Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 maja 2000 r.
I PKN 674/99
Postanowienia nieopartego na ustawie zbiorowego porozumienia prawa
pracy stanowią dla pracowników źródło zobowiązań pracodawcy będącego
stroną tego porozumienia, które jako korzystniejsze niż przepisy prawa pracy
zostają objęte treścią indywidualnych stosunków pracy.
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2000 r. sprawy z powództwa
Gerharda G. przeciwko Polskim Kolejom Państwowym - Zakładowi Taboru w K. o
rekompensatę, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 15 czerwca 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d ni e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 15 czerwca 1999 r. oddalił apelację strony pozwanej Polskich Kolei Pań-
stwowych-Zakładu Taboru w K. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Katowi-
cach z dnia 28 stycznia 1999 r. [...], zasądzającego na rzecz powoda Gerharda G.
rekompensatę pieniężną w wysokości 6 miesięcznego wynagrodzenia, przysługującą
mu w związku z wcześniejszym przejściem na emeryturę. W sprawie tej ustalono, że
pozwany pracodawca rozwiązał stosunek pracy z powodem z przyczyn określonych
w ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy, jak również w
związku ze spełnieniem przez powoda warunków uprawniających go do nabycia
prawa do wcześniejszej emerytury określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla
pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Na tle ta-
2
kich ustaleń Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że do po-
woda miały zastosowanie postanowienia pkt 4 ust. 1 i pkt 5 Paktu Gwarancji Pra-
cowniczych, zawartego w dniu 23 grudnia 1996 r. pomiędzy Ogólnokrajowymi Orga-
nizacjami Związkowymi działającymi w Przedsiębiorstwie PKP a Zarządem PKP,
przyznające wszystkim zwalnianym z pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy pra-
cownikom, którzy uzyskali prawo do świadczeń emerytalnych lub rentowych, prawo
do rekompensaty pieniężnej w wysokości 6 miesięcznego wynagrodzenia. Pakt ten
wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1997 r., a zatem obejmował powoda zwolnionego
z pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy z dniem 31 stycznia 1999 r. Późniejsze
jednostronne zarządzenie Prezesa Zarządu PKP o zmianie daty obowiązywania tego
Paktu było nieskuteczne wobec dwustronnego umownego charakteru tego aktu
prawa zakładowego. Sąd drugiej instancji wskazał, że Pakt ten miał charakter ogól-
nozakładowy i określał powinności związane z restrukturyzacją Przedsiębiorstwa
PKP jako całości, a nie tylko poszczególnych jego części składowych poddanych
ekonomicznym procesom dostosowawczym.
W kasacji strona pozwana podniosła zarzut naruszenia przepisów prawa ma-
terialnego przez błędną wykładnię pkt 4 ust. 1 i 5 Paktu Gwarancji Pracowniczych z
dnia 23 grudnia 1996 r. i przyjęcie, że miał on charakter ogólnozakładowy, podczas
gdy dotyczył jednostek organizacyjnych PKP, w których był już wdrożony II etap pro-
cesu restrukturyzacji, a do takich pozwany Zakład Taboru w K. mógł być zaliczony
dopiero z chwilą jego utworzenia w dniu 1 lipca 1997 r. Zasady wypłaty świadczeń
objętych postanowieniami Paktu zostały skonkretyzowane dopiero porozumieniem z
dnia 19 maja 1997 r., które weszło w życie z dniem 1 lipca 1997 r., a ponadto wolą
stron Paktu Gwarancji Pracowniczych było jego połączenie z wdrażanym z dniem 1
kwietnia 1997 r. II etapem restrukturyzacji Przedsiębiorstwa PKP.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest nieuzasadniona. Wątpliwości budzi już zaliczenie postanowień
Paktu Gwarancji Pracowniczych do przepisów prawa materialnego rozumianych jako
źródła prawa pracy. Zgodnie z art. 9 ust. 1 KP, do materialnych przepisów prawa
pracy zalicza się wyłącznie przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i ak-
tów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a
także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie poro-
3
zumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron
stosunku pracy. W takim kodeksowym katalogu źródeł materialnego prawa pracy nie
mieści się Pakt Gwarancji Pracowniczych, w którym jego strony nie powołały się na
umocowanie ustawowe do jego wydania. Moc obowiązująca postanowień tego zbio-
rowego porozumienia prawa pracy nie wynika zatem z materialnoprawnego waloru
normatywnego tego Paktu, który nie jest porozumieniem zbiorowym prawa pracy
opartym na ustawie, ale stanowi źródło zobowiązań całego przedsiębiorstwa PKP w
stosunku do pracowników zatrudnionych w tym przedsiębiorstwie, które jako posta-
nowienia korzystniejsze niż przepisy prawa pracy zostały objęte treścią indywidual-
nych stosunków pracy wszystkich pracowników PKP (a contrario z art. 18 § 2 KP).
Rację miał Sąd drugiej instancji, który wskazał na ogólnozakładowy charakter tego
zbiorowego porozumienia prawa pracy, które uznając konieczność przeprowadzenia
II etapu restrukturyzacji, expressis verbis odnosiło się do wszystkich pracowników
PKP, a nie tylko do pracowników składowych jednostek organizacyjnych PKP, w któ-
rych wprowadzono ten etap restrukturyzacji. Przedsiębiorstwo PKP uznało w posta-
nowieniu zawartym w pkt 5 omawianego Paktu Gwarancji Pracowniczych, że rozwią-
zanie stosunków pracy z pracownikami, którzy uzyskali prawo do świadczeń emery-
talnych lub rentowych, będzie traktowane jak ustanie stosunku pracy z przyczyn le-
żących po stronie pracodawcy. Konsekwentnie do takich pracowników odnosiła się
uzgodniona i włączona do treści indywidualnych stosunków pracy gwarancja prawa
do otrzymania rekompensaty pieniężnej w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia
w przypadku rozwiązania umowy o pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy (pkt 4
ust. 1 zdanie pierwsze Paktu). Jest przy tym oczywiste, że do pracowników, którzy
uzyskali prawo do świadczeń emerytalnych lub rentowych, a których - w celu utrzy-
mania miejsc pracy dla pracowników w wieku produkcyjnym - zwalniano z pracy „z
przyczyn leżących po stronie pracodawcy”, nie mogły być kierowane przynajmniej
trzy oferty pracy w trybie określonym w pkt 3 tego porozumienia.
Nie może zatem podlegać kwestii, że jednoznaczne i kategoryczne zobowią-
zanie się pracodawcy do wypłaty uzgodnionej w zbiorowym porozumieniu prawa
pracy dodatkowej rekompensaty, jakie przeniknęło do treści indywidualnych stosun-
ków pracy, a które zostało uzależnione wyłącznie od rozwiązania stosunku pracy z
przyczyn leżących po stronie pracodawcy (pkt 4 ust. 1 i pkt 5 Paktu Gwarancji Pra-
cowniczych) przysługiwało bez żadnych dalszych warunków, których zresztą zawarte
porozumienie zbiorowe nie określiło. Sama polemika skarżącego co do terminów
4
wdrażania określonych etapów restrukturyzacji Przedsiębiorstwa PKP wymyka się
spod kontroli kasacyjnej Sądu Najwyższego, który jest związany granicami kasacji i
w braku zarzutów naruszenia jakichkolwiek przepisów prawa procesowego nie może
weryfikować twierdzeń faktycznych strony skarżącej, odmiennych od przyjętych
przez Sąd drugiej instancji za podstawę wyrokowania (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 21 marca 1997 r., I PKN 58/97, OSNAPiUS 1997 nr 22, poz. 436).
Mając powyższe na uwadze kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art.
39312
KPC.
Notka
Należy zwrócić uwagę, że w niepublikowanej dotychczas uchwale składu siedmiu
sędziów z dnia 23 maja 2001 r., III ZP 25/01 (teza - patrz OSNAPiUS 2001 r. nr 3-
okładka) Sąd Najwyższy uznał, że Pakt Gwarancji Pracowniczych zawarty w dniu 23
grudnia 1996 r. pomiędzy ogólnopolskimi organizacjami związkowymi działającymi w PKP a
zarządem PKP w sprawie warunków realizacji II etapu restrukturyzacji przedsiębiorstwa PKP
jest źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 KP.
========================================