Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 18 kwietnia 2000 r.
I PKN 601/99
Z art. 8 KP nie można wyprowadzić reguły, że każde poważne naruszenie
obowiązków przez pracownika będącego członkiem komitetu założycielskiego
związku zawodowego i z tego tytułu podlegającego szczególnej ochronie przed
wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy, uzasadnia oddalenie rosz-
czenia o przywrócenie do pracy albo o odszkodowanie.
Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Jadwiga
Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2000 r. sprawy z po-
wództwa Ilony T. przeciwko „W.” Spółce Akcyjnej w K. o odszkodowanie za niezgod-
ne z prawem rozwiązanie stosunku pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wy-
roku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z
dnia 22 czerwca 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 18 grudnia 1998 r. Sąd Rejonowy w Katowicach oddalił po-
wództwo Ilony T. o zapłatę przez "W." SA w K. kwoty 14.500 zł tytułem odszkodowa-
nia za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę w drodze wypowiedzenia
oraz zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1.500 zł kosztów zastęp-
stwa procesowego. Ustalił, że powódka była pracownikiem strony pozwanej od dnia
9 października 1995 r. zatrudnionym na stanowisku kierownika Działu Zasobów
Ludzkich, odpowiadającemu działowi kadr. Uchwałą z dnia 17 lutego 1998 r. pracow-
nicy pozwanej Spółki, wśród których była także powódka, postanowili utworzyć zwią-
zek zawodowy pod nazwą "K.". Powódka była członkiem Komitetu Założycielskiego
tego Związku, który doprowadził do rejestracji Związku Zawodowego dnia 20 lutego
1998 r. przez Sąd Wojewódzki w Katowicach [...]. Tego samego dnia członkowie Za-
2
rządu pozwanej Spółki Bogdan K. i Stanisław Z. usiłowali wręczyć powódce wypo-
wiedzenie umowy o pracę, zawarte w piśmie z tej samej daty, które jako przyczyny
podjętej decyzji wskazywało: "brak inicjatywy, operatywności i doświadczenia wy-
maganych na zajmowanym stanowisku". Zamiar wypowiedzenia powódce umowy o
pracę był konsultowany w trybie art. 38 §1 KP z Zarządem Związku Zawodowego
Pracowników „W.” SA, do którego to Związku należała powódka. Zarząd zakładowej
organizacji związkowej nie zgłosił zastrzeżeń wobec zamierzonego wypowiedzenia.
Sąd Rejonowy zaznaczył, że przytoczone okoliczności faktyczne były w spra-
wie niesporne. Istotne kontrowersje wzbudzały natomiast dwie kwestie: powstanie
Związku Zawodowego "K." oraz prawidłowość i zgodność z rzeczywistością przyczyn
wskazanych dla uzasadnienia decyzji pracodawcy. Co do pierwszej kwestii Sąd Re-
jonowy uznał, że do powstania tego związku nie doszło. Zgodnie bowiem z art. 1 ust.
1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz.
234), związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, po-
wołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych.
Natomiast założyciele Komitetu Założycielskiego Związku Zawodowego "K." kierowali
się chęcią obrony swoich osobistych interesów. Poza tym Związek ten miał obejmo-
wać swoim zasięgiem jedynie swoich członków. Wreszcie, Związek ten został zało-
żony w celu uzyskania szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy przez członków
jego władz. W konsekwencji – zdaniem Sądu Rejonowego – pominięcie podstawo-
wych zasad działania związku zawodowego określonych ustawą sprawia, że związek
zawodowy nie powstaje. Co do drugiej kwestii Sąd ten stwierdził, że naruszenie
przez powódkę obowiązków pracowniczych miało miejsce i przejawiało się w tole-
rowaniu wypłacania wynagrodzenia osobom, które nie świadczyły pracy na rzecz
pozwanej Spółki, w niesprzeciwianiu się zwalnianiu pracowników z bardzo dużym
doświadczeniem zawodowym i zatrudnianiu pracowników nie spełniających wyma-
gań formalnych, w opiniowaniu decyzji personalnych niezgodnych z potrzebami
Spółki oraz niezgłaszaniu zastrzeżeń w wypadkach przeszeregowań pracowników,
dokonywanych w sposób niezgodny z przepisami wewnątrzzakładowymi. Tak więc
przyczyny wskazane w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę były rzeczy-
wiste, skoro zostały sformułowane jako nienależyte wykonywanie obowiązków.
Wbrew więc stanowisku powódki, pracodawca wypowiadając jej umowę o pracę, nie
naruszył art. 38 § 1 KP oraz art. 1 ust. 1 i 2 i art. 32 ustawy o związkach zawodo-
wych.
3
Sąd Okręgowy w Katowicach, po rozpoznaniu sprawy na skutek apelacji po-
wódki, wyrokiem z dnia 22 czerwca 1999 r. zmienił w ten sposób zaskarżony wyrok,
że zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 6.000 zł z odsetkami usta-
wowymi tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie stosunku
pracy, odrzucił apelację co do kwoty 500 zł i oddalił apelację w części dotyczącej
kwoty 8.500 zł.
Sąd Okręgowy przyjął, że powódka była członkiem Komitetu Założycielskiego
Związku Zawodowego "K." i wobec tego korzystała ze szczególnej ochrony przed
wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę, przewidzianej w art. 32 ust.1 i 2
ustawy o związkach zawodowych. Sąd Rejonowy, prezentując odmienny pogląd, na-
ruszył normy art. 181
KP oraz art. 1 ust. 1 i art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o związkach za-
wodowych. Zasada wolności zrzeszania się oznacza bowiem, że pracownicy – w tym
także powódka – mają prawo tworzyć odpowiednie organizacje związkowe w celu
reprezentacji i obrony swoich praw. Nie można przeto zgodzić się z tezą zaskarżo-
nego wyroku, że nie została zachowana zasada niezależności związków zawodo-
wych bądź też cel ich zakładania. Sąd drugiej instancji uznał również, że żądanie
zasądzenia odszkodowania nie było sprzeczne ze społeczno-gospodarczym prze-
znaczeniem prawa przysługującego powódce, wobec czego wyrok Sądu Rejonowe-
go został także wydany z naruszeniem art. 8 i art. 45 § 1 KP. Gdy zaś chodzi o
sprawę sposobu sformułowania przyczyny wypowiedzenia, to Sąd Okręgowy stwier-
dził że pismo o wypowiedzeniu umowy o pracę nie spełniało wymagania zawartego
w art. 30 § 4 KP. Przyczyna wypowiedzenia powinna bowiem „odpowiadać obiektyw-
nemu stanowi faktycznemu, co wymagało oznaczenia jej w sposób skonkretyzowa-
ny". Podanie jej zaś powódce w piśmie z dnia 20 lutego 1998 r. nastąpiło w sposób
ogólny, gdyż taki charakter ma informacja: "nienależyte wykonywanie obowiązków
pracowniczych, a w szczególności brak inicjatywy, operatywności i doświadczenia
wymaganego na zajmowanym stanowisku". Z przedstawionych względów Sąd Okrę-
gowy zmienił zaskarżony wyrok i zasądził na rzecz powódki odszkodowanie z tytułu
wypowiedzenia umowy o pracę z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o
pracę w wysokości 6.000 zł, stosownie do okresu zatrudnienia powódki w pozwanej
Spółce, oddalił apelację co do kwoty 8.500 zł z tego samego tytułu i odrzucił apelację
dotyczącą żądania zapłaty kwoty 500 zł , które zostało zgłoszone w postępowaniu
apelacyjnym.
Od powyższego wyroku złożyła kasację strona pozwana, opierając ją na za-
4
rzutach naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 382, art. 233 § 1, art. 224 § 1 i
art. 328 § 2 KPC, oraz na zarzutach naruszenia prawa materialnego, tj. art. 30 § 4,
art. 38, art. 8 i art. 45 KP, ponadto art. 32 ust.1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych. Zdaniem strony pozwanej, Sąd Okręgowy nie podał w uza-
sadnieniu wyroku, w jaki sposób i na podstawie jakich faktów i dowodów dokonał
ustaleń i ocenił materiał dowodowy, co stanowi naruszenie art. 328 § 2 KPC. Nie
rozważył również w sposób wszechstronny zebranego materiału, a to, co „uznał”, a
nie ustalił, było sprzeczne z rzeczywistym stanem faktycznym. Zarzut ten dotyczy
poglądu Sądu Okręgowego przyjmującego, że powódka była członkiem Związku Za-
wodowego „K.” i że organ tego Związku powinien być zawiadomiony o zamiarze wy-
powiedzenia powódce umowy o pracę. Ponadto Sąd Okręgowy pominął okoliczność
ustaloną przez Sąd pierwszej instancji, tę mianowicie, że w dniu 20 lutego 1998 r.,
przed południem, osoby stanowiące organ pozwanej spółki chciały wręczyć powódce
pismo o wypowiedzeniu jej umowy o pracę, ale powódka pisma nie przyjęła. Osoby
te zapoznały ją jednak z jego treścią, co jest równoznaczne ze złożeniem oświad-
czenia woli. Natomiast o powstaniu Związku Zawodowego „K.” powódka chciała
zawiadomić stronę pozwaną dopiero dnia 23 lutego 1998 r. Nierozważenie powyż-
szych okoliczności jest uchybieniem przepisom art. 224 i art. 233 § 1 KPC. Gdy cho-
dzi o naruszenie prawa materialnego, zwłaszcza art. 30 § 4 KP, to Sąd Okręgowy,
przyjmując, że przyczyny wypowiedzenia powódce umowy o pracę nie były konkret-
ne, pominął obszerny materiał dowodowy zebrany w postępowaniu pierwszoinstan-
cyjnym. Z materiału tego wynikało, że powódka, ze szkodą dla spółki, uczestniczyła
w dokonywaniu zwolnień doświadczonych i dobrych pracowników, wielokrotnie prze-
szeregowywała tych samych pracowników sprzecznie z obowiązującymi przepisami
o wynagrodzeniu, tolerowała wypłacanie wynagrodzenia osobie, która pracy nie
świadczyła. Fakty te uzasadniały więc wypowiedzenie jej umowy o pracę w rozu-
mieniu art. 45 KP, natomiast Sąd Okręgowy naruszył przepisy art. 32 ust. 1 i 3
ustawy o związkach zawodowych oraz art. 8 KP, przyjmując, że dopuszczalność wy-
powiedzenia powódce umowy o pracę zależała od zgody Związku Zawodowego „K.”,
chociaż powódka należała do Związku Zawodowego Pracowników „W.”, z którym
konsultacja odbyła się w sposób prawidłowy.
Przytaczając powyższe zarzuty strona pozwana wniosła o uchylenie zaskar-
żonego wyroku w części zasądzającej na rzecz powódki kwotę 6000 zł z tytułu odsz-
kodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę i o przekazanie
5
sprawy Sądowi Okręgowemu w Katowicach do ponownego rozpoznania wraz z rozs-
trzygnięciem o kosztach procesu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie mogła być uznana za zasadną. Podstawowym problemem w
sprawie było to, czy strona pozwana mogła wypowiedzieć powódce umowę o pracę z
pominięciem wymagań i ograniczeń przewidzianych w ustawie z dnia 23 maja 1991
r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). W tej kwestii strona poz-
wana nie kwestionowała w swojej kasacji przyjętego w sprawie ustalenia, zgodnie z
którym powódka była członkiem Komitetu Założycielskiego Związku Zawodowego
„K.”. Związek ten powstał na mocy uchwały pracowników o jego utworzeniu z dnia 17
lutego 1998 r., a został zarejestrowany w Sądzie Wojewódzkim w Katowicach w dniu
20 lutego 1998 r. [...]. Ustalenie to jest zatem wiążące dla Sądu Najwyższego.
Według art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych pracodawca nie może
bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej wypowiedzieć ani rozwiązać
stosunku pracy z pracownikiem będącym członkiem zarządu lub komisji rewizyjnej
zakładowej organizacji związkowej w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po
jego wygaśnięciu. Stosownie zaś do art. 32 ust. 3 tej ustawy, wymieniona ochrona
przysługuje także członkom komitetu założycielskiego przez okres 6 miesięcy od
dnia utworzenia komitetu założycielskiego. Z powyższego unormowania wynikają dla
sprawy dwie konsekwencje. Pierwsza z nich polega na tym, że szczególna ochrona
powódki, jako członka Komitetu Założycielskiego Związku Zawodowego „K.”, istniała
nie tylko przed wypowiedzeniem jej umowy o pracę, ale także przed rozwiązaniem
stosunku pracy. Druga zaś sprowadza się do tego, że jeżeli wypowiedzenie powódce
umowy o pracę było wcześniejsze niż dowiedzenie się pracodawcy o jej wyborze na
członka Komitetu Założycielskiego, to i tak stosunek pracy powódki podlegał szcze-
gólnej ochronie, wynikającej z niedopuszczalności rozwiązania z nią - bez zgody
Komitetu Założycielskiego - umowy o pracę w ciągu 6 miesięcy, poczynając od dnia
utworzenia owego Komitetu. Takie stanowisko wyraził w istocie rzeczy Sąd Okręgo-
wy, stwierdzając, że skoro powódka weszła w skład wskazanego organu Związku
Zawodowego „K.”, to powinna korzystać z ochrony określonej w art. 32 ust. 1 i 3
ustawy o związkach zawodowych. Nie wymaga bliższego uzasadnienia teza, że wy-
powiedzenie lub rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem będącym członkiem
6
zarządu lub komisji rewizyjnej albo też z członkiem komitetu założycielskiego
związku zawodowego działającego w zakładzie pracy, jak również z pracownikiem
pełniącym z wyboru funkcję w organach organizacji związkowych działających poza
zakładem pracy, bez uzyskania na to zgody organów wymienionych w art. 32 ustawy
o związkach zawodowych, jest równoznaczne z naruszeniem przepisów o wypowia-
daniu i rozwiązywaniu umów, które – gdy miało miejsce wypowiedzenie umowy o
pracę – daje pracownikowi roszczenia przewidziane w art. 45 § 1 KP, tj. o uznanie
tego wypowiedzenia za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy albo o odszkodo-
wanie. Dopuszczalna jest, oczywiście, ocena przez sąd pracy roszczenia zgłoszone-
go przez pracownika z punktu widzenia jego zgodności z normą zawartą w art. 8 KP.
W związku z tym nie można wykluczyć, że po rozważeniu wszystkich okoliczności
sprawy roszczenie pracownika w zgłoszonej przez niego postaci może być uznane
przez sąd pracy za sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa
lub z zasadami współżycia społecznego. Taka z kolei ocena może prowadzić do za-
sądzenia odszkodowania zamiast żądanego przez pracownika przywrócenia do
pracy lub w drastycznych sytuacjach nawet do nieprzyznania jakiegokolwiek świad-
czenia.
Sąd Okręgowy w związku z zarzutami apelacji dotyczącymi rażącego naru-
szenia przez powódkę obowiązków pracowniczych dokonał oceny wybranego przez
nią roszczenia, jakim było odszkodowanie, pod kątem jego zgodności z art. 8 KP i
słusznie uznał, że zasługiwało ono na uwzględnienie. Przede wszystkim pozwana
spółka nie rozwiązała z powódką umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 KP, co pozwala
przyjąć, że nie traktowała jej postępowania jako ciężkiego naruszenia podstawowych
obowiązków pracowniczych. Poza tym w świetle uregulowania zawartego w art. 32
ustawy o związkach zawodowych w związku z art. 45 KP nie może stać się regułą to,
że każde poważne naruszenie przez pracownika obowiązków będzie prowadzić do
oddalenia jego roszczeń na podstawie art. 8 KP.
Podsumowując przedstawione rozważania należy więc stwierdzić, że zarzut
podniesiony w kasacji, jakoby Sąd Okręgowy naruszył przepisy art. 32 ust. 1 i 3
ustawy o związkach zawodowych oraz art. 45 i art. 8 KP, jest niezasadny. Przeciw-
nie, wskazane argumenty dowodzą, że strona pozwana naruszyła przepisy o szcze-
gólnej ochronie pracowników pełniących funkcje w organach związku zawodowego,
a tym samym przepisy o wypowiadaniu umów o pracę. Konkluzja ta czyni zbędnym
rozważenie pozostałych zarzutów postawionych w kasacji, zarówno dotyczących na-
7
ruszenia innych przepisów prawa materialnego, jak i przepisów postępowania, gdyż
nie mają one związku z podstawą rozstrzygnięcia wynikającą z art. 32 ust. 1 i 2
ustawy o związkach zawodowych, wobec czego nie mogły też mieć wpływu na sta-
nowisko Sądu Najwyższego.
Z tych względów z mocy art. 39212
KPC Sąd Najwyższy orzekł o oddaleniu
kasacji.
========================================