Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 maja 2000 r.
I PKN 642/99
Zawinione (z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa) niewykonanie
przez pracownika zgodnego z prawem polecenia poddania się kontrolnym ba-
daniom lekarskim, jako naruszające obowiązek wykonania polecenia dotyczą-
cego pracy (art. 100 i art. 211 pkt 5 KP), może stanowić podstawę niezwłoczne-
go rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 KP.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Katarzyna Gonera, Józef Iwulski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2000 r. sprawy z powództwa
Waldemara U. przeciwko Zakładowi Infrastruktury Kolejowej w Ł., Sekcji Inżynierii
Ruchu w P.T. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 2 lipca 1999 r.
[...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Piotrkowie Trybunalskim z dnia 26 lutego 1999 r. [...] i przekazał sprawę temu Sądo-
wi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowa-
nia kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 26 lute-
go 1999 r. oddalił powództwo Waldemara U. o przywrócenie do pracy w pozwanym
Zakładzie Infrastruktury Kolejowej w Ł., Sekcji Inżynierii Ruchu w P.T.
Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny:
Powód pracuje w PKP od 1989 r., ostatnio w pozwanym Zakładzie na stano-
wisku zwrotniczego. Pracodawca pismem z 23 listopada 1998 r. rozwiązał z nim
umowę o pracę bez wypowiedzenia z powodu nieobecności w pracy w okresie od 16
października 1998 r. do 3 listopada 1998 r. oraz z powodu niewykonania badań kon-
2
trolnych. Przed rozwiązaniem umowy pracodawca przeprowadził konsultację ze
związkami zawodowymi działającymi w PKP. Sąd uznał pierwszy zarzut za nieudo-
wodniony „w sposób dostateczny”. W ocenie Sądu brak było jednoznacznych prze-
słanek do ustalenia, iż powód nie uzyskał zgody na wykorzystanie drugiej części
urlopu wypoczynkowego od 16 października 1998 r. W pozwanym Zakładzie istniał
zwyczaj ustnego udzielania urlopu wypoczynkowego i niewydawania kart urlopo-
wych. Powód przeprowadził badania okresowe w lutym 1998 r., termin następnych
badań wyznaczono mu na luty 2000 r. W toku postępowania karnego toczącego się
przed Sądem Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim powód został skierowany na
badania psychiatryczne i przebywał na obserwacji w szpitalu w B., na oddziale psy-
chiatrycznym od 21 do 28 września 1998 r. Gdy 15 października 1998 r. stawił się do
pracy otrzymał skierowanie na badania kontrolne psychiatryczne. Początkowo od-
mawiał przyjęcia skierowania, zachowywał się arogancko, lecz ostatecznie je odebrał
oświadczając, że badań nie wykona. Decyzję o skierowaniu powoda na badania
podjął 12 października kierownik sekcji Ryszard K. Powód stawił się ponownie w
pracy 2 listopada, bez wyników badań. Odmówił pobrania w przychodni lekarskiej
skierowania na badania psychiatryczne i nie przystąpił do pracy. Do pracy przyszedł
4 listopada, a następnego dnia został przesłuchany w obecności inspektora bhp jako
obwiniony w sprawie odmowy wykonania badań i lekceważącego zachowania w sto-
sunku do przełożonych. Od tego dnia powód został odsunięty od wykonywania czyn-
ności zwrotniczego i miał stawiać się do pracy w biurze sekcji. Przychodził do pracy,
lecz odmawiał wykonywania poleceń przełożonych i bez ich zgody opuszczał miejsce
pracy. Stanowisko zwrotniczego jest stanowiskiem bezpośrednio związanym z ru-
chem pociągów. Każdy pracownik ma obowiązek wykonać polecenie przełożonego
przeprowadzenia badań kontrolnych, niezależnie od wykonywania badań okreso-
wych.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z
dnia 2 lipca 1999 r. oddalił apelację powoda od omówionego wyroku. Sąd drugiej
instancji podzielił dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę zachowania powoda jako
naruszającego podstawowe obowiązki pracownicze. Powołał się przy tym na § 7 pkt
5 i § 8 instrukcji o służbowych badaniach lekarskich, profilaktycznej opiece zdrowot-
nej i orzekaniu o zdolności do pracy pracowników PKP, zatwierdzonej do użytku
służbowego zarządzeniem nr 106 Zarządu PKP z dnia 25 listopada 1996 r. Zgodnie
z § 7 instrukcji w przypadku podejrzenia utraty przez pracownika zdolności do wyko-
3
nywania dotychczasowej pracy, przeprowadza się badania kontrolne. Skierowanie na
badania kontrolne może być wystawione przez zakład pracy z własnej inicjatywy. Są
one przeprowadzane poza terminami wynikającymi z częstotliwości badań okreso-
wych i mogą polegać na specjalistycznych badaniach konsultacyjnych (§ 8). Stano-
wisko zwrotniczego jest, zgodnie z wykazem stanowiącym załącznik nr 1 do instrukcji
(pozycja 63 wykazu), stanowiskiem bezpośrednio związanym z ruchem pojazdów.
Skierowanie powoda na badania psychiatryczne przez Wydział Karny Sądu Rejono-
wego w Piotrkowie Trybunalskim uzasadniało podejrzenie, że powód nie jest osobą
właściwą do kierowania ruchem pojazdów ze względu na powszechne bezpieczeń-
stwo. Powód nie wykonał polecenia przeprowadzenia badań. Na mocy § 26 instrukcji
pozwany odsunął od pracy pracownika uchylającego się od badania służbowego.
Powód odmawiał wykonywania poleceń dotyczących pracy w biurze sekcji. Swoim
zachowaniem uniemożliwił wyjaśnienie wątpliwości co do jego zdrowia. W ocenie
Sądu drugiej instancji, Waldemar U. nie wykonując badań naruszył podstawowe
obowiązki pracownicze, ponieważ swoim zachowaniem zdezorganizował pracę na
stanowisku zwrotniczego, „jak również spowodował konieczność ustalania odpo-
wiednich zastępstw w Biurze Sekcji”. Strona pozwana dopełniła wymagań określo-
nych w art. 52 § 3 KP przeprowadzając konsultację ze związkami zawodowymi.
Powód wniósł kasację od tego wyroku podnosząc zarzut naruszenia art. 56 §
1 KP „przez oddalenie apelacji od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunals-
kim z dnia 26 lutego 1999 r. [...] oddalającego pozew o przywrócenie do pracy, w
sytuacji, gdy zarzuty będące podstawą rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52
KP były nieprawdziwe” oraz art. 38 §1 i art. 232
KP „poprzez nieuwzględnienie braku
powiadomienia przez zakład pracy reprezentującej powoda organizacji związkowej”.
Jako podstawę kasacji wskazano też „rażące uchybienia procesowe, które nie po-
zwoliły na wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności faktycznych i mogły mieć
wpływ na wynik sprawy przez: -przekroczenie zakresu swobodnej oceny dowodów
określonej w art. 233 §1 KPC – obrazy przepisu art. 4771
§ 11
przez oddalenie po-
wództwa mimo nie wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy”. Kasacja zawiera
wniosek o uchylenie wyroków Sądów obu instancji i o przekazanie sprawy Sądowi
Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim do ponownego rozpoznania i rozstrzygnię-
cia o kosztach postępowania, ewentualnie o orzeczenie co do istoty sprawy przez
przywrócenie powoda do pracy i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu ka-
sacji podniesiono, że Sąd błędnie przyjął, iż powód odmówił przeprowadzenia badań,
4
podczas gdy był on na badaniach u psychiatry 4 listopada 1998 r. Lekarz odmówił
przeprowadzenia badań. Nie został on przesłuchany. Związki zawodowe ani praco-
dawca nie powiadomili powoda o zgodzie na rozwiązanie umowy o pracę.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Pozwany pracodawca rozwiązał umowę o pracę z powodem bez wypowie-
dzenia, na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 KP, podając jako przyczynę nieobecność w
pracy w dniach od 16 października do 3 listopada 1998 r. oraz niewykonanie badań
kontrolnych („zgodnie z § 7 ust. 5 Instrukcji S-1”). Takie określenie przyczyn nie-
zwłocznego rozwiązania umowy o pracę wyznacza zakres ustaleń i ocen sądu co do
możliwości przypisania powodowi ciężkiego naruszenia przez niego podstawowych
obowiązków pracowniczych. Sądy obu instancji nie znalazły podstaw do ustalenia, że
nieobecność powoda w pracy we wskazanych dniach była nieusprawiedliwiona, a co
za tym idzie, by ta powołana przez pracodawcę okoliczność mogła stanowić podsta-
wę niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę. Pozostawało zatem do rozważenia,
czy pracodawca udowodnił, że powód przez niewykonanie badań kontrolnych dopu-
ścił się ciężkiego naruszenia podstawowego obowiązku pracowniczego. Stawiany
powodowi zarzut może być rozumiany jako zawinione niewykonanie polecenia pra-
codawcy dotyczącego pracy (art. 100 § 1 KP), a także jako zawinione niewykonanie
obowiązku poddawania się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleco-
nym badaniom lekarskim, wynikającego z art. 211 pkt 5 KP. Przekonujące są wywo-
dy Sądu Okręgowego co do zasadności wydania powodowi polecenia wykonania
badań kontrolnych. Dla przypisania powodowi ciężkiego naruszenia obowiązku wy-
konania polecenia pracodawcy i poddania się badaniom nie jest jednak wystarczają-
ce ustalenie, że 2 listopada stawił się on do pracy bez wyników badań. W aktach
znajduje się dokument [...], z którego wynika, że powód zgłosił się 4 listopada do le-
karza psychiatry specjalistycznej przychodni kolejowej. Badanie zostało odłożone do
czasu otrzymania przez lekarza dokumentacji ze szpitala i opinii z zakładu pracy.
Sąd Okręgowy nie odniósł się do tego dokumentu, ani nie przeprowadził żadnego
postępowania dowodowego na okoliczność dalszego procedowania lekarza i postę-
powania powoda w tej sprawie, chociaż z protokołu rozprawy apelacyjnej wynika, że
rozpoczął wyjaśnianie tej kwestii odbierając od powoda oświadczenie co do niektó-
5
rych jej aspektów. Powód nie został jednak przesłuchany (nie był też przesłuchany
przez Sąd pierwszej instancji). W tej sytuacji przypisanie powodowi ciężkiego naru-
szenia jego podstawowych obowiązków polegającego na niewykonaniu badań kon-
trolnych zostało dokonane z naruszeniem art. 233 §1 KPC. Ta podstawa kasacji oka-
zała się uzasadniona.
Niezasadne są natomiast pozostałe zarzuty stanowiące podstawy kasacji.
Przepis art. 56 § 1 KP nie został naruszony, gdyż Sąd Okręgowy nie odmówił
uwzględnienia wymienionego w nim roszczenia, mimo ustalenia, że z powodem roz-
wiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązy-
waniu umów o pracę w tym trybie. Zapadł wyrok oddalający apelację, ponieważ Sąd
nie ustalił naruszenia przepisów, a zatem nie stwierdził podstaw do stosowania art.
56 §1 KP. Przepis art. 38 §1 KP jako dotyczący rozwiązania umowy o pracę za wy-
powiedzeniem nie miał zastosowania w tej sprawie. Zarzut naruszenia art. 232
KP
jest niezrozumiały. Nie twierdzi się bowiem w kasacji, by pracodawca zasięgał opinii
organizacji nie reprezentującej powoda, a Sąd takie działanie zaaprobował. Nie są
też zrozumiałe stwierdzenia o braku zgody na rozwiązanie umowy o pracę z powo-
dem. Nie wiadomo z czego wynikać miałby obowiązek pracodawcy uzyskania takiej
zgody. Art. 4771
§ 11
KPC również nie miał zastosowania w rozpoznawanej sprawie
o przywrócenie do pracy. Przepis ten stosuje się tylko w sprawach o ustalenie istnie-
nia stosunku pracy, co wynika wprost z jego brzmienia.
Zważywszy powyższe, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok na podstawie
art. 39313
§ 1 KPC.
========================================