Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 lipca 2000 r.
II UKN 639/99
Przepis art. 5 KPC nie nakłada na sąd powinności szczegółowego in-
struowania strony występującej w sprawie bez pełnomocnika będącego adwo-
katem lub radcą prawnym co do wszelkich możliwych jej zachowań, lecz tylko
obowiązek udzielania wskazówek potrzebnych z punktu widzenia prawidłowe-
go przebiegu postępowania i gwarancji prawa strony do obrony.
Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Maria Tyszel, Barbara
Wagner (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 13 lipca 2000 r. sprawy z wniosku
Jacka G. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi Re-
gionalnemu w Ż. o dalsze prawo do renty inwalidzkiej rolniczej, na skutek kasacji
wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 sierpnia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 18 sierpnia 1999 r. [...] oddalił apela-
cję Jacka G. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Łodzi z dnia 24 marca 1999 r. [...], oddalającego odwołanie apelującego od decyzji
Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziału Regionalnego w Ż. z dnia 20
lipca 1998 r., przyznającej mu prawo do renty inwalidzkiej rolniczej na okres od 1
lipca 1998 r. do 30 czerwca 1999 r. oraz wstrzymującej wypłatę świadczenia z dniem
1 lipca 1999 r.
Sąd ustalił, że Jacek G., urodzony 4 sierpnia 1970 r., jest uprawniony do renty
inwalidzkiej rolniczej z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego. W dniu 13 stycznia
1992 r. uległ wypadkowi przy pracy w gospodarstwie rolnym doznając zmiażdżenia
ramienia i przedramienia prawego ze złamaniem kości ramiennej, złamania obu ko-
ści przedramienia otwartego z ubytkiem skóry i mięśni oraz uszkodzenia nerwu po-
2
środkowego i promieniowego. Przebyte, wygojone złamanie trzonu i przynasad obu
kości przedramienia prawego oraz przynasady kości promieniowej prawej z nastę-
pową dysfunkcją kończyny górnej prawej miernego stopnia nie powodują długotrwa-
łej niezdolności Jacka G. do pracy w gospodarstwie rolnym w pojęciu art. 21 ust. 2
ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity
tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.). W porównaniu do stanu z 1992 r. nastą-
piła u skarżącego poprawa sprawności ruchowej i czynnościowej kończyny górnej
prawej. Niewielkie ograniczenie ruchów w stawie nadgarstkowo – promieniowym
przy dobrym chwycie i dobrej ruchomości stawów barku i łokcia oraz palców nie sta-
nowi obecnie przeciwwskazania do osobistego wykonywania przez ubezpieczonego
niezbędnych prac w gospodarstwie rolnym. W ocenie Sądu, opinia wydana przez
biegłych lekarzy chirurga – ortopedy oraz neurologa, z uwzględnieniem dokumentacji
lekarskiej oraz po badaniu bezpośrednim skarżącego, zgodna w konkluzji z orze-
czeniem Komisji Lekarskiej z dnia 13 lipca 1998 r., jest wiarygodnym dowodem co do
stanu zdrowia wnioskodawcy i jego zdolności do pracy w gospodarstwie rolnym.
Jacek G. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę narusze-
nie przepisów postępowania, a to: art. 210 KPC „przez przeprowadzenie rozprawy
przed Sądem Apelacyjnym i Sądem Okręgowym niezgodnie z tym przepisem”, art.
286 i 232 KPC „ przez niezażądanie od biegłych sądowych (...) ustosunkowania się
do opinii Lekarza Rzeczoznawcy i opinii Centrum Rehabilitacji Rolników (...) bądź
niepowołanie innych biegłych sądowych”, art. 5 i 212 KPC „przez nieudzielenie po-
wodowi pouczeń przez sądy obu instancji, że może składać wnioski i dowody”, art.
299 KPC „ przez nieprzesłuchanie przez Sąd Okręgowy powoda w charakterze
strony i niedostrzeżenie tego faktu przez Sąd Apelacyjny”, art. 224 KPC „przez za-
mknięcie rozprawy bez dostatecznego wyjaśnienia sprawy”, art. 233 KPC „przez do-
konanie przez Sąd Apelacyjny /a także Sąd Okręgowy/ niewłaściwej oceny wiary-
godności i mocy dowodów (...) oparcie się na niepełnym a nadto sprzecznym mate-
riale dowodowym sprawy”, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzają-
cego go wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi i
przekazanie sprawy temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania „ przy
uwzględnieniu kosztów postępowania według norm przepisanych jako części kosz-
tów procesu”.
W uzasadnieniu kasacji skarżący podniósł, że kolejne komisje lekarskie wy-
kluczały możliwość wykonywania przez niego ciężkiej pracy, w tym także w gospo-
3
darstwie rolnym. Z Karty Informacyjnej pobytu w Centrum Rehabilitacji Rolników
(czerwiec 1998 r.) wynika, że przez dotychczasowe leczenie „ nie uzyskano istotnej
poprawy w zakresie funkcji prawej ręki, oraz, że przeciwwskazana jest ciężka praca
fizyczna”. W dniu 25 czerwca 1998 r. Lekarz Rzeczoznawca Kasy Rolniczego Ubez-
pieczenia Społecznego stwierdził stałą niezdolność skarżącego do pracy, gdyż
utrwalone zmiany pourazowe nie rokują poprawy. Odmienna opinia biegłych sądo-
wych wydana została bez odpowiedniego materiału dowodowego. Biegli nie odnieśli
się do orzeczenia Lekarza Rzeczoznawcy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecz-
nego, nie uwzględnili jakiego rodzaju i jakiej wielkości gospodarstwo ubezpieczony
prowadzi. Powód w apelacji wnosił o powołanie nowych biegłych, ale jego wniosek
nie został uwzględniony. Sąd Apelacyjny powinien był dostrzec błędy i usterki w po-
stępowaniu pierwszoinstancyjnym i je naprawić. Pomimo obowiązku tej treści nie
uczynił tego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja do Sądu Najwyższego przysługuje od kończącego postępowanie w
sprawie orzeczenia sądu drugiej instancji (art. 392 KPC). Właściwym środkiem za-
skarżenia wyroków wydanych przez sąd pierwszej instancji jest apelacja (art. 367
KPC). W takim zatem zakresie w jakim kasacja Jacka G. dotyczy postępowania
przed Sądem Okręgowym-Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi i skie-
rowana jest przeciwko wyrokowi tego Sądu nie może być przez Sąd Najwyższy roz-
poznana. Okolicznością istotną dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy było
ustalenie, czy stan zdrowia Jacka G. czyni go długotrwale lub stale niezdolnym do
pracy w gospodarstwie rolnym, a zatem, czy zgodnie z art. 21 ust. 2 i 2a ustawy
ubezpieczeniowej, stanowi przeciwwskazanie do osobistego wykonywania przez
niego niezbędnych prac w gospodarstwie rolnym w okresie dłuższym niż 6 miesięcy.
Ta też okoliczność, jako sporna między stronami procesowymi, wymagała wszech-
stronnego i dostatecznego wyjaśnienia.
Sąd ma obowiązek prowadzenia postępowania dowodowego do czasu do-
statecznego wyjaśnienia okoliczności spornych (art. 217 § 2 KPC). Ocena czy zo-
stały one wyjaśnione dostatecznie czy nie, należy do jego kompetencji. Sąd także
decyduje o środkach dowodowych pozwalających na dokonanie ustaleń stanowią-
cych faktyczną podstawę merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 KPC).
4
Zarzuty niedopuszczenia dowodu z opinii lekarskiej innych biegłych, zaniechania za-
rządzenia wyjaśnienia przez biegłych treści pisemnej opinii (art. 286 KPC), zaniecha-
nia przesłuchania wnioskodawcy w charakterze strony (art. 299 KPC) mogłyby sta-
nowić usprawiedliwioną podstawę kasacyjną, gdyby skarżący wykazał, że Sąd rze-
czywiście uchybił tym przepisom, i że były to uchybienia takiej wagi, iż mogły mieć
istotny wpływ na wynik sprawy, a nadto gdyby określił jak wpłynęły one na wynik
sprawy. Samo subiektywne przekonanie skarżącego, że przez dalsze prowadzenie
postępowania dowodowego uzyskałby korzystny dla siebie rezultat nie wystarcza do
uzasadnienia podnoszonych zarzutów. Skoro zatem Sąd uznał, że sprawa została
dostatecznie wyjaśniona, a zebrany materiał dowodowy stanowi wystarczającą pod-
stawę do wyrokowania, zamykając rozprawę nie naruszył art. 224 KPC.
Skierowany przeciwko opinii lekarskiej zarzut, że biegli przy ocenie zdolności
Jacka G. do pracy w gospodarstwie rolnym nie uwzględnili wielkości tego gospodar-
stwa, rodzaju produkcji rolnej i warunków pracy byłby uzasadniony, gdyby kwestie te
nie były przedmiotem ustaleń już uprzednio, w postępowaniu przyznającym ubezpie-
czonemu rentę inwalidzką rolniczą. Wbrew odmiennemu twierdzeniu skarżącego,
Sąd drugiej instancji odniósł się do zarzutu apelacji w przedmiocie braku ustosunko-
wania się biegłych do orzeczenia Lekarza Rzeczoznawcy Kasy Rolniczego Ubezpie-
czenia Społecznego z dnia 25 czerwca 1998 r., stwierdzając w pisemnych motywach
zaskarżonego wyroku, że nie był on specjalistą właściwym w aspekcie schorzeń
wnioskodawcy (nie posiadał specjalizacji z zakresu ortopedii). W konkluzji należy
więc stwierdzić, że Sąd wyrokował po dostatecznym wyjaśnieniu okoliczności
sprawy, w oparciu o wystarczający materiał dowodowy, który ocenił nie przekracza-
jąc wyznaczonych w art. 233 KPC granic swobody.
Zarzut dotyczący nieprawidłowego przebiegu rozprawy apelacyjnej nie został
uzasadniony (pomieszczone na s. 3 skargi kasacyjnej uzasadnienie naruszenia art.
210 KPC dotyczy postępowania pierwszoinstancyjnego). Nie potwierdza ich treść
protokołu rozprawy, o uzupełnienie lub sprostowanie którego skarżący nie wnosił.
W kwestii zarzutu naruszenia przez Sąd art. 5 KPC należy zauważyć, że po-
winność udzielania stronom działającym bez adwokata lub radcy prawnego wskazó-
wek co do czynności procesowych i pouczeń o skutkach prawnych tychże czynności
oraz skutkach zaniedbań obejmuje jednie wskazówki „potrzebne”. Zadaniem Sądu
nie jest zastępowanie w procesie stron lub jednej z nich. To na stronach proceso-
wych spoczywa obowiązek czynnego udziału w postępowaniu, między innymi po-
5
przez przedstawianie dowodów ( art. 3 KPC, art. 217 § 1 KPC, art. 232 KPC). Jacek
G. korzystał z przysługujących mu praw strony składając wnioski dowodowe i doko-
nując terminowo innych czynności procesowych. Przy tym zarzut „nieudzielenia po-
wodowi pouczeń przez Sądy obu instancji, że może składać wnioski i dowody” od-
nieść należy ewentualnie do postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Art. 381
KPC ogranicza bowiem prawo strony do powoływania nowych dowodów w postę-
powaniu apelacyjnym.
Sąd Najwyższy nie jest sądem kolejnej, trzeciej instancji powołanej do badania
okoliczności faktycznych sprawy. W postępowaniu kasacyjnym rozstrzyga się jedynie
problemy prawne i w tym aspekcie - zgodności z prawem materialnym i procesowym
- podlega kontroli zaskarżone orzeczenie. Załączone do kasacji nowe dowody, pozy-
skane po wydaniu zaskarżonego wyroku, nie mogą być przeto brane pod rozwagę
przy rozpoznaniu kasacji.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================