Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 czerwca 2000 r.
I PKN 686/99
Nie narusza art. 30 § 4 KP wskazanie przez pracodawcę w oświadczeniu
woli o wypowiedzeniu umowy o pracę błędnej podstawy prawnej odnoszącej
się do przyczyny opisowo powołanej, rzeczywistej, konkretnej i uzasadniającej
wypowiedzenie, o której pracownik wiedział.
Przewodniczący SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 2000 r. sprawy z powódz-
twa Grażyny P. przeciwko Przedsiębiorstwu Spedycji Międzynarodowej C.H. w W. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 29 czerwca 1999 r. [...]
1. o d d a l i ł kasację;
2. nie obciążył powódki kosztami postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 29 czerwca 1999 r. [...] oddalił apelację Grażyny Prus od wyroku Sądu Rejono-
wego-Sądu Pracy w Chełmie z dnia 28 grudnia 1998 r. [...], oddalającego powództwo
apelującej o przywrócenie do pracy w Przedsiębiorstwie Spedycji Międzynarodowej
C.H. w W.
Sąd ustalił, że powódka była zatrudniona u strony pozwanej na stanowisku
referenta do spraw spedycji - od 1 lutego 1994 r. na podstawie czterech kolejnych
umów terminowych, a od 1 lutego 1995 r. na czas nieokreślony. Z dniem 1 września
1995 r. powierzono jej obowiązki dysponenta. W Oddziale w D., gdzie pracowała na
przejściu drogowym, zatrudnionych było 11 pracowników, w tym 7 z uprawnieniami
agenta celnego. Pracowali oni w ruchu ciągłym w systemie zmianowym – trzy osoby
na zmianie dziennej i dwie na zmianie nocnej. Praca zorganizowana była tak, by na
2
zmianie dziennej było co najmniej dwóch, zaś na zmianie nocnej co najmniej jeden
pracownik z uprawnieniami agenta celnego. Od maja 1998 r. Grażyna P. została
przeniesiona do Oddziału w C., gdzie stale mieszkała. W C. na stanowisku dyspo-
nenta, w systemie zmianowym, zatrudnione były trzy osoby. Powódka często choro-
wała. W latach 1994 – 1997 była nieobecna w pracy przez kolejno: 34, 18, 45 i 72 dni
w roku. W roku 1998 korzystała ze zwolnień lekarskich w łącznym wymiarze 206 dni.
Nieobecność Grażyny P. dezorganizowała pracę na przejściach drogowych najpierw
w D., a potem w C. Powodowała konieczność zastępstw, co wiązało się z obciąże-
niem dodatkowymi obowiązkami pozostałych pracowników. Przełożeni zwracali po-
wódce uwagę na konsekwencje jej częstej absencji chorobowej. W dniu 29 lipca
1998 r. strona pozwana wypowiedziała Grażynie P. umowę o pracę, określając jako
przyczynę rozwiązania stosunku pracy „niską przydatność do wykonywania zadań na
zajmowanym stanowisku” i powołując art. 100 § 1 KP. Zamiar wypowiedzenia po-
wódce stosunku pracy pracodawca skonsultował z zakładową organizacją Związku
Zawodowego Pracowników PSM C.H., którego była członkiem.
W ocenie Sądu, wypowiedzenie było uzasadnione i zgodne z przepisami. Jak-
kolwiek jego przyczyna została sformułowana przez pracodawcę bardzo ogólnie i
nieudolnie, powódka wiedziała, że owa niska przydatność do wykonywania pracy na
zajmowanym stanowisku wiązała się nie z jej „ złą” pracą (należała bowiem, w opinii
przełożonych, do pracowników wyróżniających się, skutecznych i wydajnych), lecz z
częstą nieobecnością w pracy. Choć pracodawca błędnie powołał podstawę prawną
przyczyny wypowiedzenia, przyczyna ta - opisana w piśmie wypowiadającym stosu-
nek pracy - była rzeczywista, konkretna i strony, a zwłaszcza powódka, ją znały. W
piśmie skierowanym do zakładowej organizacji związkowej strona pozwana wskazała
dezorganizację pracy, wynikającą z częstej absencji chorobowej Grażyny P., jako
jedną z przyczyn uzasadniających wypowiedzenie. Wiedzy na temat rzeczywistej
przyczyny rozwiązania stosunku pracy powódka dała wyraz już w pozwie, a potem
zeznając na rozprawie przed Sądem pierwszej instancji w trybie art. 299 KPC. Nie-
udolne sformułowanie przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę w żadnym razie nie
utrudniało sytuacji powódki w procesie. Sąd stwierdził poza tym, że art. 30 § 4 KP nie
wymaga podania podstawy prawnej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę, lecz
jedynie podania przyczyny dokonania tej czynności.
Grażyna P. zaskarżyła powyższy wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę
naruszenie prawa materialnego, a to art. 30 § 4 KP w związku z art. 100 § 1 KP „po-
3
przez przyjęcie, że absencja chorobowa pracownika jest równoznaczna z nie wywią-
zywaniem się w sposób sumienny i staranny z obowiązków pracowniczych i nie wy-
konywaniem przez powódkę poleceń przełożonych dotyczących stosunku pracy”,
wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej ins-
tancji do ponownego rozpoznania, „ przy uwzględnieniu kosztów postępowania ka-
sacyjnego wg norm przepisanych”. W uzasadnieniu skargi pełnomocnik powódki
wywodził, że treść art. 100 § 1 KP powołanego przez pracodawcę w oświadczeniu
woli o wypowiedzeniu umowy o pracę nie odzwierciedla rzeczywistego powodu roz-
wiązania umowy o pracę z Grażyną P. Skarżąca miała odpowiednie przygotowanie
do pracy na zajmowanym stanowisku. Była pracownikiem dobrym, sumiennym, zdy-
scyplinowanym, sympatycznym, sprawnie dokonywała odpraw celnych i nie zdarzyło
się, by odmówiła wykonania polecenia przełożonych. „Podstawa prawna podana
przez pozwanego w wypowiedzeniu umowy o pracę nie jest więc rzeczywista”. Sąd „
bezzasadnie przyjął, że zadeklarowana przez pozwanego podstawa prawna obej-
muje stan faktyczny wypowiedzenia umowy o pracę”. Skarżąca podniosła nadto, że z
powodu częstej nieobecności w pracy otrzymywała niższe, niż inni pracownicy,
premie i podwyżki wynagrodzenia. Sąd nie wziął pod uwagę, a powinien był to uczy-
nić, że „ nie można dobrego pracownika systematycznie karać i napiętnować tylko z
tego powodu, że występują przejściowe kłopoty zdrowotne”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest szczególnym środkiem zaskarżenia, o ograniczonym zakresie
podmiotowym, przedmiotowym i czasowym. Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w jej
granicach, z urzędu biorąc pod rozwagę jedynie nieważność postępowania ( art.
39311
KPC). Grażyna P. wskazała jako podstawę skargi kasacyjnej tylko naruszenie
przez Sąd prawa materialnego. Nie zakwestionowała natomiast faktycznej podstawy
rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku. Tym samym podstawę tę trzeba
uznać za niewadliwą. Jest nią związany także Sąd Najwyższy. Kontrolę kasacyjną
zaskarżonego wyroku należało w tej sytuacji ograniczyć do badania czy Sąd drugiej
instancji właściwie ocenił i zakwalifikował prawnie prawidłowo ustalony stan faktycz-
ny. Zgodnie z art. 30 § 4 KP w oświadczeniu woli o wypowiedzeniu umowy o pracę
pracodawca powinien wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie. Sposób
wskazania tej przyczyny nie został przez ustawodawcę określony. Znaczy to, że nie
4
ma jednolitego, powszechnego wzorca prawidłowego wskazania pracownikowi przy-
czyny wypowiedzenia stosunku pracy. Znaczy zarazem, że ocena czy przyczyna wy-
powiedzenia została wskazana pracownikowi właściwie, tj. w sposób przewidziany w
art. 30 § 4 KP, będzie wymagała rozważenia wszelkich okoliczności każdego kon-
kretnego przypadku.
Celem zobowiązania pracodawcy do podania pracownikowi do wiadomości
przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę jest umożliwienie mu
obrony przed merytorycznie nieuzasadnionym rozwiązaniem stosunku pracy. Należy
zatem przyjąć, że prawidłowość wskazania przyczyny powinna być oceniana z
uwzględnieniem tej właśnie funkcji regulacji zawartej w art. 30 § 4 KP. Decydującym
kryterium w ocenie zadośćuczynienia wymogowi formalnemu wypowiedzenia przewi-
dzianemu w art. 30 § 4 KP jest to, czy sformułowanie przyczyny, niezależnie od
stopnia jego ogólności (czy szczegółowości), czyni tę przyczynę dla pracownika wia-
domą. Wiedza ta może mieć wszakże źródło także poza treścią pisma zawierającego
oświadczenie woli pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę i wynikać np. z zaj-
mowanego stanowiska, sprawowanej funkcji albo zdarzeń poprzedzających dokona-
nie czynności rozwiązującej stosunek pracy. Wbrew odmiennemu twierdzeniu skar-
żącej, Sąd nie przyjął, że absencja chorobowa pracownika jest równoznaczna z
uchybieniem obowiązkowi sumiennego i starannego wykonywania pracy oraz pole-
ceń dotyczących pracy. Sugestia ta jest rezultatem uproszczonego ( lub „ przewrot-
nego” na potrzeby procesu) rozumowania, że skoro obok sformułowania „ niska
przydatność do wykonywania zadań na zajmowanym stanowisku” powołany został
art. 100 § 1 KP, który zobowiązuje pracownika do sumiennego i starannego wykony-
wania pracy oraz stosowania się do nie pozostających w sprzeczności z przepisami
prawa lub umową o pracę poleceń przełożonych dotyczących pracy, to niska przy-
datność powódki do wykonywania zadań na zajmowanym stanowisku wynika z naru-
szania przez nią obowiązków sumiennego i starannego wykonywania pracy. Rozu-
mowanie to, oceniając je w płaszczyźnie wnioskowania logicznego, nie może być
poprawne, albowiem między opisowym określeniem przyczyny uzasadniającej wy-
powiedzenie umowy o pracę i powołaniem jako takiej przyczyny art. 100 § 1 KP nie
został pomieszczony żaden łącznik logiczny. Nie wiadomo więc, czy między zwrota-
mi użytymi na wskazanie przyczyny wypowiedzenia, różną techniką języka prawni-
czego, w ogóle zachodzi związek logiczny, a jeżeli nawet tak - to jaki. Być może ża-
den, a wówczas należałoby przyjąć, że pracodawca wskazał dwie niezależne od sie-
5
bie, samodzielne przyczyny uzasadniające wypowiedzenie, z których tylko jedna jest
rzeczywista (niska przydatność do pracy na zajmowanym stanowisku z powodu
częstej absencji chorobowej), a druga nieprawdziwa (niska przydatność do pracy na
zajmowanym stanowisku z powodu niesumiennego i niestarannego wykonywania
pracy oraz niestosowanie się do poleceń dotyczących pracy), co dla rozstrzygnięcia
rozpoznawanej sprawy nie miałoby znaczenia. Także wykładnia tylko gramatyczna
rozważanej części oświadczenia woli strony pozwanej nie może doprowadzić do re-
zultatów pewnych, gdyż powołanie art. 100 § 1 KP po opisie przyczyny uzasadniają-
cej wypowiedzenie nie zostało poprzedzone żadnym znakiem interpunkcyjnym lub
zwrotem pozwalającym na ustalenie relacji znaczeniowej porównywanych wyrażeń.
Poza wszystkim, wskazanie przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę stanowi ele-
ment treści oświadczenia woli pracodawcy. Zaś, zgodnie z art. 65 § 1 KC w związku
z art. 300 KP, „oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze
względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego
oraz ustalone zwyczaje”. Oświadczenia woli – w całości lub części - nie da się zatem
prawidłowo wyłożyć w izolacji od okoliczności, w których zostało złożone.
O „ niskiej przydatności do wykonywania zadań na zajmowanym stanowisku”
mogą decydować różne przyczyny dotyczące pracownika, zależne i niezależne od
niego, zawinione i niezawinione przez niego. Sąd ustalił, że w przypadku skarżącej
przyczyną niskiej przydatności do wykonywania zadań na zajmowanym stanowisku
była częsta jej nieobecność w pracy spowodowana chorobą i wynikające stąd pertur-
bacje organizacyjne dla pracodawcy oraz pozostałych pracowników. Sąd ustalił
nadto, a skarżąca nie podważyła skutecznie tego ustalenia, że znała rzeczywistą
przyczynę wypowiedzenia i wiedziała, że zwrot „ niska przydatność do wykonywania
zadań na zajmowanym stanowisku ” powinna wiązać z jej częstą absencją chorobo-
wą dezorganizującą pracę na przejściach granicznych zarówno w D., jak też w C.
Wiedziała, że art. 100 § 1 KP nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowie-
dzenie umowy o pracę, albowiem bardzo pozytywna opinia przełożonych o jej kwali-
fikacjach zawodowych i wykonywaniu obowiązków wykluczała postawienie zarzutu
naruszenia obowiązków pracowniczych, o których stanowi ten przepis. Jest rzeczą
znamienną, że w skardze kasacyjnej Grażyna P. nie kwestionuje konkretności, praw-
dziwości i realności ustalonej przez Sąd przyczyny wypowiedzenia jej umowy o
pracę, lecz „rzeczywistość podstawy prawnej” tejże przyczyny. Podanie w piśmie wy-
powiadającym powódce umowę o pracę, obok opisania przyczyny rozwiązania sto-
6
sunku pracy, także przepisu, który przyczynę tę mógłby wprawdzie obejmować, ale w
konkretnym przypadku jej nie dotyczył, o czym wiedzą zarówno strony jak i repre-
zentująca pracownika zakładowa organizacja związkowa, należy potraktować jako
błędną kwalifikację prawną rzeczywistej przyczyny wypowiedzenia. Powołanie przez
pracodawcę w oświadczeniu woli o wypowiedzeniu umowy o pracę błędnej podstawy
prawnej opisowo wskazanej rzeczywistej, konkretnej i uzasadniającej wypowiedzenie
przyczyny rozwiązania stosunku pracy, o której pracownik wiedział, nie narusza art.
30 § 4 KP.
Kierując się powyższymi motywami Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC, orzekł jak w sentencji.
========================================