządzeniem Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21 marca 1991 r. stanowił usprawiedliwioną prze-
rwę w studiowaniu. Zdaniem skarżącego przepis art. 39 ust. 2 ustawy o z.e.p. ma
służyć przedłużeniu ochrony ubezpieczeniowej osób kończących studia wyższe,
które z przyczyn niezawinionych nie mogły zakończyć nauki przed ukończeniem 25
roku życia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 39311
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach ka-
3
sacji, które wytyczają wskazane przez skarżącego zarzuty oraz ich uzasadnienie.
Skarga kasacyjna nie zawiera zarzutu naruszenia przepisów prawa procesowego, co
według ugruntowanej judykatury Sądu Najwyższego powoduje związanie miarodaj-
nymi ustaleniami faktycznymi, jakie przyjął Sąd drugiej instancji za podstawę wyro-
kowania (por. wyrok z dnia 21 marca 1997 r., I PKN 58/97, OSNAPiUS 1997 nr 22,
poz. 436). Podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia prawa materialnego do-
tyczył w istocie rzeczy błędnej wykładni art. 39 ust. 2 ustawy o z.e.p., a nie - wobec
braku proceduralnych zarzutów kasacyjnych - „błędnego przyjęcia, że powód nie ko-
rzystał z przerwy w studiach spowodowanej chorobą, która uzasadniałaby stosowa-
nie normy z art. 39 ust. 2”. Istota sporu w rozpoznawanej sprawie sprowadzała się do
rozstrzygnięcia, czy wnioskodawcy, który ukończył 25 lat życia będąc na ostatnim
roku studiów w roku akademickim 1996/1997, przysługuje prawo do dalszego pobie-
rania renty rodzinnej w przypadku powtarzania ze względów zdrowotnych piątego
roku studiów w następnym roku akademickim 1997/98. Zgodnie z treścią art. 39 ust.
1 pkt 2 ustawy o z.e.p. - dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposo-
bione mają prawo do renty rodzinnej do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekro-
czyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia. Z reguły tej wyni-
ka, że bez względu na rodzaj szkoły, do której uczęszcza uprawniony, ukończenie
przezeń 25 lat życia powoduje ustanie prawa do renty rodzinnej, chociażby do osiąg-
nięcia tego wieku nie zakończył on procesu zdobywania wykształcenia. Przyjmuje
się, że z ukończeniem tej granicy wiekowej prawo to ustaje, bez względu na okres,
jaki pozostał do zakończenia nauki w szkole, jeżeli jest ona kontynuowana w szkole
innego typu niż szkoła wyższa. W odniesieniu do studiów w szkole wyższej ustawo-
dawca przewidział jedyny wyjątek, wyrażony w regulacji zawartej w art. 39 ust. 2
ustawy o z.e.p., który stanowił, iż jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia będąc na
ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do
zakończenia tego roku studiów. Ta szczególna regulacja normatywna nie poddaje się
wykładni rozszerzającej i oznacza prawo do przedłużonej ochrony ubezpieczeniowej
do zakończenia tego konkretnego (ostatniego) roku studiów, na którym uprawniony
ukończył 25 lat życia, a nie do ukończenia studiów wyższych bez względu na wiek,
skoro okres przedłużenia nie został wyznaczony przez wskazanie innej granicy wie-
kowej, niż ukończenie 25 lat życia. Innymi słowy, warunkiem przedłużenia ochrony
ubezpieczeniowej jest ukończenie przez uprawnionego 25 lat życia na ostatnim roku
studiów, a termin końcowy tej ochrony wyznacza data zakończenia tego konkretnego
4
(także przedłużonego decyzją uprawnionego organu) roku akademickiego studiów w
szkole wyższej.
W rozpoznawanej sprawie Sąd drugiej instancji prawidłowo zatem rozważał,
czy wnioskodawca korzystał z „chorobowego” urlopu dziekańskiego w roku akade-
mickim, w którym ukończył 25 lat życia. Gdyby z karty urlopowej wynikało, że wnios-
kodawcy z przyczyn zdrowotnych przedłużono prawo studiowania w tym roku stu-
diów, w którym ukończył 25 lat życia, to korzystałby on z przedłużonej ochrony ubez-
pieczeniowej do ukończenia tego roku studiów. Jeżeli jednak - według wiążących
Sąd Najwyższy ustaleń faktycznych - wnioskodawca korzystał ze zdrowotnego
urlopu dziekańskiego w kolejnym roku akademickim, w którym powtarzał ostatni rok
studiów, to nie nabył na warunkach określonych w art. 39 ust. 2 ustawy o z.e.p.
prawa do przedłużonej ochrony ubezpieczeniowej, które przysługuje do zakończenia
tylko tego ostatniego roku studiów, w czasie którego osiągnął on 25 lat życia.
Powyższe rozważania uzasadniały wyrażenie poglądu, że przedłużenie prawa
do renty rodzinnej dziecku, które osiągnęło 25 lat życia będąc na ostatnim roku stu-
diów, jakie uprawniony nabywa ex lege do daty zakończenia tego roku studiów (art.
39 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
i ich rodzin - Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm., aktualnie art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych -
Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) nie przysługuje w razie powtarzania ostatniego roku
studiów. Dlatego Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art. 39312
KPC, orze-
kając o kosztach nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu
zgodnie § 15 ust. 4 pkt 1 w związku z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za
czynności radców prawnych (Dz.U. Nr 154, poz. 1013 ze zm.).
========================================