Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 22 sierpnia 2000 r., IV CKN 1150/00
Dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie z powództwa koła
łowieckiego o ustalenie nieważności umowy dzierżawy obwodu łowieckiego.
Przewodniczący: Sędzia SN Jacek Gudowski
Sędziowie SN: Bronisław Czech (sprawozdawca), Tadeusz Żyznowski
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2000 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy z powództwa Koła Łowieckiego „B.” Nr (...) w C. przeciwko
Skarbowi Państwa – Wojewodzie K.-P. i Kołu Łowieckiemu „K.” Nr (...) o ustalenie
nieważności umowy, na skutek kasacji powoda od postanowienia Sądu
Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 5 sierpnia 1999 r.,
postanowił uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi
Okręgowemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Powód wniósł o ustalenie nieważności umowy dzierżawy zawartej w dniu 27
maja 1997 r. pomiędzy Wojewodą B. a Kołem Łowieckim „K.” w T., zmienionej
aneksem nr 1 z dnia 7 października 1998 r. w części dotyczącej przedmiotu umowy
obejmującej grunty szczegółowo opisane w pozwie.
Sąd Rejonowy w Chojnicach postanowieniem z dnia 2 lutego 1999 r., w
drodze zarządzenia tymczasowego, zakazał pozwanemu Kołu Łowieckiemu „K.” w
T. prowadzenia gospodarki łowieckiej na obszarze objętym pozwem do czasu
prawomocnego zakończenia sprawy.
Na skutek zażalenia pozwanego Koła Łowieckiego „K.” Sąd Okręgowy w
Bydgoszczy postanowieniem zaskarżonym kasacją uchylił postanowienie Sądu
Rejonowego i pozew odrzucił. Sąd Okręgowy, dokonując wykładni art. 28-30
ustawy z dnia 13 października 1995 r. – Prawo łowieckie (Dz.U. Nr 147, poz. 713 ze
zm.), przyjął, że umowa dzierżawy obwodu łowieckiego nie ma charakteru
cywilnoprawnego, bowiem nie ma przy niej „możliwości swobodnego kształtowania
treści stosunku prawnego przez strony, gdyż wszystkie elementy umowy podlegają
ograniczeniom na podstawie przepisów prawa”. Obwody łowieckie są wyznaczane
wyłącznie aktem władczym organu administracji państwowej. Organ ten w czasie
trwania umowy dzierżawy może zmienić granice obwodu, a konsekwencją tego jest
rozwiązanie umowy w części obejmującej obszar oddany nowemu dzierżawcy w
wyniku zmiany granic obwodu łowieckiego. W umowie dzierżawy obwodu
łowieckiego nie ma możliwości swobodnego kształtowania treści stosunku
prawnego przez strony, albowiem wyłącznie decyzja administracyjna zakreśla
obszar obwodów łowieckich, od której zainteresowana strona może odwołać się w
trybie administracyjnym. Zmiana rozporządzenia wojewody w przedmiocie
ukształtowania obszaru koła łowieckiego wywiera „bezpośredni wpływ na treść
umowy dzierżawy, odpowiednio ją modyfikując”.
Powód w kasacji od postanowienia Sądu Okręgowego, zarzucając naruszenie
art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. przez pozbawienie strony prawa do sądu i przyjęcie, że
wyłącznie prawo administracyjne reguluje kwestię dzierżawy obwodów łowieckich
oraz przez błędne przyjęcie, że granice i obszar obwodów łowieckich ustalane są w
drodze decyzji administracyjnych, od których stronie przysługuje odwołanie, art. 27
Prawa łowieckiego przez błędne przyjęcie, że tworzenie obwodów łowieckich
następuje w drodze indywidualnych decyzji administracyjnych, od których strona
może odwołać się w trybie postępowania administracyjnego oraz art. 28-30 Prawa
łowieckiego przez przyjęcie, że zmiana granic obszaru łowieckiego ma bezpośredni
wpływ na zawartą umowę dzierżawy obwodu i „odpowiednio ją modyfikuje”, wniósł
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi drugiej
instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
Kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach
ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa
pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych
sprawach, do których przepisy tego kodeksu stosuje się z mocy ustaw
szczególnych (art. 1). Wymienione sprawy są w rozumieniu kodeksu sprawami
cywilnymi, podlegającymi rozpoznaniu przez sady powszechne oraz Sąd
Najwyższy, chyba że przepis ustawy kieruje je do właściwości sądów szczególnych
lub innych organów (art. 2 § 1 i 3 k.p.c.).
Ocena sprawy na płaszczyźnie art. 1 k.p.c. zależy przede wszystkim od
przedmiotu procesu – przedstawionego pod osąd roszczenia – oraz wskazanego
przez powoda stanu faktycznego. Te bowiem dwa elementy, konkretyzując
stosunek prawny zachodzący między stronami, kształtują charakter sprawy i tym
samym nadają jej – lub odejmują – przymiot sprawy cywilnej (zob. uzasadnienia
uchwał Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 1992 r., III CZP 138/91, OSNCP 1992,
nr 7-8, poz. 128 i z dnia 3 września 1993 r., III CZP 108/93, OSNC 1994, nr 5, poz.
96 oraz postanowień Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 1998 r., I CKN 1078/97,
OSNC 1999, nr 2, poz. 28, z dnia 22 kwietnia 1998 r., I CKN 1000/97, OSNC 1999,
nr 1, poz. 6 oraz z dnia 10 marca 1999 r., II CKN 340/98, OSNC 1999, nr 9, poz.
161).
Dopuszczalność drogi sądowej zależy przeto od okoliczności faktycznych
przytoczonych przez powoda jako podstawa roszczenia, nie jest natomiast
warunkowana wykazaniem istnienia tego roszczenia (tak w powołanych
postanowieniach Sąd Najwyższy z dnia 22 kwietnia 1998 r., I CKN 1000/97 oraz z
dnia 10 marca 1999 r., II CKN 340/98).
Koło Łowieckie „B.” twierdziło, że jako dzierżawca określonego obwodu
łowieckiego pokrzywdzone zostało przez to, iż Wojewoda B. umową oddał w
dzierżawę Kołu Łowieckiemu „K.” część gruntu, przez nie dzierżawionego i żądało
ustalenia nieważności tej umowy w zakresie dotyczącym spornej części gruntu.
Sprawa z tak sformułowanym roszczeniem podpada pod pojęcie sprawy cywilnej.
Dotyczy bowiem umowy dzierżawy obwodu łowieckiego normowanej zarówno
przepisami art. 693-709 k.c., jak i Prawa łowieckiego, w szczególności art. 29-31.
Ocena zaś, czy zgłoszone roszczenie jest zasadne z punktu widzenia prawa
materialnego, nie może nastąpić na etapie badania dopuszczalności drogi sądowej,
lecz dopiero w wyniku procesu. Odrzucenie pozwu nastąpiło zatem z naruszeniem
art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c.
Należy zasygnalizować, że kwestia ważności umowy dzierżawy obwodu
łowieckiego – aczkolwiek w innym aspekcie niż w sprawie niniejszej – była już
przedmiotem orzeczenia Sądu Najwyższego, w którym przyjął, że nieważna jest
umowa dzierżawy takiego obwodu zawarta z naruszeniem prawa pierwszeństwa
dotychczasowego dzierżawcy, przewidzianego w art. 29 ust. 2 Prawa łowieckiego
(wyrok z dnia 9 lipca 1999 r., III CKN 98/99, OSNC 2000, nr 2, poz. 35).
Sąd Najwyższy, mając powyższe na względzie, orzekł, jak w sentencji
(art. 39313
§1 k.p.c. w brzmieniu sprzed 1 lipca 2000 r. i art. 108 § 2 k.p.c. w
związku z art. 39319
i 391 k.p.c. w brzmieniu sprzed 1 lipca 2000 r. i w związku z art.
5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji,
Dz.U Nr 48, poz. 554). (...)

IV CKN 1150/00

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia