Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 30 czerwca 2000 r.
II UKN 618/99
1. Agent ubezpieczeniowy podlega ubezpieczeniu społecznemu jako
osoba prowadząca działalność gospodarczą.
2. Rolnik podlega rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu w razie zbiegu
tego ubezpieczenia z innym tytułem ubezpieczenia społecznego pod warun-
kiem wcześniejszego, co najmniej rocznego i nieprzerwanego jego trwania w
pełnym zakresie.
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kuźniar, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2000 r. sprawy z wniosku
Mariusza K. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi
Regionalnemu w K. o objęcie ubezpieczeniem, na skutek kasacji wnioskodawcy od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 lipca 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 21 lipca 1999 r. oddalił apelację ubezpieczonego Mariusza K. od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 28 stycznia
1999 r. [...], oddalającego odwołanie od decyzji KRUS, stwierdzającej ustanie jego
rolniczego ubezpieczenia społecznego od 1 września 1997 r. w pełnym zakresie. W
sprawie tej ustalono, że Mariusz K., który od 5 lutego 1992 r. jest właścicielem gos-
podarstwa rolnego, od tej daty do dnia 31 sierpnia 1997 r. podlegał pracowniczemu
ubezpieczeniu społecznemu. Od 1 września 1997 r. prowadzi działalność gospodar-
czą. Na tym tle Sądy meriti uznały, że nie spełniał on warunku z art. 5a ustawy z dnia
20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z
1998 r Nr 7, poz. 25 ze zm.), do objęcia go rolniczym ubezpieczeniem społecznym
2
od daty rozpoczęcia działalności gospodarczej, tj. nie podlegał w pełnym zakresie
rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu nieprzerwanie przez okres co najmniej jed-
nego roku, zważywszy że do 31 sierpnia 1997 r. podlegał pracowniczemu ubezpie-
czeniu, a od 1 września tego roku podlega ubezpieczeniu społecznemu jako osoba
prowadząca działalność gospodarczą. Sąd Apelacyjny wskazał, że taka sama byłaby
sytuacja prawna ubezpieczonego, gdyby założyć, że od 1 września 1997 r. Mariusz
K. podlegał ubezpieczeniu społecznemu jako osoba wykonująca pracę na podstawie
umowy agencyjnej.
W kasacji ubezpieczony utrzymywał, że od 1 września 1997 r., obok prowa-
dzenia gospodarstwa rolnego, wykonuje dodatkowe czynności jako agent ubezpie-
czeniowy na rzecz Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A., co nie stanowi prowa-
dzenia przezeń działalności gospodarczej, przeto nie może podlegać ubezpieczeniu
społecznemu osób prowadzących taką działalność. Dalej twierdził, że po zaprzesta-
niu pracy w ramach stosunku pracy z dniem 31 sierpnia 1997 r. powrócił pod od-
działywanie przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i od 1 września
1997 r. opłacał składki na to ubezpieczenie. KRUS dopiero decyzją z dnia 15 kwiet-
nia 1998 r. wyłączył go z rolniczego ubezpieczenia społecznego, bezpodstawnie
przyjmując, że podlega on ubezpieczeniu z tytułu prowadzonej działalności gospo-
darczej. Tymczasem jego działalność jako agenta ubezpieczeniowego nie podpada
pod przepisy ustawy o działalności gospodarczej, lecz pod przepisy ustawy z dnia 28
lipca 1990 o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 59, poz. 344 ze zm.). W konse-
kwencji skarżący postawił zarzut naruszenia prawa materialnego przez błędną wy-
kładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Nietrafny jest zarzut, że ubezpieczony od dnia 1 września 1997 r. nie prowadzi
działalności gospodarczej jako agent ubezpieczeniowy. Zgodnie z treścią art. 37e
ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej - agentem
ubezpieczeniowym jest między innymi posiadająca zezwolenie na wykonywanie
czynności agenta osoba fizyczna upoważniona przez zakład ubezpieczeń do stałego
zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz tego zakładu lub pośrednicze-
nia przy zawieraniu umów. Natomiast wyraźne brzmienie art. 37e ust. 4 tej ustawy
stanowi, że agent ubezpieczeniowy nie będący osobą prawną prowadzi działalność
3
gospodarczą w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalno-
ści gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.). Nie podlega zatem kwestii, że
ubezpieczony od dnia 1 września 1997 r. prowadzi działalność gospodarczą, w
związku z którą doszło do zbiegu tytułów podlegania ubezpieczeniu społecznemu. W
tej dacie obowiązywało już unormowanie zawarte w art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia
1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, które stanowi, iż rolnik lub domownik,
który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nieprzerwanie co
najmniej 1 rok, podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą, nie będąc pracow-
nikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, podlega nadal temu ubezpieczeniu
społecznemu. Rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecz-
nemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile spełnia w tym zakresie
warunki określone w odrębnych przepisach. Dokładna analiza treści tej zmiany nor-
matywnej wskazuje, iż norma art. 5a ustawy, wprowadzona ustawą z dnia 12 wrześ-
nia 1996 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. Nr 124,
poz. 585 ze zm.), z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1997 r., odnosi się do rolników,
którzy podlegali rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu w pełnym zakresie z mocy
ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i nieprzerwanie co najmniej 1 rok w
dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej, stanowiąc, że utrzymali oni rolniczy tytuł
ubezpieczenia społecznego. Oznacza to tylko tyle, że od daty wprowadzenia tej re-
gulacji prawnej, do takich rolników nie miał zastosowania ustawowy prymat ubezpie-
czenia społecznego osób prowadzących działalność gospodarczą, obowiązujący w
przypadku zbiegu tytułów ubezpieczenia społecznego, w tym rozumieniu, że osoby
spełniające równocześnie warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym osób
prowadzących działalność gospodarczą i rolniczym ubezpieczeniem społecznym
podlegały ubezpieczeniu społecznemu osób prowadzących działalność gospodarczą
(art. 2 ust. 2 ustawy z ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym
osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin – jednolity tekst: Dz.U z
1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa z dnia 18 grudnia
1976 r.). Na podstawie regulacji z art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. takim rol-
nikom przysługiwał już wybór podlegania ubezpieczeniu społecznemu osób prowa-
dzących działalność gospodarczą. Rolnicy, spełniający warunki określone w art. 5a
ustawy z 20 grudnia 1990 r., mogli przez złożenie oświadczenia woli w organach
rentowych wybrać inny rodzaj ubezpieczenia społecznego z tytułu pozarolniczej
działalności gospodarczej, o ile spełniali warunki w tym zakresie określone w odręb-
4
nych przepisach. Z art. 5a ustawy z 20 grudnia 1990 r. nie można wyprowadzić za-
sady prymatu podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu w przypadku
zbiegu tego ubezpieczenia z innym tytułem ubezpieczenia społecznego, jeżeli rolnik
lub domownik nie podlegał wcześniej nieprzerwanie rolniczemu ubezpieczeniu spo-
łecznemu w pełnym zakresie. Taką wyjątkową możliwość zawierała szczególna klau-
zula intertemporalna, określona w art. 2 ustawy zmieniającej ustawę z 20 grudnia
1990 r., która stanowiła, że rolnik lub domownik, który w dniu wejścia w życie tej
ustawy podlegał innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działal-
ności gospodarczej, nie będąc pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbo-
wym, a spełniał inne warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników z
mocy ustawy w pełnym zakresie, mógł złożyć Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że
chce podlegać temu ubezpieczeniu z wyłączeniem innego ubezpieczenia społecz-
nego. Oznaczało to możliwość dokonania wyboru rolniczego tytułu ubezpieczenia
społecznego wyłącznie przez osoby, które w dniu 1 stycznia 1997 r. spełniały inne
warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w pełnym
zakresie, bez względu na okres wcześniejszego podlegania temu rodzajowi ubezpie-
czenia społecznego. Nie ulega kwestii, że ubezpieczony nie spełniał tego warunku w
tym dniu, albowiem do 31 sierpnia 1997 r. był jeszcze pracownikiem i podlegał pra-
cowniczemu ubezpieczeniu społecznemu.
Natomiast wskutek podjęcia z dniem 1 września 1997 r. działalności gospo-
darczej w charakterze agenta ubezpieczeniowego wnioskodawca podlegał z mocy
prawa ubezpieczeniu społecznemu jako osoba prowadząca działalność gospodarczą
(art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. w związku z art. 37e ust. 4 ustawy z
dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej) i miał do niego zastosowanie
„prymat ubezpieczenia społecznego osób prowadzących działalność gospodarczą” w
tym ustawowym rozumieniu, że osoby spełniające równocześnie warunki do objęcia
ubezpieczeniem społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą i rolni-
czym ubezpieczeniem społecznym podlegały ubezpieczeniu społecznemu osób pro-
wadzących działalność gospodarczą (art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r.).
Takiego zbiegu uprawnień, a w szczególności możliwości wyboru rolniczego tytułu
podlegania ubezpieczeniu społecznemu unormowanie art. 5a ustawy z 20 grudnia
1990 r. nie zawiera, jeżeli ubezpieczony wcześniej nie podlegał rolniczemu ubezpie-
czeniu społecznemu w pełnym zakresie przez okres co najmniej jednego roku.
5
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art.
39312
KPC.
========================================